Ülkemizde Çıkarılan Madenler Nelerdir? Türkiye'de Çıkarılan Madenler Nasıl İşlenir

Ülkemizde Çıkarılan Madenler Nelerdir? Türkiye'de Çıkarılan Madenler Nasıl İşlenir

Ülkemizde Çıkarılan Madenler Nelerdir? Türkiye'de Çıkarılan Madenler Nasıl İşlenir Türkiye'de çıkarılan önemli madenler

Demir: En zengin demir yataklarımız, Divriği (Sivas), Hekimhan ve Hasançelebi (Malatya), Edremit (Balıkesir), Dikili ve Torbalı (İzmir) ve Simav (Kütahya) çevresinde bulunmaktadır

Ereğli, Karabük ve İskenderun'da demir - çelik fabrikaları bulunmaktadır

Bakır: Ülkemizin en zengin madenlerinden biri olan bakır yatakları, çoğu kez kurşun ve çinko ile birlikte bulunur En önemli bakır yataklarımız Karadeniz Bölgesi'nde bulunur Murgul (Artvin), Küre (Kastamonu), Çayeli (Rize) ve Köprübaşı (Giresun) bu bölgedeki başlıca yataklardandır Ayrıca Maden (Elazığ) ve Ergani (Diyarbakır)'de de bakır yatakları mevcuttur

Krom: Paslanmayan ve çok sert bir maden olduğundan, madeni eşya yapımında ve kaplamasında kullanılır

Krom yatakları altı ana bölgede toplanmıştır

Fethiye, Köyceğiz, Denizli
Alacakaya (Guleman) (Elazığ)
Bursa, Eskişehir
Adana, Kayseri, Mersin
İskenderun, Kahraman Maraş, İslahiye
Kopdağı (Doğu Anadolu)

Krom madeni Antalya ve Guleman'daki ferro-krom tesislerinde işlenmektedir

Boksit: Alüminyumun hammaddesi olan boksit çok hafif olduğundan uçak sanayiinde, otomobil, ev, elektrik malzemesi yapımında kullanılır

Boksit yatakları Seydişehir (Konya), Akseki (Antalya) İslahiye (Gazi Antep) ve Milas (Muğla) civarında bulunur Buralarda çıkarılan boksit, Seydişehir alüminyum tesislerinde işlenmektedir

Bor Mineralleri: Ülkemiz bor rezervi bakımından Dünya'nın en zengin yataklarına sahiptir Bu nedenle, bor madeninin çoğu ihraç edilmektedir Bor madeninden elde edilen boraks ve asit borik nükleer alanda, jet ve roket yakıtında katkı maddesi olarak, ayrıca sabun, tekstil, cam, kâğıt sanayii, vb alanlarda kullanılır

Bor mineralleri Balıkesir, Susurluk, Bigadiç çevresi ile Kütahya, Emet ve Eskişehir çevresinde çıkarılır Çıkarılan mineraller Bandırma'daki tesislerde işlenir

Kükürt:Kükürt gübre, kimya ve boya sanayiinde kullanılır Ayrıca kauçuğun işlenmesinde ve sülfirik asit üretiminde de kullanılır

Ülkemizde kükürt yatakları Keçiborlu (Isparta) ve Milas (Muğla) çevresinde bulunmaktadır

Zımpara Taşı:Çeşitli kesici, torpüleyici ve silici aletlerin yapımında kullanılan zımpara taşı yönünden ülkemiz çok zengindir Tire (İzmir), Manisa, Söke (Aydın), Milas (Muğla) ve Tavas (Denizli) da çıkarılır

Barit: Suda erimeyen bir maden olduğundan boya, deri, kimya, cam ve kauçuk sanayiinde kullanılır Ülkemiz barit yatakları bakımından zengin sayılır Antalya, Muş, Gazi Antep ve Eskişehir çevresinde barit yatakları bulunmaktadır

Tuz:Türkiye tuz yatakları bakımından son derece zengindir Kaya tuzu yatakları üçüncü jeolojik zamanda, kapalı göl havzalarında suların buharlaşması ile oluşmuştur Son yıllarda tuz üretimimiz üç kat artmıştır

Türkiye'deki tuz üretiminin çoğu, Tuz Gölü ile İzmir Çamaltı tuzlasından sağlanır Kaya tuzu yatakları, Çankırı, Kars, Iğdır ve Nevşehir çevresinde bulunmaktadır

Cıva: Tek sıvı madendir Zirai ilaç yapımında, kâğıt sanayiinde, suni gübre üretiminde ve boya sanayiinde kullanılır Türkiye'de Sarayönü (Konya), Ödemiş (İzmir), Manisa ve Uşak çevresinde çıkarılmaktadır

Kurşun - Çinko: Genelde kurşun ve çinko bir arada bulunur Ülkemizde Keban (Elazığ) ve Kayseri çevresinde kurşun-çinko yatakları vardır

Lületaşı:Eskişehir çevresinde çıkarılır ve işlenir Süs eşyası yapımında kullanılır

Oltutaşı:Erzurumun Oltu ilçesinde çıkarılır ve işlenir Süs eşyası yapımında kullanılır

Fosfat:Gübre hammaddesi olarak kullanılan fosfat ihtiyacımızı karşılamaz Fas, Tunus ve Cezayir'de yaygın olarak görülür ve daha çok bu ülkelerden ithal edilir Türkiye'deki en zengin fosfat yatakları Mazıdağı (Mardin), Adıyaman, Bingöl ve Bitlis'te bulunmaktadır

Manganez: Çeliğe sertlik kazandırmak ve direncini artırmak için kullanılır Uşak, Afyon, Muğla, Adana, Erzincan, Artvin ve Trabzon çevresinde manganez yatakları bulunur İhtiyacı karşılamaz Bu nedenle ithal edilir

Mermer:Ülkemiz mermer bakımından zengindir Afyon, Kütahya, Marmara Adası, Kırşehir, Tokat ve İzmir çevresinde çıkarılır Yurt dışına ihracatı yapılır

Volfram (Tungsten):Çok sert olması nedeniyle özel sanayi çeliği olarak kullanılır Demiryolu, iş makineleri, uçak ve gemi yapımı yanında, ampüllerde enerjiyi ışığa çevirmede kullanılır Bursa Uludağ'da çıkarılıp işletilmektedir Fakat son yıllarda üretimi durmuştur

Asbest (Amyant): 14 bin °C sıcaklığa dayanır Isıya dayanıklı araç ve gereç yapımında kullanılır Konserojen madde bulundurması nedeniyle, kullanımı sınırlandırılmıştır Eskişehir, Bursa, Erzincan, Hatay, Kars, Ağrı, Malatya, Sivas, İskenderun, Uşak ve Konya'da çıkarılır

Antimon: Kurşunla karıştırılarak cephane ve batarya yapımında kullanılır Yüksek verimli antimon yatakları: Niğde, Tokat ve Ödemiş'tedir

Gümüş: Kütahya'daki Gümüş köyde üretilmektedir Keban ve

Gümüşhane'deki yataklar, çok eskiden buyana işletildiği için ekonomik değerini yitirmiş ve kapatılmıştır

Nikel: Daha çok kaplamacılıkta (Nikelaj) kullanılan nikel cevherinin, en zengin yatakları Manisa'dadır

Flüorit: Maden, cam, kimya, seramik ve optik sanayinde kullanılan flüorit; daha çok Karaman (Kırşehir) Şefaatli (Yozgat) Ovacık (Kütahya) ve Beyli kahırda (Eskişehir) bulunmaktadır

DEMİR
Yıllık üretimi 5 milyon tona yakındır Dünyada 8 sıradayız İhraç ürünlerimizdendir Karabük, Karadeniz Ereğli’si, İskenderun Yukarı Fırat (Divriği, Hekimhan, Hasançelebi, Çetinkaya), Asıl Ege (Edremit, Torbalı), Marmara (Eymir, Çamdağı), Doğu Karadeniz (Fundacık), Hatay (Amanos Dağları)
BAKIR Elektrik-Elektronik Sanayisinin hammaddesidir Samsun, Ergani, Murgul Artvin (Murgul), Kastamonu (Küre), Diyarbakır (Ergani-Rezerv ve kalitesi üstündür), Elazığ (Maden)
KROM Volkanik olaylar sonucunda oluşmuştur Demirin sertleşmesinde ve çelik üretiminde kullanılır Türkiye krom üretiminde en zengin ülkelerdendir İhracatımızda önemli yer tutar
Antalya, Elazığ
Menteşe yöresi, Fethiye Marmaris- Dalaman Havzası; Kütahya- Bursa arası, Kahramanmaraş, Kayseri, Sivas,Elazığ, Guleman
BOR Jet-Roket yakıtı olara, Kimya ve ilaç sanayisinde , fiberglas izolasyon maddelerinde, cam, porselen, deterjan vb yapımında kullanılır Dünya rezervlerinin yarıdan fazlası Türkiye’dedir Önemli bir kısmı ihraç edilir
Bandırma, Seyitgazi
Balıkesir(Susurluk), Bursa (MKemal Paşa), Kütahya (Emet), Eskişehir (seyitgazi)
BOKSİT (ALÜMİNYUM) Alüminyum ham maddesidir Alüminyum uçak ve otomobil sanayi ile daha bir çok alanda kullanılır
Seydişehir
Konya,Seydişehir ve Akseki
CİVA Ülkemiz civa madenince oldukça zengindir Bazı elektrikli araç yapımında ve eczacılıkta kullanır Bir kısmı ihraç edilir Konya-Sarayönü Ödemiş-Halıköy Karaburun
İzmir (Ödemiş- Çeşme) Konya (Sarayönü)
MERMER
İnşaat sektöründe kullanır Afyon, Bandırma, İstanbul Afyon, Bursa, Bandırma, Gemlik, Marmara adaları
ZIMPARA TAŞI Aşındırıcı madde olarak kullanılır Metamorfik kayadır Zımpara kağıdı yapılır Bir kısmı ihraç edilir Metallerin parlatılmasında kullanılır
İzmir
İzmir, Aydın,Muğla
TUZ
1,5 milyon ton üretimi vardır Deniz, göl ile toprak altındaki kaya tuzu yataklarından elde edilir İzmir ve Tuz gölü başta olmak üzere çıkarıldığı yerlerde işlenir
İzmir- Çamaltı tuzlası, Tuz Gölü, Kırşehir, Nevşehir, Yozgat, Çankırı, Erzurum, Kars, Kağızman
KURŞUN ÇİNKO Paslanmaz metal üretiminde, silâh sanayinde, akümülatör imalatında kullanılır
Elazığ-Keban
Elazığ-Keban
VOLFRAM Çok sert bir maddedir Elektrik- elektronik, çelik, kimya, sanayisinde kullanılır
Bursa Bursa-Uludağ, Kırıkkale- Keskin, Elazığ –Keban
BORAKS Metallerin temizlenmesinde, porselenlerin süslenmesinde kullanılır Yıllık üretimi 40 bin ton kadardır Yoğunlaşmış borik asittir
Bandırma
Güney Marmara, Kütahya Emet,Eskişehir-Seyitgazi
MANGANEZ Demirin çeliğe dönüştürülmesinde kullanılır Artvin-Borçka Ereğli, Denizli (Uluköy), Ankara (Çayırlı), Artvin (Borçka)
LÜLETAŞI Biblo, pipo gibi süs eşyası yapımında kullanılır Eskişehir Eskişehir
OLTUTAŞI Siyah renklidir Süs eşyası yapımında kullanılır Organik tortul grubuna girer
Erzurum
Erzurum-Oltu
KÜKÜRT Bağ ve bahçelerde böceklere karşı kullanılır Keçiborlu Isparta-Keçiborlu

ENERJİ KAYNAKLARI GENEL BİLGİLER İŞLENDİĞİ YERLER ÇIKARILDIĞI YERLER
LİNYİT Evlerde yakacak olarak kullanılır Termik santrallerde elektrik enerjisi üretiminde kullanılır Dünyada 12 sıradayız Termik santrallerimiz: Afşin-Elbistan, Yatağan, Tunçbilek, Soma, Seyitömer, Ankara Çayırhan Türkiye’de 58 yerde bulunmuştur Kütahya (Tavşanlı, Tunçbilek, Değirmisaz, Seyitömer), Manisa (Soma), Amasya (Çeltek), Kahramanmaraş (Elbistan), Ankara (Çayırhan), Erzurum (Aşkale), Muğla (Yatağan)
MADEN KÖMÜRÜ (TAŞKÖMÜRÜ) Rezervi 1 milyar tondan fazladır Demir-çelik ve kimya sanayisinde enerji kaynağıdır Tüketimi karşılamak için ithal edilir
Ereğli, Karabük, İskenderun Demir-Çelik tesisleri
Batı Karadeniz bölümünde Zonguldak-Ereğli ile Kastamonu-İnebolu arasındaki havzada çıkartılır
DOĞALGAZ Trakya’da ki çeşitli fabrikalarda kullanılır Dış ülkelerden edilenler ise Ankara ve İstanbul’da ısıtma ve ulaşımda kullanılır
Trakya’da Hamitabat Doğalgaz santrallerinde işlenir
Trakya- Hamitabat, Mardin-Çamurlu
PETROL
Üretim tüketimi karşıla-yamıyor, bu nedenle ithal edilir Batman, Aliağa (İzmir), İpraş (İzmit), Ataş (Mersin), Orta Anadolu (Kırıkkale) rafinerilerinde işlenir
Raman, Batman, Garzan, Ulaşlı, Ulusu Diyarbakır, Kurtalan, Adıyaman, Siirt
JEOTERMAL Magmaya yakın suların ısınarak yüzeye çıkması sonucu oluşur Daha çok genç volkanik alanlar ve fay hatlarında görülür
Denizli Sarayköy’de termik santrali vardır
Denizli-Sarayköy, İzmir-Balçova, Aydın, Afyon- Göcek, Ankara-Kızılcahamam
HİDROELEKTRİK Akarsuların enerji potansi-yelinden faydalanarak enerji elde etmektir Doğu Anadolu’da akarsuların gücü fazladır Avrupa’da Rusya ve Norveç’ten sonra 3sıradayız
Sanayide, madencilikte ve konutlarda kullanılır
Keban (Elazığ), Atatürk, Hirfanlı, Hasan Uğurlu barajları
GÜNEŞ ENERJİSİ Bu enerjiden faydalanmak için Güneşi görme süresi ve ısısı önemlidir Su sıtma tesislerinde ve elektronik aletlerde kullanılır Güneş ışınları
TÜRKİYE’DE SANAYİ TESİSLERİ
TESİSLER
BULUNDUĞU YERLER
BESİN SANAYİ UN Fabrikaları İç Anadolu ve Marmara olmak üzere her bölgede vardır
Şeker Fabrikaları Alpulu, Uşak, Kütahya, Afyon, Erzurum, Malatya, Eskişehir, Kastamonu, Van, Konya
Yağ Fabrikaları Ege, Marmara ve Akdeniz bölgeleri (Adana, Antalya, İzmir, Edremit, Ayvalık, Edirne)
Sigara Fabrikaları İstanbul, İzmir, Samsun, Adana, Malatya, Bitlis, Tokat, Akhisar, Torbalı, Gaziantep
Konservecilik İstanbul, Bursa, İzmir, Tokat,Amasya
DOKUMA SANAYİ Pamuklu Dokuma İstanbul,Adana,Kayseri,Na zilli,Malatya,Denizli,İzm ir,Manisa,Gantep,Bursa, Antalya
İpekli Dokuma Bursa, Gemlik, İstanbul
Yünlü Dokuma İstanbul, Hereke, Bursa, Bünyan (Kayseri), Siirt, Kocaeli, Tekirdağ
MAKİNE KİMYA SANAYİ Petro-Kimya İzmir(Aliağa), Mersin(Ataş), İzmit(İpraş), Batman, Kırıkkale(Ortadoğu)
Vagon Adapazarı, Eskişehir
Gemi İzmit, İstanbul
Otomotiv İstanbul, Bursa, İzmit, İzmir, Ankara, Eskişehir, GAntep, Adapazarı, Adana
MADEN SANAYİ Demir-Çelik Karabük, Ereğli, İskenderun, Sivas, Kırıkkale
Bakır Samsun, Ergani, Murgul, Amasya
Krom Antalya, Elazığ
Bor Bandırma
Taşa-Toprağa Dayalı Sanayi Seramik-Porselen İstanbul, Çanakkale, Kütahya
Çimento Tarsus, Bartın, İstanbul, İzmir, Isparta, Eskişehir, Çanakkale, Kütahya, Adana, Mardin
ORMAN SANAYİ Mobilya İzmir (Karabağlar), Ankara (Siteler), İstanbul, Bursa (İnegöl)
Kereste Bolu,Kastamonu,Sinop, Balıkesir, Adapazarı, Antalya, Muğla, Isparta, Burdur, Düzce
Kağıt İzmit, Çaycuma (Zonguldak), Aksu (Giresun), Dalaman(Muğla), Balıkesir, Yalova

Demir Nedir?

Demir çelik sektörünün ana hammaddesi demir cevheridir Bir madenin cevher olarak değerlendirilebilmesi için işletilmesi ve kullanılmasının ekonomik olması gerekmektedir Çelik sanayiinde kullanılan demir cevherlerinin harman tenörünün yaklaşık en az % 57 Fe olması arzu edilmektedir

Demir cevherleri doğada Manyetit (Fe304), Hematit (Fe203), Siderit (FeCO3), Limonit (2Fe203 2H20), Götit (Fe203 H20) ve Pirit (FeS2) mineralleri şeklinde bulunmaktadır

Demir cevheri bazı safsızlıkları içerebilmektedir Bu safsızlıkların yüksek fırında çelik üretiminde değişik olumsuz etkileri vardır Bu safsızlıkları zenginleştirme yöntemleri ile ekonomik olarak cevher bünyesinden tamamen uzaklaştırmak mümkün değildir Cevher bünyesinde bulunan bu safsızlıkların başlıcaları; SiO2, A1203, S, Cu, As, Ti, P, Na20, K20, Pb, Zn gibi element ve bileşiklerdir

:: Üretim Şekli

Demir genellikle açık işletme yöntemi ile çıkarılmaktadır Peletleme işlemiyle de zenginleştirilmekte ve yüksek fırınlarda kolay işlenebilmesi sağlanmaktadır

:: Kullanıldığı Yerler

Demir dayanıklı ve sert olmasına karşı işlenmesi kolaydırKalıplanabilir, ısıtılıp işletilebilir ve alaşımı yapılabilirİnşaat endüstrisinde kullanılırÇelik ve birçok ev eşyası demirden üretilir

:: En Çok Bulunduğu Yerler

Dünya demir cevherleri ticaretinde; Avrupa Topluluğu Ülkeleri, ABD, Japonya, Güney Afrika, Avustralya gibi ülkelerin önemli payı bulunmaktadır İhracatçı ülkelerin başında Avustralya, Brezilya, Kanada, İsveç, Güney Afrika ve Venezüella, ithalatta ise, Japonya ve Avrupa Topluluğu Ülkeleri ilk sırada yer almaktadır

Bakır

erime noktası düşük olduğundan (1 083°C) işlenmesi kolaydır Eritici ve kok bulunan bir ortamda, oksitler ve karbonatlar, ısı ayrıcalığıyla kolayca indirgenirler Bakır pritleri, uçucu hale gelen antimon ve arseniğin atılması için kavrulur Demir sülfür, oksitlere (FeO ve SO²) dönüşür;bu dönüşüm çoğunlukla, sülfürik asit üretiminin başlangıç noktasıdır Demir oksit, silisli cürufla (sülfürleri içeren en yoğun matın üstünde yüzen silikatlar halinde) atılır Yeni bir yükseltgenme, Cu²S etkisiyle ham bakır veren(%98) Cu²O elde edilmesini sağlar Filizlerin kapsamı düşükse, madenin işlenmesi yaş usule göre yapılır:bakır- 2 iyonları içeren bir çözelti, bakıra oranla çok daha yükseltgenen olan demir çubukları üstünden geçilir Bakır hangi yöntemle elde edilirse edilsin, arıtılmak zorundadır Arıtma işlemi ya kuru yolla (eritmiş metalin yabancı maddelerinin büyük bir bölümünün bir hava akımında yükseltgenmesi, sonra da bir odun kömürü tabakası altında uzu süre dinlendirilmesi) ya da elektroliz yoluyla yapılır Elektroliz yönteminde, anotlar ham bakırdan, katotlar saf bakırdan elektroliz banyosuysa bakır sülfat %20 ve sülfürik asit %5 çözeltisinden oluşmuştur Anotun bakırı, çözeltiye Cu²+ halinde geçerken, çözeltideki bakır iyonları metal halde katotta toplanırlar Elde edilen bakır, içerdiği gazlardan kurtulması için ve 99,99 arılığa gelişir
BAKIRIN FİZİKSEL ÖZELLİKLERİ
Normal koşullarda bakır, yansımasından dolayı kırmızı, saydamlıktan ötürü yeşil renklerde, 8,96 yoğunlukta 1083°C eriyen ve 2310°C doğru kaynayan katı bir cisim halinde bulunur Yumuşak , kolayca tel ve levha halinde getirilebilen, dövülgen bir metallerdir;ısı iletkenliği çok yüksektir: 0,94 W/mk (metre kelvin’de vat) Elektirik direnci, özellikle arı haldeyken çok azdır: gümüşten sonra en iyi elektrik iletendir Erimiş bakır soğurken sıkıştığı için, döküm işlerinde kullanılması olanaksızdır Mekanik özellikleri çok az olduğundan daha çok alaşımları kullanılır
Bakır alaşımları, bakır ve kalay alaşımı olan bronzlar, kalay oranına (%40) varabilir göre çeşitli alanlarda kullanılırlar Pirinçlerde bakır ve çinko alaşımlıdırlar ve %10-%45 arasında çinko içerebilirler Bakıra oranla daha kolay işlenebildikleri ve daha ucuz oldukları için, daha yaygın biçimde kullanılırlar
Kumproalüminyumlar (alüminyum bronzu)%5- %12 oranlarında alüminyum içeren sarı renkli alaşımlardır; para yapımında ve musluk sanayisinde kullanılırlar Kuprosilisyumlar (silisyumlu bronzlar), %1-%2 oranlarında silisyum içerirler; bakırdan daha sağlamdırlar; elektrik iletkenleri de aşağı yukarı aynıdır (telefon kablolarının yapımında kullanılırlar) Mekanik nitelikleri çeliğinkiyle karşılaştırılabilir; ısı iletkenlikleri çok yüksektir ve kuvvetli darbeler altında bile kıvılcım çıkarmazlar (güvenlik gereçlerinin yapımında kullanılırlar) Bakır alaşımları ayrısında ayrıca, gerilmelere dayanaklı kuprokadmiyumlar, kolayca üretilen kuprotellürler, kolayca üretilen kuprotellürler,mekanik dirençleri yüksek olan kuprokromlar sayılabilir Kupronikeller serttir ve bozulmazlar (monel alaşımı:%30 Cu,%70Ni) elektrik dirençleri yüksektir (konstantan:%60 Cu,%40 Ni) ve gümüş kaplamaya çok elverişlidirler Bakırın üçlü alaşımları arasında da bakır, nikel ve çinkodan oluşan, aşınmaya dayanaklı beyaz alman gümüşü; konstantan gibi elektrikte direnç tellerinin ve kuyumculukta çeşitli alaşımların yapımında kullanılan manganin (bakır,manganez ve nikel oluşur)sayılabilir
BAKIRIN KİMYASAL ÖZELLİKLERİ
Bakır,bileşiklerinde +1(bakır1 bileşikleri),+2 (bakır 2 bileşikleri) ve bazen +3 yükseltgenme derecesinde bulunur A metallerin aşağı yukarı bütünüyle(azot,karbon ve hidrojen dışında)doğrudan birleşir ve bakır 1, bakır 2 bileşikleri karışımlarını verir Havada güç yükseltgenen bakır, bu yükseltgenme sırasında, bakırdan yapılma çatıların özel renklerini oluşturan ve bakır pası denilen koruyucu bir hidroksikarbonat [Cu² Co³(OH)² olabilir] tabakasıyla kaplanır 100°C’ın üstünde hızla yükseltgenerek, siyah bakır monoksit CuO ve kırmızı bakır dioksit Cu²O (oksidül karışımı) verir; suya etkimez Bakır, hidrojenden daha az indirgen olduğu için, yükseltgen olmayan seyreklik asitler (sülfürik asit, asetik asit, vb) tarafından etkilenmezbununla birlikte, açık havada,zehirli cu²+iyonlarını oluşturan yavaş bir etkilenme söz konusudur Bu nedenle, bakırdan yapılmış geçerli sirkede ve yağ asitlerinde bırakmamak gerekir
Seyreklik yükseltgen nitrik asit, azot asitli (özellikle NO) dumanlar çıkarak, bakır tarafından indirgenirbu özelliğinden nitrik asitle asitle yapılan gravürlerde yararlanılır Ayrıca, derişik ve sıcak sülfürik asit de kükürt dioksit(SO²) çıkararak indirgenir Her durumdaCu²+ iyonları elde edilirCu SO³ bakır sülfat, CuSO,5H²O ticari biçimiyle,önemli bir sanayi ürünüdürhavada, bakıra, sülfürik asit etkisiyle hazırlanır Anhidriti beyaz, sulu hali (hidratı) koyu mavidir; bakırın elektrolizle arıtılmasında banyo olarak ve bakır kaplama işlerinde kullanılır Bakır sülfat ayrıca, çeşitli bakır bulamaçlarının hazırlanmasında kullanılır Bazlar, bakırı etkilemezler Ama havada amonyak çözeltisi bakırı çabucak yükseltgeyerek, yoğun mavi renkli bakırtetramin iyonu içeren schweitzer çözeltisini verir: söz konusu çözelti, selülozu çözebilir (bu özelliğinden ‘bakırlı yapay ipek’ üretiminde yararlanılır) bir bakır 2 çözeltisine tartarik asit katılması, bütün alkalitartarat çözeltisinde çözünen , açık mavi bir taraftarın çökmesine neden olur Bu çözeltilerin pH’si 13’ten yüksek olursa, koyu mavi renkte Fehling çözeltisi elde edilir Yükseltgen olan Fehling çözeltisi, Cu²O bakır monoksit oluşmasıyla birlikte indirgenebillir Aldehit işlevi şekerlerin doz ayarlama ilkesi budur (şeker hastalarının sindiklerindeki glikoz)
BAKIRIN KULLANILMASI
Bakır, ısı ve elektriği çok iyi iletir Bu yüzden kazanlar Isı değiştiricileri ve mutfak gereçleri üretiminde kullanılır Elektrik alanındaki uygulamaları (elektrik telleri, iletkenler,bobinlervb)t oplam bakır üretiminin yarısından çoğunu tüketir Ayrıca,aşınmaya karşı dayanıklılığı nedeniyle, çatı kaplama levhaları ve boru yapımında ve işlenmesi kolay bir maden olduğu için süs eşyası yapımında kullanılır
BAKIR
Bakırı katışıksız halde gören kişi pek azdır Görenler de bu sarımsı pembe renkli parıltı metalin bakır olduğunu kolay kolay anlayamazlar Çünkü havayla karşılaştığında bakırın rengi kırmızıya döner;hızla esmerleşip matlaşır ve bildiğimiz kızıl kahverengi bakıra dönüşür Bu renk değişiminin nedeni, metalin havadaki oksijenle birleşmesinden doğan bakır oksidin incecik bir katman halinde yüzeyini kaplamasıdır Eğer metal havayla karşı karşıya kalırsa, bakır oksit bu kez havadaki karbon dioksit ile birleşerek bakır karbonata (ya da kükürt dioksit ile birleşerek bakır sülfata) dönüşeceğinden metalin yüzeyin zamanla yeşil bir renk alır Bakır karbonat, çok ince bir katman olmasına karşın alttaki metali öbür kimyasal etkenlerden korur Üstelik ‘bakırpası’ ya da ‘patina’ denen bu yeşil yüzey metale daha çekici bir görünüm kazandırdığı için, sanatçıların ve eski eşya koleksiyoncularının gözünde daha değerlidi Bazı yapıların yeşil kubbeleri ya da çatıları, yüzeyi zamanla böyle bir katmanla örtülmüş bakırdan yapılmadır Kimyasal simgesi cu atom numarası 29 atom ağırlığı 63,54 olan bakır, doğal kimyasal etkilere dayanıklı bir metaldir;paslanmaz ve kolay kolay aşınmaz Üstelik çeşitli biçimlerde işlenebilecek kadar yumşak bir metaldir Dövülebilir, kesilebilir, yüzeyi kazınabilir,oyulabilir ve kalınlığı milimetrenin yirmide birini bile bulmayan, ışığı geçirecek kadar ince bir levha haline getirilebilir Bu incelikteki bir bakır levhadan geçen ışık yeşilimsi mavi renkte gözükür
Bakır en çok kullanılan arasıda demir ve alüminyumdan sonra üçüncü sıraya alınır Çok iyi bir elektrik iletkeni olduğundan dünyada üretilen bakırın yarıdan fazlası elektrik sanayisinde kullanılır Ama bu amaçla kullanılacak bakırın son derece katışıksız olması gerekir Elektrik, telefon, telgraf tellerinin, yer altı, ve deniz altı kablolarının paratonerlerin temeli hep bakırın iletkenliğine dayanır Dinamo, motor ve manyetolardaki elektromıknatıs bobinlerinde de çok miktarda bakır kullanılır Bakır, eğilip büküldüğünde kolay kolay kopmayan, teknik terimiyle ‘sünek’bir metaldir ve istenen incelikte tel halinde çekilebilir Elektrik kabloları genellikle çok ince bakır tellerin bir araya getirilip iplik gibi bükülmesiyle elde edilir
En iyi ısı ileticileri arasında da gümüşün hemen ardından bakır gelir Bu özelliği nedeniyle buhar kazanlarının, radyatörlerin, tencere ve tava gibi mutfak gereçlerinin yapımında kullanılır Bakır alaşımlarının da çok geniş bir kullanım alanı vardır Örneğin bakır kalayla alaşımlandığında tunç (bronz), çinkoyla pirinç, alüminyumla da ‘alüminyum tuncu’ denen alaşımları verir dokuz ayar altının üçte ikisi bakırdır Bir çok ülkede metal paralar genellikle bakır alaşımlarından yapılır Yapılardaki su borularında, makinelerin mil yataklarında ve daha bir çok kullanılır
Bazı sanatlar dallarında da bakır her zaman aranan bir gereç olmuştur Örneğin asitli oymabaskı (gravür) için kullanılan kalıplar, bakır levhaları nitrik aside (kezzap) ‘yedirerek’ hazırlanır Çok eskiçağlardan beri çanak çömlekleri boyamak için mavi ya da yeşil renkli bakır tuzları kullanılmıştır Bu tuzlar yeşil bir alevle yandığından fişek yapımında da bakır sülfat bitkilerdeki, özellikle üzüm asmalarındaki bazı mantar hastalıklarının önlenmesinde etkili olan ‘bordo bulamacı’nın yapımında kullanılır Bu tarım ilacı ilk kez fransa’nın bordeaux kentindeki üzüm bağlarında kullanılmış, adını da bu kentten almıştır
Bakır doğada çok bol bulunan bir element olduğundan hemen her ülkede işletilebilir bakır yatakları vardır Yıllık dünya üretimi 6 milyon ton dolayındadır Bunun yaklaşık yüzde 70’i ABD, SSCB, Zambiya, şili, kanada ve zaire olmak üzere altı ülke karşılar Türkiye’nin en önemli bakır yatakları bakırın yaklaşık 10 bin yıldır insanlarca bilindiği ve altından sonra bulunduğu halde alet ve silah yapımında kullanılan ilk metal olduğu arkeolojik bulgulardan anlaşılıyor Özellikle Anadolu, Asya ve Ortadoğu’daki uygarlıkların gelişmesinde bakırın büyük payı olmuştur Bakır ile kalayın alaşımlanarak tuncun bulunması bakır yataklarının değerini daha çok artırdı Demirin bulunmasından sonra önemini yitiren bakır gene de çağlar boyunca en çok kullanılan metaller arasında ilk sıraları aldı elektrik çağının başlamasıyla yeniden değer kazandı
BAKIRCILIK
Anadolu’da bakırcılın tarihi İÖ 9yüzyıla kadar uzanır Çatalhöyük, çayönü ve suberde kazılarında İÖ 7yüzyıldan kalma bakır süs ve kullanım eşyaları bulunmuştur Hitit, Urartu, Frig, Helenistik, Roma ve Bizans dönemlerinde Anadolu’da, bakır cevherlerini eriterek külçe haline getiren ve bu külçeleri çeşitli tekniklerle işleyen bir çok atölye vardı Artvin’in Murgul ve Diyarbakır’ın Ergani ilçelerindedir Bakırın sülfür ve oksit gibi bileşikler halinde bulunduğu bakır cevherlerinde altın, gümüş, kobalt ve selenyum gibi başka metallerle de oldukça sık rastlanır En güzel bakır cevherlerinde biri olan yeşil renkli malakit, mücevhercilikte de kullanılan bir bakır karbonatıdır
Yataktan çıkarılan cevherlerin kavrulup eritilmesiyle, ‘blister’denen katışıklı ham bakır elde edilir Kabarcık anlamındaki bu adın verilmesinin nedeni, eritme sırasında çıkan gaz kabarcıklarının metal soğurken yüzeyde donup boncuk gibi kalmasıdır Daha sonra bu ham bakırı arıtmak için, çubuk halindeki ham bakır ile arı bakırdan bir levha, bakır sülfat çözeltisi doldurulmuş bir elektroliz kabına daldırılır Çözeltiden elektrik akımı geçirildiğinde, anottaki ham bakırın içinde bulunan katışkılar kabın dibine çökerken, çözünmüş olan arı bakır da katotta, yani arı bakır levhanın üzerinde toplanır Daha sonra bu levha eriterek külçe halinde dökülür
BAKIR ÇAĞI(kalkolitik çağ)
Tarih öncesi uygarlığının gelişme sürecinde Neolitik çağdan sonraki ve tunç çağından önceki 4 aşamaya kalkolitik çağ denir Dünyanın çeşitli yörelerindeki insan toplulukları bu evreye değişik zamanlarda ulaşmışlardır Anadolu’da kalkolitik çağ MÖ 5500-3500 yılları arasında yer alır Bakırın ilk kez ergitme yöntemi ile elde edilerek taşın yanı sıra alet yapımında da kullanılmaya başlaması, bu çağın kalkolitik (bakır-taş) olarak adlandırılmasına yol açmıştır Eskiden bakır çağı olarak da anılan ve tunç çağının başlangıcı kabul edilen bu uygarlık aşaması, maden devrinin ilk çağıdır Genellikle çanak çömleklerde görülen özelliklere göre erken (MÖ5500-5000), orta (MÖ5000-4000) ve geç (MÖ4000-3500) olmak üzere üç evreye ayrılır İlk evrenin özelliği çanak, çömleğin açık zemin (krem) üstüne koyu renk ile (kırmızı), son evrenin özelliği ise koyu zemin (siyah) üstüne koyu renk ile (beyaz) boyanmış olmalıdır
Anadolu’daki kalkolitik çağa zaman bakımından Avrupa’da Beaker kültürü, Ege yöresi ve Yunanistan’da orta ve geç neolitik çağ, Mezopotamya’da Halaf ve Obeyt kültürleri,Suriye ve Filistinde halaf ve onu izleyen Yermuk kültürleri karşılık gelir
SİMGESİ (cu)
Bakırın simgesi hakkında yapılan açıklamalarda;’kullandıjl arı bakırın hemen hepsini Kıbrıs’tan sağlayan Romalılar, bu metale aes cyprium (Kıbrıs metali) adını vermişlerdi Önce cyprium biçiminde kısaltılan bu ad sonraları cuprum’a dönüştü ve kimyalsal simgesini (cu) olarak verdi Daha sonraları yine değişerek ingilizcede copper, Fransızcada cuivre, almancada kupfer biçimini aldı’şeklinde yapılır
Bu açıklama doğru olmakla beraber eksiktir dikkat edilirse sanki bakır ilk olarak Kıbrıs’ta tanınıp adlandırılmış gibi görülmektedir Oysa bakır ilk kez Mezopotamya bölgesinde tanınmış ve adlandırılmıştır Kıbrıs adasına adını veren cyprium kelimesinde Asurca bakır anlamına gelen kipar sözcüğünden alınmıştır

İLÇEDEKİ BAKIR
Bugüne kadar yapılan araştırmalar ve incelemeler sonucu bilinen gerçek; bakırın ilk olarak medeniyetin beşiği sayılan Mezopotamya bölgesinde tanındığıdır Bir diğer gerçek ise, Mezopotamya bölgesinde tanınan en eski bakır cevherinin maden ilçesinde olduğudur Yani ilçedeki bakır dünyada tanınıp işlenen ilk bakırdır Ve aynı zamanda insanoğluna taş devrinden maden devrine geçişinde kılavuzluk yapan bakırın bulunduğu yöredir Özetle maden ilçesi, bakırın ismiyle, cismiyle anavatanıdır
BAKIR VE ALAŞIMLARI
Bakır ve alaşımları sıvı ya da katı yakıtlı potalı ocaklarda ergitilebilir Ancak, bakırda hidrojen çözünürlüğünün yüksek olmasının ve yanma gazlarından eriğin bünyesine gaz girmesine yol açmasının yaratacağı sorunlar hesaba katılmalıdır Elektrikli ocakların kullanılması, döküm sıcaklığının mümkün olduğunu kadar düşük seçilmesi, ortamın nemden tam olarak arındırılması ve diğer önlemlerle çözüm aranmalıdır
Bakır ve alaşımları kum ve kokil kalıbına döküm, savurma döküm, basınçlı döküm gibi değişik yöntemlerle üretilebilir
ÜRETİM
İçede bulunan bakır tanınışından itibaren çeşitli kavimlere işletilmiştir Bölgede hüküm süren Asurluların, Romalıların ve Arapların bu faaliyetleri sürdükleri bilinmektedir Yapılan işletmeler, cevher sahasına gelen madenci kabilelerden ibarettir Bu kabilelerin, işledikleri bakırı elde ettikten sonra geldikleri yörelere dönmeleri nedeniylede kalıcı bir yerleşim olmadığı gibi belirli bir sistemde takip edilmiştir Bu durum Osmanlı devletinin yöreyi topraklarına katmasına dek sürmüştür
Maden kaynaklarına gelen önemi veren Osmanlı devleti, ilçeyi topraklarına katmasıyla birlikte üretime başlamış ve doğal nedenlerle ara verse bile bu üretimi devam ettirmiştir
Tanzimat dönemine kadar maden eminleri, denetiminde yapılan bu üretimler son derece ilkel ve maden eminlerinin belirledikleri şartlarla yapılmıştır Tanzimat sonrası ise ilçedeki bakır üretiminin modernleşmesi yönünde yapılan çalışmalar sayesinde üretim merkezileştirilmiştir
Sultan Abdülmecit döneminde, 1840 yılında önce yer altı sularının hücumuyla yıkılan, 40 metre derinliğindeki maden kuyusundan yararlanabilmek için vadi yamacından itibaren güney batı istikametinde bir galeri açılarak yer altı sularının akması sağlanmıştır Bunun yanında eritme işi için cevher sahasına 1 kmuzaklıkta, Dicle nehri kenarında kalhane denilen ve 6 fırından oluşan bir izabe inşa edilmiştir
1850 yılında tekrar başlanan üretim 1915 yılına kadar sürmüştür
1867 yılında yapımına başlanan şose yollada nakli sağlanmıştır Üretilen bakırlar 1880 yılına kadar İstanbul’a gönderilmiştir 1882 yılından itibaren serbest piyasa da ham bakır satışı başlamış, madenin yönteni hakkında yeni kararlar çıkarılmıştır(bu dönemde 1892 yılında Londra’ya 20 bin ton bakır ihraç edilmiştir)

İŞLETME ŞEKLİ
1850 sonrası yapılan işletme, ihale yoluyla ve devlet denetiminde yapılmaktadır Takip edilen yol şöyledir;
iki mültezim (ihaleyi alan kişi) hükümetten madenin zengince kısımlarından birini işletme hakkını alırlardı Cevher bazen matkaplar, bazende dinamitle yerinden sökülürdü Sekiz saat çalışan bir amele postası yani iki madenci ile üç matkapçı 35cm deriliğe kadar gidebilirlerdi Elde kuyulardan amele sırtına küfeler içerisinde dışarıya çıkarılırdı Bir ara ameleyi bu zahmetli işten kurtarmak için hayvanlarla çalıştırılan bir dolap kurulmuşsada sonraları yıkılmıştır Ve yine amele sırtında maden çıkarmaya devam edilmiştir
Her postanın ücreti o zaman 6-15 kuruş arasında değişirdi Her mültezim hükümete ya yıllık üzerinden 250 lira verirdi ya da çıkartılan her maden kovası için (1 kova=340kg)20 para verirdi Bundan başka mültezimler çıkardıkları her kova cevheri hükümetçe tespit edilen fiyata yani 12 kuruşa kalhane mültezimlerine satmaya mecburdur
İZABE
Kalhane (izabe) mültezimleri (sayıları elliye varırdı) çıkarılan cevheri kuyu başlarında satın alırlardı Önce ameleye ayıklatır sonra yine amele sırtında filika denilen körüklü yer ocaklarına taşıtılırdı Yakma işi mültezimlerce yakma mütahhitine verilirdi Yakma işi ilk önce yaklaşık dört metre yüksekliğinde yığınlar yapılarak açık havada yapılırdı Bu şekilde meydana gelen yanık cevher iki metre yükekliğinde yandan körükle hava verilen fırınlarda ikinci defa yakılırdı Böylelikle elde edilen cevher içerisinde %40 bakır mevcuttur
YÜZ KOVA CEVHERİN YAKMA MASRAFI
Yakma fırının kirası 100 kr
Yakma fırınına nakil masrafı 150 kr
Yakma için odun ve amele ücreti 1850 kr
Kalhane’ye nakil(1km) 300kr
Torlam= 2,400 kr
Yakılmış cevherler katır sırtında Dicle nehrinin kenarındaki kalhane’ye taşınır ve orada kalhane mültezimlerin tarafından kara bakır meydana getirilmek üzere eritilirdi
Hükümetçe yapılan kalhane’de 6 fırın vardır Önce 10 metre yükseklikte yapılmıştır Sonraları fırının içerisinde 7 metre yüksekliğinde daha alçak fırınlar yapılmış ve izabe için bunlar kullanılmıştır Fırınlara su kuvveti ile çalışan körükler yardımıyla hava verilmektedir Yakılan cevheri eritmek, curufu ayırmak için keser taşları ve yakacak olarakta meşe odunu kullanılmaktadır
1 kg kara bakır elde edebilmek için 7,5 kg oduna ihtiyaç vardır Bu kadar odunun fiyatı ise 1 kuruştur Her fırın 24 saatte 1500kg kadar kara bakırdır meydana gelebimektedir Her fırının hizmetinde 5 amele çalımaktaktadır Bunların ustabaşı günde 25 kuruş, ikinci ustabaşı 20 kuruş ve yardımcı amelelerde 6-10-15 kuruş alırlardı Bu kadar işçi 12 saatte 750kg kara bakır elde edebilmektedir
Kalhane mültezimleri kalhane’nin kullanılması için hükümet hiçbir ücret ödemezlerdi Ancak bunun yanında elde ettikleri kara bakırı kilosunu 2 kuruş 10 paraya hükümete vermek zorundaydılar
Kalhane mültezimleri, maden mültezimlerinden aldıkları cevherin zengin olmasını ararlardı O yüzden maden mültezimlerinde zengin cevher çıkarmaya ve diğerlerini de atmaya mecbur kalırlardı %10 bakır ihtiva eden cevherler kıymet görmediğinden kuyulara terkedilirdi Bu şekilde madenin en zengin kısımlarını çıkararak, biraz daha fakirini yok etmişlerdir Normal maden işletmelerinde ise cevherin fakir ve zengin kısımlarını sıra ile işlemek usuldür, aksi taktirde maden tahrip edilir
Görüldüğü gibi, günümüz şartlarında bakıldığında son derece ilkel bir şekilde işletilen bakır cevheri tahrip edildiği gibi eritme işlemlerine yüz yıllar boyu ağaç kullanılmasında yörede bulunan ormanları yok etmiştir Bu durum cumhuriyet sonrası kurulan modern fabrikayla giderilmiş ve bakır cevherine gereken önem verilmiştir

CUMHURİYET DÖNEMİNE GEÇİŞ
1915 yılına gelindiğinde maden’de bakır üretimi tamamen durmuştur Bunun nedeni, bir yandan eritme işlemlerinde kullanılan odunun azlığı, bir yandan 1914 yılında patlak veren 1dünya savaşı nedeniyle çalışan işçilerin cephelere gitmesidir Savaş sırasında işletmenin durmasının yanında jeolojik tetkiklerle beraber sondaj çalışmaları yapılmıştır 1917 yılı Temmuz’unda hükümetçe bakırın durumu hakkında araştırma yapmak için bir komisyon kurulmuştur 1918 yılı kasım ayına kadar çalışan komisyon, araştırmalarının yanında 37 adet sondaj yaparak madenin mevcudunu çıkarmıştır (2,5 milyon ton)
Bu yanda 1917-1918 yıllarında askeri bir heyet tarafından 17,000 ton ham bakır çıkarılarak Almanya’ya gönderilmiştir Ayrıca 1920 yılında yapılan ikinci bir tetkikle bakır cevherinin mevcudunun 3 milyon ton olduğunu tespit edilmiştir
1918 yılında madenin imtiyazı itibari Milli Bankasında (sonraları Milli Kredi Bankası) vermiştir İmtiyaz şartnamesi göre savaş sonrası 6 ay içinde faaliyete geçmesi gerekiyordu Bankanın savaş sonrası faaliyete geçememesi neticesi bu imtiyaz fesh edilmiştir Böylece bakır madeni 1924 yılına kadar atıl kalmıştır
1850 yılından Cumhuriyet dönemine kadar yapılan işletme sırasında aralarında uzunluğu 425 metreyi bulunan 4 tane galeri, lağam, sarhoş,sıak ve kumlu adında da 4 maden kuyusu açılmıştır 65 yıl içinde 40-65 metre derinliklerdeki madenler çıkarılarak 265,000 ton bakır üretilmiştir
BU DÖNEMDE TESPİT EDİLEN BAKIR YATAKLARI
 Ergani madeni: denilen başyatak
 Altın mağara: ergani madenin 1 km batısında Mihrapdereye doğru akan bir kuru dere yatağında,deniz seviyesinden 1300m yüksekliktedir 1880’lerde Weis isminde bir maden mühendisi tarafından açılıp işletildiği için Weis yatağı olarakta alınır
 Şehgel tepe madeni: ergani madenin kuzey batı yönünde ve 500m kadar uzağında Burada bir piritli bakır yatağı mevcuttur Başyataktan önce işletilmiştir
 Harabe madeni: erganin 12km güney doğusunda,şose yolun 2km doğusunda Dicle’nin dik bir piritli bakır yatağı vardır
 Jur tepe madeni: ergani madeninin 1okm kuzey doğusunda hafif meyilli bir dağ sırtında 12m kalınlığında manganezli ve demirli bir damar görülmüştür

CUMHURİYET DÖNEMİ
Kurtuluş savaşı sonrası 29 ekim 1923 tarihinde kurulan Türkiye Cumhuriyeti devleti, tüm yurtta toplumsal hukuki ve ekonomik atılımlara girişmiştir Bu arada maden ilçesi, sahip olduğu zengin bakır yataklarıyla o günkü hükümetlerin dikkatini çekmiş ve madenden ülke ekonomisinin faydalanması için süratle yatırım faaliyetlerine başlamıştır

ERGANİ BAKIR TAŞ
Yapılan girişimler sayesinde daha önceleri imtiyazı fesh edilen itibarı Milli Bankası imtiyazı yenileşmiş ve 5 yabancı şirketle beraber 3 nisan 1924 tarihinde ‘Ergani bakır TAŞ’ni kurmuştur 3 milyon sermayeli bu şirketin ortakları;
1 syndicat d’entreprises d’orient (Fransız)
2 societe schrader (İngiliz)
3 kreditanstallt(Alman)
4 deutche bank (Alman)
5 baron hirsh(avusturya)dır

Madendeki bakır cevherinin işletmesini üstlenen Ergani Bakır TAŞ aynı yıl cevherin çıkarılıp işlenebilmesi için dünyanın en son teknolojilerini kapsayan fabrika projesini hazırlayıp harfiyat çalışmalarına başlamıştır Bırakın fabrika inşasını, projesi bile insana heyecan verecek derecelerdir Bu arada savaş sonrası yokluğunda ilçede başlayan yatırım faaliyetleri yörede bir şölen havası yaratmıştır Bu faaliyetlerin neticesi ise bellidir; fabrika aş,iş getirmekte kalmayacak modern dünyadaki elektriği,treni, telefonu kısacası medeniyeti ilçenin ayağına getirecektir

FABRİKANIN KURULUŞU
Şirket önce fabrika sahasında gerekli olan ön hazırlıkları yapıp şantiyesini kurmuştur Çalışmalarda kullanılacak olan araç ve gereçlerin getirilmesiyle, imalathane sahasında takriben 500,000 m³ toprak tesviye edilmiştir Bunun yanında 3 beton ambar, bir kantin binası, bir geçici elektrik santrali, lokomotif hangarı, gelecek olan tren vagonlarını imalathaneye çıkarmak için vagon asansörü ve tamirhane yapılmıştır
Şirketin tamirhanesi oldukça büyüktür Tamamen demir iskelet olarak Avrupa’da yapılmış ve burada montaj edilmiştir Bu tamirhane, torna, tesviye, elektrik, saraçlık ve marangoz tezgahları bulunmaktadır
Ayrıca izabe’de toplanacak gazları yüksek hava tazyiki ile dağıtacak olan maden bacası yapılmıştır Bu bacanın yer üstü yüksekliği 63mdir yeraltındaki bölümleriyle beraber 120myi bulunur
Lokanta olarak kantin binası kullanılmaktadır Bu binada aynı zamanda toplantı salonları banyolar ve acil durumlar için klinik bulunmaktadır

KAYNAKLAR
1 Gelişim Hachette ansiklopedisi
2 Makine Mühendisliği el kitabı (AMünir CERİT)
3 imalat ansiklopedisi yüksek mühendislik (hidayet erbil)
4 Geçmişten günümüze bakır maden (lütfü ergene)

BAKIR Elektrik-Elektronik Sanayisinin hammaddesidir
Samsun, Ergani, Murgul işlendiği yerlerdir
Artvin (Murgul), Kastamonu (Küre), Diyarbakır (Ergani-Rezerv ve kalitesi üstündür), Elazığ (Maden) ise çıkarıldığı yerdir

KROM
Volkanik olaylar sonucunda oluşmuştur Demirin sertleşmesinde ve çelik üretiminde kullanılır Türkiye krom üretiminde en zengin ülkelerdendir İhracatımızda önemli yer tutar

Antalya, Elazığ işlendiği yerlerdir
Menteşe yöresi, Fethiye Marmaris- Dalaman Havzası; Kütahya- Bursa arası, Kahramanmaraş, Kayseri, Sivas,Elazığ, Guleman ise çıkarıldığı yerdir

BOR Jet-Roket yakıtı olara, Kimya ve ilaç sanayisinde , fiberglas izolasyon maddelerinde, cam, porselen, deterjan vb yapımında kullanılır Dünya rezervlerinin yarıdan fazlası Türkiye’dedir Önemli bir kısmı ihraç edilir

Bandırma, Seyitgazi işlendiği yerlerdir

Balıkesir(Susurluk), Bursa (MKemal Paşa), Kütahya (Emet), Eskişehir (seyitgazi)ise çıkarıldığı yerdir