Osteoartrit Hangi Eklemlerde Görülür?

Osteoartrit

Halk Arasındaki Adıyla Kireçlenme ya da Romatizma

Romatizmal hastalıklar; kemik, eklem, kas ve bağ dokusundan oluşan kas-iskelet sisteminde ağrı ve/veya işlev bozukluğuna yol açan 100’den fazla hastalığa verilen isimdir Halk arasında genellikle kireçlenme adıyla bilinen, tıp dilinde ise artroz, osteoartoz ya da dejeneratif eklem hastalığı olarak isimlendirilen osteoartrit ise, romatizmal hastalıkların en sık görülenidir Osteoartrit, erişkinlerde fiziksel özürlülüğe yol açan en önemli nedenlerden birisidir Özellikle hayatın ikinci yarısında yaşam kalitesini olumsuz etkileyen birincil nedendir Ülkemizde yaklaşık 5 milyon kadar osteoartritli hasta olduğu tahmin edilmektedir Osteoartritli hastaların en az %80’inde hareket ve aktivitelerde kısıtlanma vardır Grafikte de görüldüğü gibi osteoartrit sıklığı yaşla birlikte artmakta ve kadınlarda daha sık rastlanmaktadır

Osteoartrit eklemi oluşturan kemiklerin üzerini kaplayan kıkırdak harabiyetiyle seyreden bir hastalıktır Kıkırdak eklemi oluşturan kemiklerin birbiri üzerinde kolaylıkla kaymasını sağlarken, ayni zamanda hareket sırasında oluşan şok enerjiyi absorbe eder Osteoartritte kıkırdağın yüzeyel tabakasının harabiyetiyle birlikte kemik spurları veya osteofitler olarak ta isimlendirilen küçük kemik çıkıntıların oluşması, eklemin normal şeklini kaybetmesine, hareket sırasında kıkırdağın altında bulunan kemik yüzlerinin birbirine sürtünmesine neden olur Kıkırdaktaki harabiyet ve kemik dokudaki değişikliklere ek olarak, eklem aralığında normalde bulunan ve eklemin kayganlığını sağlayan sinovyal sıvı olarak adlandırılan sıvıyı oluşturan ‘hyaluronan’ adlı maddenin kalitesi değişir Bu nedenle hareket sırasında ağrı, normal hareketin yapılamaması ve şişlik gibi şikayetler oluşur

• Osteoartrite Yol Açan Faktörler Nelerdir?
• Osteoartrit Hangi Eklemlerde Görülür?
• Hastalar Hangi Şikayetleri Olduğunda Osteoartritten Kuşkulanmalı ve Doktora Başvurmalıdır?
• Osteoartritte Tedavi Yaklaşımları Nelerdir?

Osteoartrite Yol Açan Faktörler Nelerdir?

Osteoartrite tam olarak yol açan nedenler bilinmemekle birlikte, yapılan araştırmalarda bazı faktörlerin osteoartrit gelişme riskini arttırdığı gözlenmiştir Bu faktörler kalıtım, şişmanlık, kas güçsüzlüğü, travma, eklemin aşırı kullanılması, yaşlanma ve hareketsizliktir

Kalıtım

Bazı ailelerde osteoartrit genlerle aktarılır Ailesinde osteoartrit hikayesi olanlarda,özellikle el osteoartritinde osteoartrit görülme olasılığı daha fazladır

Şişmanlık

Çalışmalarda fazla kilonun özellikle diz osteoartriti için risk faktörü olduğu gözlenmiştir

Kas güçsüzlüğü

Özellikle uyluk ön yüz kaslarındaki güçsüzlüğün diz osteoartriti gelişme riskini arttırdığı gözlenmiştir

Travma veya eklemin aşırı kullanılması

Eklemlere olan travmalar veya eklemin aşırı kullanımının bazı eklemlerde osteoartrit gelişmesi riskini arttırdığı gözlenmiştir Özellikle kalça ve diz travmalarının bu eklemlerde osteoartrit gelişmesi riskini arttırdığı, futbol, voleybol, kayak sporu yapanlarda erken yaşlarda diz osteoartriti geliştiği saptanmıştır Travma sonrası erken tıbbi yardım, osteortrit gelişiminin önlenmesinde yardımcı olmaktadır Tersane işçileri ve maden işçilerinde de tekrarlayan aşırı kullanıma bağlı olarak diz osteoartriti gelişme riski fazladır Bu nedenle bu meslek gruplarında işlerin eklemin aşırı kullanımına yol açmayacak şekilde modifikasyonu gereklidir

Yaşlanma

Röntgen grafilerinde 65 yaşın üzerindeki yarısından fazlasının en az 1 ekleminin osteoartritten etkilendiği gözlenmektedir

Hareketsizlik

Hareketsizlik te aşırı kullanım kadar ekleme zararlıdır Eklemin esnekliğini kaybetmesine ve eklemi destekleyen kasların zayıflamasına neden olarak osteoartrit riskini arttırır


Osteoartrit Hangi Eklemlerde Görülür?

Osteoartritin özellikle etkilediği eklemler diz, kalça, omurga (bel, boyun), el parmaklarının küçük eklemleri, başparmakların el ve ayakla birleştiği eklemlerdir

Osteoartrit nedeniyle deforme olmuş el ve ayak parmakları

Osteoartritli diz ekleminde kıkırdak ve menisküs harabiyeti – kemik spurlar (osteofitler)

Osteoartritli kalça ekleminde oluşan deformasyon

Omurgada osteoartrit nedeniyle oluşan dejenerasyon ve disk mesafesinde daralma

Hastalar Hangi Şikayetleri Olduğunda Osteoartritten Kuşkulanmalı ve Doktora Başvurmalıdır?

• Eklemde sürekli veya aralıklı ağrı
• Yataktan kalktıktan veya uzun süre oturduktan sonra eklemde tutukluk olması
• Eklem hareket ettirildiğinde çıtırtı sesi (krepitasyon) duyulması
• Bir veya daha fazla eklemde şişlik ve hassasiyet olması; Ancak, eklemde ısı artımı, hassasiyet ve şişlik her zaman osteoartrit nedeniyle olmayabilir Bu bulgulara yol açabilecek romatoid artrit gibi diğer nedenlerin ayırıcı tanısının yapılması için, mutlaka doktora başvurulması gereklidir

Osteoartritte Tedavi Yaklaşımları Nelerdir?

İyi bir tedavi programı eklem ağrı ve tutukluğunu azaltarak eklem hareketini arttırmaya ve günlük yaşam aktivitelerini düzenlemeye yönelik olarak planlanır Tedavi planında genellikle hasta eğitimi, kilo kontrolü, egzersiz, fizik tedavi ve/veya iş uğraşı tedavisi kombinasyonu ve ilaç tedavisi gereklidir Eğer bu tedaviler yeterli olmazsa hasta cerrahi yönünden değerlendirilirTedavi programı hastalığın şiddetine, hangi eklemlerin etkilendiğine, hastanın şikayetlerine ve birlikte bulunan diğer hastalıklara göre belirlenirYaş, meslek ve günlük yaşam aktiviteleri de değerlendirmede gözönünde bulundurulur

Kilo verme

Osteoartritli hastalarda kilo verilmesi eklem üzerine binen yükü azaltır Bu nedenle eklem kıkırdağının aşınması gecikir Bu etki özellikle, kalça, diz, omurga ve ayak osteoartriti olan hastalarda belirgindir

Osteoartritte önerilen egzersizler

Araştırmalarda egzersizin osteoartritte iyi tedavi yöntemlerinden birisi olduğu gözlenmiştir Egzersiz duygu durumunu düzeltip, ağrıyı azaltarak eklemlerin esnekliğini arttırır Ayrıca kalp çalışmasını ve kan dolaşımını düzenler, kilo alınmasını engelleyerek fiziksel fitnesi sağlar Egzersiz doğru yapıldığı zaman olumsuz etkileri çok azdır

Kuvvetlendirme egzersizleri

Kuvvetlendirme bantları ve ağırlıkla yapılabilir

Aerobik aktiviteler

Yürüyüş, bisiklet, yüzme gibi solunum ve dolaşım sistemini etkileyen aktivitelerdir

Eklem hareket açıklığı egzersizleri

Eklemlerin hareketliliğini sağlar

Boyun ve sırt kuvvetlendirme egzersizleri

Omurganın kuvvetlenmesini ve hareketliliğini sağlar

İstirahat ve eklemin bakımı

Baston, koltuk değneği, yürüteç gibi destek cihazları ve eklemin anatomik pozisyonda durmasını sağlayan cihazlar , eklem üzerine binen yükü azaltırken, eklemin uyku ve hareket sırasında uygun pozisyonda korunmasını sağlarlar Eklem sertliğine ve kas güçsüzlüğüne yol açmamaları için, sadece doktorun önereceği sınırlı periyodlarda kullanılmalıdır Diz osteoartritinde ayakkabı modifikasyonu da yük dağılımını düzenleyip, eklem üzerine binen ağırlığı azaltarak, hem ağrıyı hem de osteoartritin ilerlemesini engellemektedir

İlaç kullanmadan ağrının giderilmesi

Genellikle ısıtılmış havlular, sıcak su paketleri, ılık banyo veya duş nemli ısı sağlayarak, ağrının ve tutukluğun giderilmesini sağlarken, bazı olgularda ise ağrılı bölgeye soğuk uygulanması yararlıdırSıcak veya soğuk uygulamadan hangisinin uygun olduğuna karar vermek için, hekimin önerisine uyulmalıdır Ilık havuz tedavisi de hem suyun kaldırma kuvvetinin etkisiyle eklemler üzerine binen yükü azaltarak egzersiz yapılmasına izin vererek, hem sıcak etkisiyle kas gevşemesini sağlayarak ağrıyı ve tutukluğu azaltır

Fizik tedavi uygulamaları
Osteoartritli ekleme doktorun uygun gördüğü şekilde 2 veya 3 hafta süreyle yüzeyel ve derin ısı veya soğuk uygulanması, ağrı kesici elektrik akımı, girdaplı su banyoları, lazer uygulamaları, iyontoforez, bel ve boyun tutulumunda traksiyon uygulamalarından hastalar büyük ölçüde yarar görmektedir Ayrıca fizik tedavi uygulamaları sırasında hastaların egzersizleri ve günlük yaşam aktiviteleri düzenlenmekte ve uygun destek kullanımı önerilmektedir

Kaplıca tedavisi

Termal ve termomineral sular, çamurlar ve gazların 3-4 hafta süreyle kür şeklinde uygulamasıyla yapılan tedavi biçimidir Kaplıca tedavisinin çeşitli osteoartrit türlerinde hastanın şikayetleri ve fonksiyonel kapasite üzerine olumlu etkileri olduğu gözlenmiştir

İlaç tedavisi

Araştırmalar parasetamolün de halk arasında romatizma ilaçları olarak bilinen nonsteroid antiinflamatuar ilaçlar kadar ağrı kesici özelliğinin olduğunu göstermiştir Bu ilaçlarla tedavi özellikle 65 yaş üzerindeki hastalarda, alkol alışkanlığı bulunanlarda, eşlik eden başka hastalıkların varlığında; özellikle gastrit-ülser gibi mide hastalığı ve karaciğer hastalığı olanlarda sakıncalı olabileceğinden doktor önerisi olmadan kullanımı önerilmemektedir

Ayrıca besinlerin içinde de az miktarda bulunan glukozamin ve kondroitin sülfat veya bunların kombine kullanımının osteoartritli hastaların şikayetlerini azalttığı ve hastalığın ilerlemesini yavaşlattığı bazı araştırmalarda gözlenmiştir Bu ilaçlar ülkemizde de kullanıma sunulmuştur

Eklem içi enjeksiyonlar

Doktorun gerek gördüğü durumlarda osteoartritli eklem içine steroid (kortizon) enjeksiyonu yapılmaktadır Son yıllarda uygulanan yeni bir tedavi yöntemi de eklem içine eklemin normalde de bir komponenti olan, eklemin kayganlık ve beslenmesini sağlayan ‘hyaluronik asit’ preparatlarının enjekte edilmesidir Bu uygulamanın uzman doktorlar tarafından yapılması gereklidir

Vitamin desteği

Yüksek dozda D, C, E vitamini ve beta karoten kullananlarda hastalık ilerlemesinin yavaşladığını gösteren çalışmalar vardır Ancak bu bulguları destekleyecek daha fazla çalışma yapılması gereklidir