Canlıların Çeşitliliği - Canlıların Çeşitliliği Ve Sınıflandırılması

**Prof. Dr. Sinsi** · 09-11-2012

Canlıların Çeşitliliği - Canlıların Çeşitliliği Ve Sınıflandırılması
Canlıların Çeşitliliği - Canlıların Çeşitliliği Ve Sınıflandırılması

Canlıların Çeşitliliği
Canlıların Çeşitliliği Nedir
Canlıların Çeşitliliği Hakkında Bilgi

BİTKİLER
Çevremizi incelediğimizde pek çok canlı türünün olduğunu görürüz Gözle görebildiğimiz canlılar dışında, göremediğimiz milyonlarca canlı türü de vardırCanlı türleri içinde bitkilerin önemli bir yeri vardır Bunlar içinde de renkleri ve güzellikleri ile dikkati en çok çekeni çiçekli bitkilerdir

Bitkilerin sınıflandırılması günümüzde hala tartışma konusudur Sistematik bilimindeki güncel eğilim, geleneksel bölümlemenin geçerliliğinin yeniden ele alınmasına kadar gitmese de, en azından basit morfolojik özelliklerden çok, evrimsel akrabalık ilişkilerini göz önünde bulundurarak değerlendirme yapılması yolundadır Gruplar arasındaki akrabalık ilişkilerinin araştırılmasıyla ortak ataların ortaya çıkması amaçlanır

Çiçekli bitkiler, insanların ve hayvanların hem besin hem de oksijen kaynağıdır Bitkilerden başka mantarlar, bakteriler, hayvanlar ve insanlar olmak üzere birçok canlı türü vardır Her canlı yaşadığı ortama uygun özellikler taşır Canlılar, taşıdıkları bu özelliklere göre benzerlik ya da farklılıklar gösterir

Bitkiler, çiçekli (tohumlu) ya da çiçeksiz (tohumsuz) olmak üzere iki gruba ayrılır:
Damarsız- çiçeksiz bitki
Çiçeksiz (tohumsuz)
bitkiler Damarlı- çiçeksiz bitki

BİTKİLER
Açık tohumlu (kozalaklı) bitki

Çiçekli (tohumlu)
bitkiler

Kapalı tohumlu bitkiler

Çift çenekli Tek çenekli

Bitkiler yetiştikleri bölge ya da yerin değişik iklim şartlarına uyar ve varlıklarını korur Hayvanlar gibi yer değiştirmeyen, yaşamları boyunca toprağa bağlı kalan bitkiler; acaba kötü iklim ve ortam koşulları karşısında yaşamlarını nasıl sürdürebiliyor?

Bitkiler yaşadığı ortama göre uygun özellikler taşır Bu özelliklere göre de benzerlik ve farklılıklar gösterirler

1Çiçekli Bitkiler:
Bugün karada yaşayan bitkilerin çoğu çiçekli bitkilerdir Çiçekli bitkilerin yeryüzünün büyük bir bölümüne dağılıp uyum sağlayabilmesi, üreme özelliklerinin üstünlüğü ile açıklanabilir Bitkilerin üreme organı çiçektir

Çiçekli bitkilerin kök, gövde, yaprak ve çiçek gibi organları vardır Bu organların yapıları gibi görevleri de birbirinden farklıdır

Besin kaynaklarımızın önemli bir kısmını oluşturan sebze ve meyveler çiçekli bitkilerdendir Ayrıca elma, kayısı, erik, armut, nar, portakal, vişne, kiraz, şeftali, kavun, karpuz gibi meyveler ile; kabak, salatalık, patlıcan, domates, biber, fasulye, patates, soğan gibi sebzeler de çiçekli bitkilerdendir

KÖK
Kök, bitkiyi toprağa bağlayan ve toprak altında gelişen kısmıdır Ayrıca, topraktan su ve madensel tuzları emerek gövdeye gönderir Havuç ve pancar gibi bitkilerde ise besin depolama görevi yapar

Bitki tohumundan çıkan ilk köke ana kök, ana kökten çıkıp yanlara doğru uzanan köklere de yan kök denir Kökler yaşlandıkça uzar, büyür ve kalınlaşır Bu arada ana kökten yan kökler, yan köklerden de daha ince kökler çıkar Ana kök iklim ve toprak şartlarına bağlı olarak bir kök sistemini oluşturur Ana ve yan köklerin hepsine birden kök sistemi denir Kökte büyüme bölgesini meristem hücreleri oluşturur Kök ucuna yüksük denir

Kök Çeşitleri
Saçak Kök
Kökün gövdeye bağlandığı yerden çıkan ve hepsi aynı boyda olan köklere saçak kök denir Saçak kök, kökün toprakla olan temas ve emme yüzeyini arttırır Soğan, buğday, arpa, yulaf, mısır, pırasa gibi bitkilerin kökleri saçak köktür

Kazık Kök
Ana kök çok iyi gelişmiş ve uzamıştır Diğer kökler ise ana kök üzerindedir Böyle bir yapıya sahip köklere kazık kök denir Fasulye, ebegümeci, gelincik, yonca, papatya gibi bitkiler ile yüksek yapılı bitkiler kazık köklüdür

Depo Kök
Bazı bitkilerin kazık kökleri besin depo edecek şekilde gelişmiştir Bu tip köklere depo kök denir Turp, havuç, şekerpancarı, kereviz, karahindiba gibi bitkiler depo köke sahiptir

Bu kök çeşitleri dışında hava, tutunma ve destek kökleri de vardır

GÖVDE
Genellikle bitkinin toprak üstünde gelişen, dik durmasını sağlayan, üzerinde yaprak ve çiçekleri taşıyan kısmıdır

Gövdenin Görevleri
Bitkini dik durmasını sağlar Yaprak ve çiçekleri üzerinde taşır
Kök vasıtasıyla alınan su ve suda çözünmüş maddeleri bitkinin diğer kısımlarına taşır
Bitkinin organları arasındaki bağlantıyı ve madde taşınmasını sağlar Madde taşıma işlemi çift yönlüdür
Patates ve şeker pancarı gibi bitki türlerinde besin depo eder
Kaktüs gibi bitki türlerinde su depo eder

Gövde Çeşitleri

Otsu Gövde
Bir yıl yaşayabilen bitkilerin sahip olduğu ince ve zayıf gövde çeşididir Fasulye, buğday, ayçiçeği, mısır, nohut, domates, kabak, ot gibi bitkiler otsu gövdelidir

Odunsu Gövde
Çok yıllık bitkilerin sahip olduğu gövde çeşididir Gövde sert ve dayanaklı bir yapıdadır Armut, şeftali, kayısı, ceviz, kestane gibi meyveli ağaçlar ile çam, kavak, söğüt, meşe, çınar, kayın, gürgen gibi meyvesiz ağaçlar odunsu gövdelidir

Sürünücü Gövde
Kavun, karpuz, kabak, salatalık, çilek bitkilerinin gövdeleri toprak üzerinde sürünerek gelişir Bu tip gövde çeşidine sürünücü gövde denir

Yer altı Gövdeleri
Bu tip gövdeler toprak altında bulunur Bunlara rizom adı verilirPatates ve yer elmasındaki gövdeler yer altı gövdesidir

Depo Gövde
Kaktüs gibi sıcak ve kurak iklimlerde yaşayan su depo eden gövdeye, su depolayıcı gövde denir

Sarılıcı Gövde
Bazı bitkilerin gövdeleri diğer bitkilerin gövdelerine, dallarına ya da duvar gibi yerlere sarılarak yükselir Böyle gövdelere sarılıcı gövde denir Örneğin; fasulye, asma, yabani çilek ve sarmaşık sarılıcı gövdeli bitkilerdir

2 Çiçeksiz Bitkiler:

Çiçeği olmayan bitkilere çiçeksiz bitkiler denir Bu bitkilerin büyük çoğunluğu sporla ürer Çiçeksiz bitkiler iletim borularının olup olmamasına göre iki gruba ayrılır

Damarsız-çiçeksiz bitkiler
(Kara yosunları, ciğer otları)
Çiçeksiz (tohumsuz) bitkiler

Damarlı-çiçeksiz bitkiler
(At kuyruğu, kibrit otları, eğrelti otları)

Kara yosunları
Damarsız çiçeksiz bitkilerin taşıma sistemi (iletim boruları) yoktur Kara yosunları, ciğer otları bu grubun yaygın örnekleridir Kara yosunlarına nemli duvarlarda, nemli yerlerde, ağaç gövdelerinde, yemyeşil bir örtü halinde rastlanır Kara yosunları incelendiğinde küçük yaprakçıklar ve bu yaprakçıkların dizili bulunduğu bir gövdecik göze çarpar Toprağa köksü yapılarla (rizoid) tutunan klorofilli bitkilerdir

Su Yosunları
Sularda pek çok canlı yaşar Bu canlıların bazıları aktif hareket edemez, diğerleri ise kamçıları yardımıyla hareket edebilir Koloniler halinde yaşayanları da vardır Bu canlıların çoğu yeşil renkli su yosunlarıdır Denizlerde ve tatlı sularda yaşayabilen su yosunları tek hücreliler ve çok hücreliler olmak üzere iki türdür Çok hücreliler, tal denilen birbirine benzeyen hücre topluluğundan oluşurlar

Eğrelti otları
Eğreltiler, damarlı çiçeksiz bitkilerdir Genellikle otsudur Rizom denilen, şişkin toprak altı gövdeleri vardır Bu gövdelerden ek kökler çıkar Bunlar bitkinin toprağa tutunmasını ve topraktan suyu emmesine yarar Yaprakları parçalıdır Genç sürgünlerin ucu helezon gibi kıvrıktır Yaşlı yaprakların alt yüzeylerinde kahverengi lekeler bulunur Bunlar spor keselerini taşıyan topluluklardır Sporlar olgunlaşınca yere düşerÇimlenerek ön çim (protal) gelişirAynı protal üzerinde erkek (anteridi) ve dişi (arkegon) organları oluşur Erkek organda gelişen spermler dişi organa giderek dişi hücre(oosfer) ile birleşirBuna döllenme denirDöllenme sonucu meydana gelen zigot (döllenmiş hücre ) gelişerek genç eğrelti otu bitkisini oluşturur O halde eğrelti otu bitkisinde eşeysiz üremeyle eşeyli üreme birbirini izler Buna döl almaşı denir

Çiçekli Bitkilerle Çiçeksiz Bitkiler Arasındaki Farklar

Çiçekli Bitkiler
1Üreme organı olan çiçekleri vardır
2Kök, gövde ve yaprakları vardır
3Gövde ve yapraklarında iletim boruları vardır
4Eşeyli olarak çoğalırlar

Çiçeksiz Bitkiler
1Çiçekleri yoktur
2Kök, gövde ve yaprakları yokturBazı ileri yapılı çiçeksiz bitkilerde kökümsü tüyler vardır
3Eğrelti otu dışında iletim boruları yoktur
4Eşeyli ve eşeysiz olarak çoğalırlar

09-11-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Canlıların Çeşitliliği - Canlıların Çeşitliliği Ve Sınıflandırılması Canlıların Çeşitliliği - Canlıların Çeşitliliği Ve Sınıflandırılması Canlıların Çeşitliliği - Canlıların Çeşitliliği Ve Sınıflandırılması Canlıların Çeşitliliği Canlıların Çeşitliliği Nedir Canlıların Çeşitliliği Hakkında Bilgi BİTKİLER Çevremizi incelediğimizde pek çok canlı türünün olduğunu görürüz Gözle görebildiğimiz canlılar dışında, göremediğimiz milyonlarca canlı türü de vardırCanlı türleri içinde bitkilerin önemli bir yeri vardır Bunlar içinde de renkleri ve güzellikleri ile dikkati en çok çekeni çiçekli bitkilerdir Bitkilerin sınıflandırılması günümüzde hala tartışma konusudur Sistematik bilimindeki güncel eğilim, geleneksel bölümlemenin geçerliliğinin yeniden ele alınmasına kadar gitmese de, en azından basit morfolojik özelliklerden çok, evrimsel akrabalık ilişkilerini göz önünde bulundurarak değerlendirme yapılması yolundadır Gruplar arasındaki akrabalık ilişkilerinin araştırılmasıyla ortak ataların ortaya çıkması amaçlanır Çiçekli bitkiler, insanların ve hayvanların hem besin hem de oksijen kaynağıdır Bitkilerden başka mantarlar, bakteriler, hayvanlar ve insanlar olmak üzere birçok canlı türü vardır Her canlı yaşadığı ortama uygun özellikler taşır Canlılar, taşıdıkları bu özelliklere göre benzerlik ya da farklılıklar gösterir Bitkiler, çiçekli (tohumlu) ya da çiçeksiz (tohumsuz) olmak üzere iki gruba ayrılır: Damarsız- çiçeksiz bitki Çiçeksiz (tohumsuz) bitkiler Damarlı- çiçeksiz bitki BİTKİLER Açık tohumlu (kozalaklı) bitki Çiçekli (tohumlu) bitkiler Kapalı tohumlu bitkiler Çift çenekli Tek çenekli Bitkiler yetiştikleri bölge ya da yerin değişik iklim şartlarına uyar ve varlıklarını korur Hayvanlar gibi yer değiştirmeyen, yaşamları boyunca toprağa bağlı kalan bitkiler; acaba kötü iklim ve ortam koşulları karşısında yaşamlarını nasıl sürdürebiliyor? Bitkiler yaşadığı ortama göre uygun özellikler taşır Bu özelliklere göre de benzerlik ve farklılıklar gösterirler 1Çiçekli Bitkiler: Bugün karada yaşayan bitkilerin çoğu çiçekli bitkilerdir Çiçekli bitkilerin yeryüzünün büyük bir bölümüne dağılıp uyum sağlayabilmesi, üreme özelliklerinin üstünlüğü ile açıklanabilir Bitkilerin üreme organı çiçektir Çiçekli bitkilerin kök, gövde, yaprak ve çiçek gibi organları vardır Bu organların yapıları gibi görevleri de birbirinden farklıdır Besin kaynaklarımızın önemli bir kısmını oluşturan sebze ve meyveler çiçekli bitkilerdendir Ayrıca elma, kayısı, erik, armut, nar, portakal, vişne, kiraz, şeftali, kavun, karpuz gibi meyveler ile; kabak, salatalık, patlıcan, domates, biber, fasulye, patates, soğan gibi sebzeler de çiçekli bitkilerdendir KÖK Kök, bitkiyi toprağa bağlayan ve toprak altında gelişen kısmıdır Ayrıca, topraktan su ve madensel tuzları emerek gövdeye gönderir Havuç ve pancar gibi bitkilerde ise besin depolama görevi yapar Bitki tohumundan çıkan ilk köke ana kök, ana kökten çıkıp yanlara doğru uzanan köklere de yan kök denir Kökler yaşlandıkça uzar, büyür ve kalınlaşır Bu arada ana kökten yan kökler, yan köklerden de daha ince kökler çıkar Ana kök iklim ve toprak şartlarına bağlı olarak bir kök sistemini oluşturur Ana ve yan köklerin hepsine birden kök sistemi denir Kökte büyüme bölgesini meristem hücreleri oluşturur Kök ucuna yüksük denir Kök Çeşitleri Saçak Kök Kökün gövdeye bağlandığı yerden çıkan ve hepsi aynı boyda olan köklere saçak kök denir Saçak kök, kökün toprakla olan temas ve emme yüzeyini arttırır Soğan, buğday, arpa, yulaf, mısır, pırasa gibi bitkilerin kökleri saçak köktür Kazık Kök Ana kök çok iyi gelişmiş ve uzamıştır Diğer kökler ise ana kök üzerindedir Böyle bir yapıya sahip köklere kazık kök denir Fasulye, ebegümeci, gelincik, yonca, papatya gibi bitkiler ile yüksek yapılı bitkiler kazık köklüdür Depo Kök Bazı bitkilerin kazık kökleri besin depo edecek şekilde gelişmiştir Bu tip köklere depo kök denir Turp, havuç, şekerpancarı, kereviz, karahindiba gibi bitkiler depo köke sahiptir Bu kök çeşitleri dışında hava, tutunma ve destek kökleri de vardır GÖVDE Genellikle bitkinin toprak üstünde gelişen, dik durmasını sağlayan, üzerinde yaprak ve çiçekleri taşıyan kısmıdır Gövdenin Görevleri Bitkini dik durmasını sağlar Yaprak ve çiçekleri üzerinde taşır Kök vasıtasıyla alınan su ve suda çözünmüş maddeleri bitkinin diğer kısımlarına taşır Bitkinin organları arasındaki bağlantıyı ve madde taşınmasını sağlar Madde taşıma işlemi çift yönlüdür Patates ve şeker pancarı gibi bitki türlerinde besin depo eder Kaktüs gibi bitki türlerinde su depo eder Gövde Çeşitleri Otsu Gövde Bir yıl yaşayabilen bitkilerin sahip olduğu ince ve zayıf gövde çeşididir Fasulye, buğday, ayçiçeği, mısır, nohut, domates, kabak, ot gibi bitkiler otsu gövdelidir Odunsu Gövde Çok yıllık bitkilerin sahip olduğu gövde çeşididir Gövde sert ve dayanaklı bir yapıdadır Armut, şeftali, kayısı, ceviz, kestane gibi meyveli ağaçlar ile çam, kavak, söğüt, meşe, çınar, kayın, gürgen gibi meyvesiz ağaçlar odunsu gövdelidir Sürünücü Gövde Kavun, karpuz, kabak, salatalık, çilek bitkilerinin gövdeleri toprak üzerinde sürünerek gelişir Bu tip gövde çeşidine sürünücü gövde denir Yer altı Gövdeleri Bu tip gövdeler toprak altında bulunur Bunlara rizom adı verilirPatates ve yer elmasındaki gövdeler yer altı gövdesidir Depo Gövde Kaktüs gibi sıcak ve kurak iklimlerde yaşayan su depo eden gövdeye, su depolayıcı gövde denir Sarılıcı Gövde Bazı bitkilerin gövdeleri diğer bitkilerin gövdelerine, dallarına ya da duvar gibi yerlere sarılarak yükselir Böyle gövdelere sarılıcı gövde denir Örneğin; fasulye, asma, yabani çilek ve sarmaşık sarılıcı gövdeli bitkilerdir 2 Çiçeksiz Bitkiler: Çiçeği olmayan bitkilere çiçeksiz bitkiler denir Bu bitkilerin büyük çoğunluğu sporla ürer Çiçeksiz bitkiler iletim borularının olup olmamasına göre iki gruba ayrılır Damarsız-çiçeksiz bitkiler (Kara yosunları, ciğer otları) Çiçeksiz (tohumsuz) bitkiler Damarlı-çiçeksiz bitkiler (At kuyruğu, kibrit otları, eğrelti otları) Kara yosunları Damarsız çiçeksiz bitkilerin taşıma sistemi (iletim boruları) yoktur Kara yosunları, ciğer otları bu grubun yaygın örnekleridir Kara yosunlarına nemli duvarlarda, nemli yerlerde, ağaç gövdelerinde, yemyeşil bir örtü halinde rastlanır Kara yosunları incelendiğinde küçük yaprakçıklar ve bu yaprakçıkların dizili bulunduğu bir gövdecik göze çarpar Toprağa köksü yapılarla (rizoid) tutunan klorofilli bitkilerdir Su Yosunları Sularda pek çok canlı yaşar Bu canlıların bazıları aktif hareket edemez, diğerleri ise kamçıları yardımıyla hareket edebilir Koloniler halinde yaşayanları da vardır Bu canlıların çoğu yeşil renkli su yosunlarıdır Denizlerde ve tatlı sularda yaşayabilen su yosunları tek hücreliler ve çok hücreliler olmak üzere iki türdür Çok hücreliler, tal denilen birbirine benzeyen hücre topluluğundan oluşurlar Eğrelti otları Eğreltiler, damarlı çiçeksiz bitkilerdir Genellikle otsudur Rizom denilen, şişkin toprak altı gövdeleri vardır Bu gövdelerden ek kökler çıkar Bunlar bitkinin toprağa tutunmasını ve topraktan suyu emmesine yarar Yaprakları parçalıdır Genç sürgünlerin ucu helezon gibi kıvrıktır Yaşlı yaprakların alt yüzeylerinde kahverengi lekeler bulunur Bunlar spor keselerini taşıyan topluluklardır Sporlar olgunlaşınca yere düşerÇimlenerek ön çim (protal) gelişirAynı protal üzerinde erkek (anteridi) ve dişi (arkegon) organları oluşur Erkek organda gelişen spermler dişi organa giderek dişi hücre(oosfer) ile birleşirBuna döllenme denirDöllenme sonucu meydana gelen zigot (döllenmiş hücre ) gelişerek genç eğrelti otu bitkisini oluşturur O halde eğrelti otu bitkisinde eşeysiz üremeyle eşeyli üreme birbirini izler Buna döl almaşı denir Çiçekli Bitkilerle Çiçeksiz Bitkiler Arasındaki Farklar Çiçekli Bitkiler 1Üreme organı olan çiçekleri vardır 2Kök, gövde ve yaprakları vardır 3Gövde ve yapraklarında iletim boruları vardır 4Eşeyli olarak çoğalırlar Çiçeksiz Bitkiler 1Çiçekleri yoktur 2Kök, gövde ve yaprakları yokturBazı ileri yapılı çiçeksiz bitkilerde kökümsü tüyler vardır 3Eğrelti otu dışında iletim boruları yoktur 4Eşeyli ve eşeysiz olarak çoğalırlar