Küçük Dev Balık, Hamsi

**KRDNZ** · 05-30-2009

Hamsi, Karadeniz sahillerinde ekonomik ve sosyal hayatın merkezinde yer alıyor Hamsi mevsimi başladığında kahvehaneler boşalıyor; nişanlar, düğünler bu mevsime göre belirleniyor

Gökyüzünü kaplayan pırıltılı yıldızların rol değiştirdiği saatlerde deniz üzerindeki balıkçı motorlarının oluşturduğu trafik hızlanıyor Limandan çıkan teknelerin ışıldaklarıyla, giriş yapmak için kontrollü süratle yanaşanların işaret lambaları birbirine karışıyor Karadeniz'in küçük bedenli büyük zenginliği, en bereketli yıllarından birini yaşatıyor
38 metrelik balıkçı teknesi Kasırga iskeleye yanaşırken, limandaki hareketlenme de zirveye ulaşıyor Yanaşmaya çalışan tekne kaptanının sesi limanda çınlıyor: "Kamyonlar, iskelenin baş tarafına gelin Halatı hazırlayın, dikkatli olun!" Yakalanan balığı almak isteyen kamyonlarla, ellerinde küçük naylon torbaları olanlar birlikte yaklaşıyorlar Kasırga'ya…
Tüccarlara ait kamyonlar balığın tümünü almak isterken, naylon torbalılar en eski dönemlerden kalan bir gelenek olan "göz hakkı" için birkaç kilo bedava hamsi karşılığı "dua garantisi" veriyorlar Tayfalar "göz hakkı" ritüeline titizlikle riayet ediyorlar
Kasırga, uzun sürecek avlanma gecesinin ilk partisini kısa sürede boşaltıyor Bir kasaya 18 kilo hamsi konulabiliyor Toplam 400 kasada yaklaşık 7200 kilo balık var Boşaltma işlemi 60 dakika ile 90 dakika arasında değişiyor
Kamyonlar kapılarına kadar hamsi kasalarıyla doldurulduktan sonra, kornalarına sürekli basarak gelin arabası havasında hızla limandan çıkıyorlar Bu da, taze balık taşıyan kamyoncu raconu olarak limanın hoşgörü defterine işleniyor
Türkiye İstatistik Kurumu verilerine göre, hamsi, Türkiye denizlerinde avlanan balık miktarının yaklaşık yüzde 70'ini oluşturuyor
Balıkçıları denize taşıyan teknelerin sayısına gelince 1990'ların başında 8700'lerde olan ruhsatlı tekne sayısı günümüzde 18836'ya ulaşmış durumda Kayıt dışı teknelerin sayısının da 10 bine ulaştığı tahmin ediliyor Ve bu ruhsatlı teknelerden biri de Kasırga; şu anda Yakakent mendireğinin çakarını geride bırakarak Karadeniz'in koynuna doğru saatte 5–6 mil hızla ilerliyor Kaptan köşkü, eski uzay filmlerindeki kumanda merkezi görünümüne bürünmüş Su üstü ve sualtı hakkında ayrıntılı bilgiler sunan yeni teknolojinin bütün aparatlarına, birer ekranlık yer tahsis edilmiş
Denize açılan, ağ atan, balık çeviren teknelerin boyutları ne kadar büyük olsa da, eski çağlardan kalan tanımlama değişmeden sürüyor Beş metrelik basit sandaldan, denizlerdeki en büyüğüne kadar bütün balıkçı teknelerine, "kayık" deniliyor
Bizim "kayık" Kasırga, 20 yaşında Mümin Kaptan (Önal), Sürmene Çamburnu'nda, Yeniay tersanesinde inşa edildiğini söylüyor Mümin Kaptan kamyonla yolladıkları balığın ekonomik akıbeti hakkında bilgi verirken, "Bizde senet, sepet olmaz Her şey sözle, bizim dünyamızda söz ağızdan çıkar," diyor Sonra susup, gözlerini kısarak ekranları tarıyor, aradığını bulmuş olmanın heyecanıyla mikrofona uzanıyor, onun otoriter sesi tekneyi kaplıyor: "Hazır ol!"
Tayfalar olabilecek en hızlı şekilde hareket ediyor İki parçalı kalın muşamba giysiler tulum ve kapüşonlu ceket olarak giyiliyor, ayakkabılar çıkıyor, çizmeler çekiliyor Kaptan, "Botu atın!" komutunu veriyor Teknenin bütün ışıkları söndürülmüş halde, önce bottan uzaklaşıyor, sonra ona doğru yaklaşıyor
Balık çevrildi artık! Şimdi sıra ağların çekilmesine geliyor İçi hamsi dolu uzun ağ direğin tepesine doğru çıkıp, teknenin ortasına süzülerek iniyor Herkes işini büyük bir dikkatle yapıyor Çünkü basit gibi görünen ağ toplama bazen ölümcül kazalara neden olabiliyor Bir anlık dikkat eksikliği, balıkçılardan birini ayağından ağa asılı vaziyette, direğin ucundaki makaraya doğru tırmanır hale getirebiliyor Eğer zamanında görülemezse, tayfa dev ağ makarasına sıkışabiliyor Kasırga'nın tayfaları böyle kazalarda ölen, beli veya boynu kırılıp felçli hale gelen epeyce tayfa olduğunu söylüyor

Hamsi avı

Fotoğraf : Coşkun Aşar

Tayfalar teknenin kenarından hep beraber hamsi dolu ağları topluyor Hamsi avına genellikle akşam üzeri çıkılıyor Ağların denize atılması çoğunlukla hava karardıktan sonra gerçekleşiyor Bu aşamadan sonra ağların toplanması ve hamsinin tekneye alınması yaklaşık bir saat sürüyor

Ağlar toplanıyor

Fotoğraf : Coşkun Aşar

Sabahın ilk ışıklarıyla hamsinin yeri tespit edildikten sonra ağların atılması ve toplanması yaklaşık bir saat sürüyor Ancak ağların belirli bir düzende toplanması gerek Bu yüzden mantarlar ağırlıklar, halkalar, ağın başı, ortası ve sonu ayrı ayrı istifleniyor

Hamsiler kasalanıyor

Fotoğraf : Coşkun Aşar

Hamsiler Yakakent Limanı'na yanaşan teknenin livarından kasalama işlemi için boşaltılıyor Kasalama işleminden sonra hamsiler kamyonlarla satılacağı balık haline doğru yola çıkacak

Balığın yeri belirleniyor

Fotoğraf : Coşkun Aşar

Kaptan Mümin Önal, teknenin idraesi ile birlikte sonar ve radarla balığın yerinin tespit edilmesinden de sorumlu

Hamsiden un ve yağ

Fotoğraf : Coşkun Aşar

Fabrikalarda hamsinin yüzde 16'sından un, yüzde 12'sinden yağ elde ediliyor

05-30-2009	#1
KRDNZ	Küçük Dev Balık, Hamsi Hamsi, Karadeniz sahillerinde ekonomik ve sosyal hayatın merkezinde yer alıyor Hamsi mevsimi başladığında kahvehaneler boşalıyor; nişanlar, düğünler bu mevsime göre belirleniyor Gökyüzünü kaplayan pırıltılı yıldızların rol değiştirdiği saatlerde deniz üzerindeki balıkçı motorlarının oluşturduğu trafik hızlanıyor Limandan çıkan teknelerin ışıldaklarıyla, giriş yapmak için kontrollü süratle yanaşanların işaret lambaları birbirine karışıyor Karadeniz'in küçük bedenli büyük zenginliği, en bereketli yıllarından birini yaşatıyor 38 metrelik balıkçı teknesi Kasırga iskeleye yanaşırken, limandaki hareketlenme de zirveye ulaşıyor Yanaşmaya çalışan tekne kaptanının sesi limanda çınlıyor: "Kamyonlar, iskelenin baş tarafına gelin Halatı hazırlayın, dikkatli olun!" Yakalanan balığı almak isteyen kamyonlarla, ellerinde küçük naylon torbaları olanlar birlikte yaklaşıyorlar Kasırga'ya… Tüccarlara ait kamyonlar balığın tümünü almak isterken, naylon torbalılar en eski dönemlerden kalan bir gelenek olan "göz hakkı" için birkaç kilo bedava hamsi karşılığı "dua garantisi" veriyorlar Tayfalar "göz hakkı" ritüeline titizlikle riayet ediyorlar Kasırga, uzun sürecek avlanma gecesinin ilk partisini kısa sürede boşaltıyor Bir kasaya 18 kilo hamsi konulabiliyor Toplam 400 kasada yaklaşık 7200 kilo balık var Boşaltma işlemi 60 dakika ile 90 dakika arasında değişiyor Kamyonlar kapılarına kadar hamsi kasalarıyla doldurulduktan sonra, kornalarına sürekli basarak gelin arabası havasında hızla limandan çıkıyorlar Bu da, taze balık taşıyan kamyoncu raconu olarak limanın hoşgörü defterine işleniyor Türkiye İstatistik Kurumu verilerine göre, hamsi, Türkiye denizlerinde avlanan balık miktarının yaklaşık yüzde 70'ini oluşturuyor Balıkçıları denize taşıyan teknelerin sayısına gelince 1990'ların başında 8700'lerde olan ruhsatlı tekne sayısı günümüzde 18836'ya ulaşmış durumda Kayıt dışı teknelerin sayısının da 10 bine ulaştığı tahmin ediliyor Ve bu ruhsatlı teknelerden biri de Kasırga; şu anda Yakakent mendireğinin çakarını geride bırakarak Karadeniz'in koynuna doğru saatte 5–6 mil hızla ilerliyor Kaptan köşkü, eski uzay filmlerindeki kumanda merkezi görünümüne bürünmüş Su üstü ve sualtı hakkında ayrıntılı bilgiler sunan yeni teknolojinin bütün aparatlarına, birer ekranlık yer tahsis edilmiş Denize açılan, ağ atan, balık çeviren teknelerin boyutları ne kadar büyük olsa da, eski çağlardan kalan tanımlama değişmeden sürüyor Beş metrelik basit sandaldan, denizlerdeki en büyüğüne kadar bütün balıkçı teknelerine, "kayık" deniliyor Bizim "kayık" Kasırga, 20 yaşında Mümin Kaptan (Önal), Sürmene Çamburnu'nda, Yeniay tersanesinde inşa edildiğini söylüyor Mümin Kaptan kamyonla yolladıkları balığın ekonomik akıbeti hakkında bilgi verirken, "Bizde senet, sepet olmaz Her şey sözle, bizim dünyamızda söz ağızdan çıkar," diyor Sonra susup, gözlerini kısarak ekranları tarıyor, aradığını bulmuş olmanın heyecanıyla mikrofona uzanıyor, onun otoriter sesi tekneyi kaplıyor: "Hazır ol!" Tayfalar olabilecek en hızlı şekilde hareket ediyor İki parçalı kalın muşamba giysiler tulum ve kapüşonlu ceket olarak giyiliyor, ayakkabılar çıkıyor, çizmeler çekiliyor Kaptan, "Botu atın!" komutunu veriyor Teknenin bütün ışıkları söndürülmüş halde, önce bottan uzaklaşıyor, sonra ona doğru yaklaşıyor Balık çevrildi artık! Şimdi sıra ağların çekilmesine geliyor İçi hamsi dolu uzun ağ direğin tepesine doğru çıkıp, teknenin ortasına süzülerek iniyor Herkes işini büyük bir dikkatle yapıyor Çünkü basit gibi görünen ağ toplama bazen ölümcül kazalara neden olabiliyor Bir anlık dikkat eksikliği, balıkçılardan birini ayağından ağa asılı vaziyette, direğin ucundaki makaraya doğru tırmanır hale getirebiliyor Eğer zamanında görülemezse, tayfa dev ağ makarasına sıkışabiliyor Kasırga'nın tayfaları böyle kazalarda ölen, beli veya boynu kırılıp felçli hale gelen epeyce tayfa olduğunu söylüyor Hamsi avı Fotoğraf : Coşkun Aşar Tayfalar teknenin kenarından hep beraber hamsi dolu ağları topluyor Hamsi avına genellikle akşam üzeri çıkılıyor Ağların denize atılması çoğunlukla hava karardıktan sonra gerçekleşiyor Bu aşamadan sonra ağların toplanması ve hamsinin tekneye alınması yaklaşık bir saat sürüyor Ağlar toplanıyor Fotoğraf : Coşkun Aşar Sabahın ilk ışıklarıyla hamsinin yeri tespit edildikten sonra ağların atılması ve toplanması yaklaşık bir saat sürüyor Ancak ağların belirli bir düzende toplanması gerek Bu yüzden mantarlar ağırlıklar, halkalar, ağın başı, ortası ve sonu ayrı ayrı istifleniyor Hamsiler kasalanıyor Fotoğraf : Coşkun Aşar Hamsiler Yakakent Limanı'na yanaşan teknenin livarından kasalama işlemi için boşaltılıyor Kasalama işleminden sonra hamsiler kamyonlarla satılacağı balık haline doğru yola çıkacak Balığın yeri belirleniyor Fotoğraf : Coşkun Aşar Kaptan Mümin Önal, teknenin idraesi ile birlikte sonar ve radarla balığın yerinin tespit edilmesinden de sorumlu Hamsiden un ve yağ Fotoğraf : Coşkun Aşar Fabrikalarda hamsinin yüzde 16'sından un, yüzde 12'sinden yağ elde ediliyor __________________ Garbın âfâkını sarmışsa çelik zırhlı duvar Benim iman dolu göğsüm gibi serhaddim var Ulusun, korkma! Nasıl böyle bir imânı boğar, 'Medeniyyet!' dediğin tek dişi kalmış canavar? Ey ŞaiR! Bana Yağmurdan bahsetme, yağdır