Bellek

BELLEK

İki tür bellek var
• Kısa süreli bellek: Sokakta yürürken biriyle tanıştık ve adını öğrendik sonra karşıdan gelen arkadaşımızı gördük ve arkadaşımız sordu az öce konuştuğun kişi kimdi bende ali dedim Bu kısa süreli bellektir
• Uzun süreli belek: Aynı kişiyi üç dört gün sonra başka bir yerde gördük adını hatırlamamız uzun süreli hafızaya örnektir
KISA SÜRELİ BELLEK:
Kodlama
Saklama
Geri Çağırma
Kodlama :Her uyaran algılanmaz Seçtiğimiz algıyı beynimizde kodlarız Bellek sorunları genelde yoğunlaşamamaktan kaynaklanır Birkaç kodlama çeşidi vardır
Görsel kodlama: Bilgi zihinsel imgeler halinde Resim bir görsel kodlamadır (Fotografik bellek)
İşitsel kodlama: bu kodlama çeşidini daha fazla kullanırız Sözel bilgide işitsel kodlama daha baskındır
Saklama: Kısa Süreli bellekte 5 – 9 arası madde saklanabilir 1885’ de Ebinghaus bunu bulmuştur fakat daha sonra 1950’ de miller bunu tekrar bulmuştur Ve miller 1885’de nasıl bulduğuna şaşırmıştır Miller buna “sihirli 7” demiştir
Bu Nasıl Bulundu?: Harf kelime veya sayı deneğe kısa süreli olarak verildi Ve daha sonra bu gösterilenleri hatırlanması istendi Burada ki amaç Kısa Süreli belleği ortaya çıkarmaktı Önce az sayıda madde vererek işe başlıyor madde sayısı giderek arttırılıyor Sonunda sonuçlara bakıldığında denek’in 5 – 9 arasında maddeyi hatırladığı görülüyor Buna denek’in bellek uzamı denir Zihni 7 bölmeli bir kutu olarak düşünürsek; 7 Maddeyi girdikten sonra 8yi girdiğimizde 1 Olan madde düşüyor Bellek kendi kendine yar açıyor Aynı anda hem tekrar hem de yeni bilgi öğrenilmez
Geri çağırma: Bilgi kısa süreli bellekte durduğu için onu geri çağırabilirizbilginin hatırlanması için belli miktar süre geçmelidir Starnberg denek’e bir sayı dizisi veriyor örneğin; 3 6 1 birde kontrol sayısı 2 ve soruyor sayı dizisinin içinde 2 var mı? Denekte ilk olarak 3 6 1 I geri çağırıyor ve bütün sayılarla 2 sayısını karşılaştırıyor Ve her sayı için karşılaştırma süresi 40 m/s saniye oluyor Sayı arttıkça karar verme süresi artar Cevap verme Süresi = 400m/s + 40 x madde sayısı

Maddeler ne olursa olsun insanlar nasıl olursa olsun alınan sonuç aynıdır Geri çağırma bütün insanları kapsayan bir süreçtir

Kısa Süreli Bellek ile Uzun süreli bellek arasında bir ilişki vardır Çarpma işlemini yaparken sayıları kısa süreli bellekte saklarız Uzun süreli bellek ile kısa süreli belleğin aynı anda kullanılmasına işleyen bellek denir Uzun bir maddeyi parçalara bölmeye kümeleme denir Kümeleme öğrenmeyi kolaylaştırır Uzun süreli bellek ile anlamlı hale gelerek yeniden kodlanır Böylece kısa süreli belleğin kapasitesi 7 den 9 a çıkar

Dil doğal kümeleme aracıdır Harfler sözcükleri cümleleri oluştur Böylelikle bir kaç cümleyi kısa süreli belleğimizde tutarız

UZUN SÜRELİ BELLEK:
Anlamsal kodlama: Cümleyi duyduktan sonra kelimeleri unuturuz ama anlamını unutmayız Bower’ın 1972’de yaptığı araştırmada cümle içinde kullanarak ve imgesel yolla hatırlanmaya çalışılan kelimelerde %75 hatırlanma, sadece ezber ile yapılan öğrenmede %35lik hatırlanma oranını bulmuştur
İşitsel kodlama: Tat veya koklamayla yapılan kodlamadır Anlam ne kadar derine inerse anlama o kadar kuvvetli oluyor
SAKLAMA VE GERİ ÇAĞIRMA: Uzun süreli bellekte unutma saklanan bilgiye ait olan ipuçlarını kaybetme şeklinde oluyor Geri çağırmanın iki türü vardır
Bilginin Organize edilmesi: Bilgi ne kadar iyi organize edilirse geri çağırma o kadar iyi olur
Kodlama bağılımıyla geri çağırma bağılımının bağlanması: İçsel durumumuzu etkiler Örn: Alkollüyken yaşadığımız bir olayı Alkollü iken daha iyi hatırlamamız
Geri Çağırmayı Azaltan Faktörler: Bozucu etkide denir Birden çok geri çağırım ip ucu birden çok durumla ilişki kurarsa bozucu etki olarak ortaya çıkar
Geri çağırmada unutma ve heyecan faktörleri: olumlu ve duygu – heyecan yüklü durumlar geri çağırmayı kolaylaştırır Önemli olan duygu yükünü tekrar ettirmektir Olumsuz yüklü duygular geri çağırmayı güçleştiriyorKodlama ve geri çağırma bağılımı durumu ile duygu heyecan durumu birbiriyle örtüşüyorsa daha iyi hatırlarız Neşe içindeyken olan olayı tekrar neşe içindeyken hatırlama
İmgelem ve kodlama: Uzun süreli belleği geliştirme yöntemi imgelem ve kodlamadır İmgelem ve kodlamanın iki çeşidi vardır:
Locus(yer): Yerle ilgili alışveriş listesini evin ilgili yerlerine yapıştırma ve alışverişe gidildiğinde ordan hatırlanması…
Anahtar Sözcük: Dil öğrenirken kullanılıyor…
PQ4R Yöntemi: Ön okuma, Soru sorarak okuma, Okuma, Düşünme (bölümler arası bağlantı), Tekrarlama (ezberden), Tekrar gözden geçirme (tamamı üzerinde)

Kısa Süreli Bellek İle Uzun Süreli Bellek Arasındaki İlişki:
1 Kodlama Açısından: uzun sürelide anlamsaldır Anlama dayanır
2 Kapasite Açısından: kısa sürelide 5 – 9 arasında madde; Uzun Sürelide sonsuz
3 Geri çağırma Açısından: kısa sürelide bilginin hatırlanması için belli bir süre geçer Bu süre kısadır Önemli olan karar verme süresidir Bellek listesindeki madde sayısı arttıkça karar verme süresi artar Uzun sürelide ise; esas unutma burada gerçekleşir

Klinik gözlemlerde 2 tür belleğin var olduğunu ortaya koyulmuştur
1 Geriye(retrograde):olay anında oluyor bu da gösteriyor ki kısa süreli bellek etkileniyor o da daha önceki bilgileri etkiliyor yakın zaman içindeki olaylar hatırlanmıyor Alzheimer hastalığı
2 İleriye(anterogarde): hipotalamus bölgesiye ilgilidir Epilepside bazı operasyonlar yapılır uzun süreli belleğe yeni bilgiler kodlanamaz
3 Klask omnezide: kişisel bilgiler unutulur

İkili Bellek Kuramı:
Deneğe 20 – 40 sözcükten oluşan liste veriliyor Herhangi bir sırada bunu hatırlaması isteniyor Son verilen kısa bellekte en iyi hatırlanıyor Orta verilen en hatırlanıyor Başta verilenler tekrarla hatırlanıyorDeneklere birde işlem verilince süre uzadıkça daha iyi hatırlanıyor Madde verilirken ne kadar derine inilirse hatırlama o kadar iyi oluyor Kısa süreli bellekteki maddeler daha yüzeysel maddelerdir kolay unutulur

Kurucu Bellek:
Öykü yada cümle kurduğumuzda belleğimizdeki boşlukları doldurmak için ekleme ve çıkarmalar yaparız Basit sözcüklerden oluşan bir listeyi ezberlemek için bellek kurucu olmalıdır ÖRN: Ercan meyhanede eğlenirken şişe kırdı Meyhane olduğu için bilgide çıkarım yapıp kırılan şişenin içki şişesi olduğunu anlarız Loftus bu konu üzerinde çalışmıştır Ve araştırma yapmıştır Önce denekleri iki gruba ayırdı sonra iki gruba resim gösterip bir gruba nasıl çarptı diğer gruba ise nasıl parçalandı sorusunu yöneltiyor Parçalanan sorusu sorulan grup kazanın çok şiddetli olduğunu çıkarsadılar

Bellekteki boşlukları doldurmak için kalıp yargılar kullanılır Kişilik treytleri veya tüm insanlar için doğru kabul edilmiş fiziksel yüklemelere denir Bir olayın veya nesnenin bilgisi bellekte nesnesel şekil alır Örn: Lokantada nasıl yemek yendiği… Kalıp yargılar bir insanı nasıl algıladığımızı etkiler Şemalar yaşantıları nasıl algıladığımızı etkiler

BELLEK İnsanın, yaşamı boyunca karşılaştığı bildirimleri zihnine yerleştirmesi ve daha sonra yeniden edimleştirip yararlanması olanağını sağlayan genel işlev: iyi ya da kötü bir belleği olmak Belleğini geliştirmek, zenginleştirmek Belleğini zorlamak Belleğini yitirmek Bellek bozuklukları (Bk ansikl böl Ruhbil) -Bağışıkbil

Bağışıklık belleği, ikincil bağışıklık yanıtında, yani daha önce karşılaşılan bir antijenle ikinci kez karşılaşıldığında, bağışıklıkta etkili bazı hücrelerin daha çabuk, daha yoğun ve daha etkili yanıt vermesini belirleyen mekanizm

-Elektron, ve Bilş verileri kaydedebilen, saklayabilen ve geri verebilen düzenek (Bk ansikl böl Bilş) [Eşanl HAFIZA]

--Değiştirilemez bellek, bilgiler bir kez depolandıktan sonra değiştirme olanağı vermeyen ve içeriğine yalnızca okuma sırasında erişilebilen bellek (Bu tip bellek, çoğu kez ingilizce ROM kısaltmasjyla belirtilir)

--Dış bellek, bir bilgisayarın merkezi biriminde yer almayan ve giriş-çıkış kanallarını kullanarak yalnızca merkezi bellekle veri öbekleri değişimi yapan bellek

--Dinamik bellek, işletim sırasında, veri ortamı okuma-yazma organlarına göre devingen olan bellek -verileri korumak için dönemsel yenilenme gerektiren tüm-devreli bellek

--İç bellek, bir bilgisayarın merkezi biriminde yer alan ve bu birimce kumanda edilen bellek (Bu bellek ile komut yorum ve uygulama organları arasında veri ve komutların değişimi doğrudan gerçekleşir)

--Kinematik bellek, yazım ve okuma işlemlerinde mekanik parçaların devinimini zorunlu kılan bellek türü --Merkezi ya da ana bellek, bilgisayarın işletim organlarına dolaysız aktarılabilen komutları ya da verileri alabilen ya da bunun tersi bir işleme olanak veren, programla adreslenebilir bellek (Karşt ani YARDIMCI" BELLEK) --Rasgele erişimli bellek, içeriği okunabilen, isteğe göre değiştirilebilen ya da silinebilen bellek (Bu tip bellek çoğu kez ingilizce RAM kısaltmasıyla belirtilir) --Statik bellek, devingen mekanik öğelere başvurmadan temel bilgilerin yerleştirilmesine ve çağrılmasına olanak veren bellek

-Bilş Otomatik bilgi işleme sistemlerinin, temelde bilgi işleme, aktarma, yüklenme ve depolama yetileri taşıması gerekir Dolayısıyla, belleğe aktarma işlevi, her bilişim sistemi ve her bilgisayar için kaçınılmaz bir olgudur Teknolojik gelişmeler, çok büyük sığalı, uygun maliyetli ve çok kısa zaman aralıklarında birçok kez yüklenebilen ve okunabilen belleklerin elde edilmesini sağladı Bu bellekler genellikle elektronik ya da manyetiktir Doğrudan erişimli bellekler, bilgisayarların merkezi (ya da ana) belleklerini oluşturur Bunların ayırtedici niteliği, erişim hızlarıdır (birkaç mikrosaniyelik ya da daha kısa süreler) Sığaları, maliyetlerine bağlıdır ve çoğu kez birkaç yüzbin sözcükle sınırlanır; ama bu sığa mikrobilgisayarlarda daha da küçülebilir Bilgisayarın merkezi belleği işletim sisteminin bir bölümünü, işlenen programı ve program için gerekli verileri içerir; bu içerik büyük bir sığa gerektirirse, bilgilerden bir bölümü yardımcı bellekte bırakılır Bu ana bellekler bazen manyetik çekirdeklerden oluşturulur, ama genellikle yarıiletken elektronik devrelerden yararlanılır Yardımcı bellekler, yürütülen işlem için gerekli olmayan bilgileri depolamaya yarar Bunlar, genellikle dinamik bir ortam (disk ya da şerit) kullanan manyetik belleklerdir

-Ruhbil Deneysel bellek incelemesi, özellikle hatipler için "bellek eğitim araçları" hazırlamak amacıyla, daha ilk-çağ'da başlamıştı Ama gerçek bilimsel inceleme, Ebbinghaus'un çalışmalarıyla, özellikle Almanya'da, ancak XIX yy'da başladı Ebbinghaus, ilkin kendi üzerinde olmak üzere, belleğe sistemli deneylemeler uyguladı Anlama bağlı olan ve karmaşıklıklarını çok iyi gördüğü bütün etkenleri, yalnızca nesnel özellikleri bakımından göz önüne alman "gereç"e bağlı etkenlerden ayırt etmeyi düşündü Onyıl-lar boyunca deneysel ruhbilimin bütün çabaları, bundan dolayı özellikle belleğin ya da ezberleyerek öğrenmenin incelenmesi üzerinde yoğunlaştı Anlamsal bellek üzerindeki bilimsel inceleme akımı, uzun süre önemsenmedi Yine de bu konuda Binet ve Henri'nin (1894) adları ile Bartletfin (1932) adı anılabilir Ama bu sırada bir başka akım, anlamsal belleğe, genellikle pek açık olmamakla ya da başka kavramlar ardında saklı kalmakla birlikte, önemli bir yer veriyordu Bu akım, psikanalizdi Freud ile yandaşlarının çalışmalarında, bellek ve onu örgütleyen çeşitli sistemlerin ("topik") ve hatıralar arasında gerçekleşen "ruhsal enerji" dolaşımının tuttuğu yer, basit bir görüşe dayanmıyordu Bununla birlikte psikanaliz, bir (ya da birkaç) bellek kuramı içeriyordu ve temel ilkelerinden biri olan "bastırım" kavramı da bildiğimiz büyük önemini kazanmış ve ağır basmıştı

Kuramsal ve deneysel bellek incelemesi, "bildirim" kavramının ortaya çıkıp benimsenmesi ve uyartı-cevap behaviorcu-luğunun yerini alan "bilişçi" kavramlarının gelişmesi ile 50'li yılların ortasına doğru tepeden tırnağa yenilendi Böylece, şu üç noktayı birbirinden ayırt eden görüş ağır bastı: a) bellekte daha önce var olan bildirime zorunlu olarak başvuran, ama kendileri de yeni bir bellekleştirmeye ya da önceki bellek içeriklerinde değişikliklere yol açan etkinlikler olan kavrama (algı) ve bildirim işlenmesi etkinlikleri; b) bellekte bulunan ve bir azalmaya, değişmeye ya da yeniden yapılanmaya uğrayan bildirimin korunması; c) salt yeniden edimleştirme (çağrı),algısal olarak varolan bir başka bildirim kaynağıyla karşılaştırma (tanıma) ya da yararlanma (sorunların çözümü, kavrama, söz üretimi, vb) ereğiyle, belleksel bildirimin ortaya çıkması Gerçekte, daha büyük ruhbilimsel araştırmanın aydınlığa kavuşturduğu üç evre olan edinim, koruma ve edimleştirme, daha gelişmiş bir biçimde, yeniden söz konusuydu, ama iç süreçlerin etkin niteliği artık daha belirginleşmişti

Ayrıca birçok önemli ayrım daha ortaya atıldı Bunların birincisi uzun vadeli bellek ile, bir süre kısa vadeli bellek olarak adlandırılan bir ya da birçok öteki bellek biçimlen arasında yapılan ayrımdı Ruhbilimcilerin çoğu bugün, bu öteki bellek biçimlerini, duyusal (görsel, işitsel, kasdu-yusal, vb) bir kipliğe bağlı, kısa süreli (genellikle saniyenin altında) "kayıtlar" ve iş belleği (ya da "işlemsel bellek") olmak üzere iki bölüme ayırdılar İşlemsel bellekte, birkaç saniye süren bildirim koruma işlevinin, bu bildirimin işlenip dönüştürülme işlevine iyice bağımlı olduğunu ileri sürdüler Uzun vadeli bellek konusunda ortaya çıkan sorunlar, özellikle bu belleğin yapısına ilişkindi; öteki bellek (ya da bellekler) konusunda karşılaşılan sorunlarsa, bu belleğin (ya da belleklerin) işleyişinden (işleyişlerinden) kaynaklanıyordu Bu konuda temel bir özellik aydınlığa kavuşturuldu Bu özellik, uzun vadeli belleğin, kuramsal olarak sınırsız kapsama gücüne karşıt olarak, her türlü geçici belleğin, bazen "belleksel karış" olarak adlandırılan, sınırlı kapsama gücü'ne sahip olmasıydı

Bir başka özellik de, eskiden "edimleş-me" olarak adlandırılırken bugün "ortaya çıkma" denilen alanda saptandı Bu özellik, sözkonusu alandaki süreçlerin etkin bir nitelik taşımasıydı Gerçekten de birçok durumda ve belki de bütün durumlarda, bildirim, kendiliğinden ya da kimi zaman istençli (iradi) olarak bellekte aranıyor ve bulunuyor ya da bulunmuyordu Bir hatıranın, "uzun vadeli bellek"te var olmasına karşın ya bellekte bulunan şeyin örgütlenmesine ya da ortaya çıkma sürecinin işleyişine bağlı olabilen nedenlerden ötürü, öznenin ona erişememesi, kural dışı (istisnai) bir durum değildi; tam tersine, sık sık gerçekleşiyordu ve sıkıcı, şaşırtıcı ya da patolojik durumların bu açıdan yorumlanması gerekiyordu

Yeni çalışmalar, belleğe yerleştirme olayında, yinelemenin (geniş anlamda), bildirimlerin aralıklarla sunulmasının ve olayların duygulanımsal şiddet ve yeniliklerinin de etkili olduklarını gösterdi Saklama konusundaysa, zamanın etkisinin yeniden incelenmesine yol açtı Bazı öğelerin kaydında, bir kez algılama yeterli olabildiği gibi, unutulmasında da zaman etkili olabiliyor ya da olamıyordu Ezberleme konusundaki incelemeler, şunu da saptamıştı: belleğe yerleştirme ve ortaya çıkarma arasında geçen sürenin içeriği ve çeşitli etkileri, korumayı ve unutmayı belirleyen temel etkendi

Her ne olursa olsun, belleğin bütün düşünce etkinliklerinde^ ya da daha doğrusu bilişsel etkinliklerdeki işlevi, bugün, kesin bir biçimde saptanmıştır Çağrının -ya da tersi olan unutmanın -bellek etkinliğinin ancak belli bir yanı olduğu ve bellek olmasa, nesneleri algılayamayacı-ğımız, bir metni okuyamayacağımız, akıl-yürütemeyeceğimiz ve bir şey kavraya-mayacağımız, üzerinde önemle durulması gereken bir gerçektir Günümüzde, bilişsel bellek ruhbilimi, bu karmaşık etkileşimleri inceliyor
-Bellek bozuklukları -BELLEKYıTİMİ, HiPERMNEZİ