Nöron Nedir?

Nöron nedir?





Çekirdekli bir gövde bölümüyle protoplazma uzantıları ve silindireksenden oluşan sinir hücresidir Sinir sisteminin temel birimi olan nöronun başlıca özelliği sinirsel uyarıyı aktarmaktır
Öz yapıları bakımından aynı oldukları öbür hayvansal hücrelerin tersine nöronların iki uzantısı vardır Bunlardan biri, uzunluğu 1 m’yi bulan ya da aşan ve dallanmalarla son bulan uzun bir lif, yani silindireksendir (akson), bunun bazen yan kolları da bulunur Öbürü, yani protoplazma uzantıları (dendritler) kısa ve çalımsı dallanmalardan oluşur Silindireksen ya da asıl sinir lifi uzantısı çoğunlukla yağ yapılı kesintili bir kılıfla (miyelin) kaplıdır; miyelin kılıfı koruyucu ve yalıtkan bir gömlek görünümündedir, yalnızca hücrelerarası birleşme noktalarında (yani Ranvier düğümleri) kesintiye uğrar

• SİNİR HÜCRELERİNİN ÇEŞİTLİ TİPLERİ

Sinir hücreleri genel olarak yapısal özelliklerine göre ayrılır: Buna göre nöron tipleri şöyle sıralanabilir: ÇOKKUTUPLU NÖRONLAR Beden uzunluğuna erişebilen bir silindireksenleri ve birçok protoplazma uzantıları vardır Bunlara omuriliğin ön boynuzlarında ve beyin kabuğunda (piramit sistem hücre bölümleri) raslanır
İKİKUTUPLU NÖRONLAR Kısa bir silindir eksenleri, uygun ve özellikle dallanmış tek protoplazma uzantıları vardır Bunlara beyincik ve ağtabakada raslanır
BİRKUTUPLU NÖRONLAR Yalnızca bir uzantıları varmış gibi görünürler Bununla birlikte, söz konusu uzantı, hücreden pek uzaklaşmadan dallanarak, nörona özel bir biçim (T) verir Gerçek anlamda birkutuplu hücre yoktur, protoplazma uzantısı ve silindireksen yollarının az ya da çok uzun bir parçasında, birbiriyle karışarak birlikte ilerlerler Bunun dışında, birkutuplu ve ikikutuplu hücreler arasında bütün ara biçimlere Taşlanabilir

• NÖRONUN UYARILMASI

Bir sinir hücresinin uyarılabilme niteliği vardır, yani doğal olarak duyu hücrelerinden ya da öbür nöronlardan gelen uyarılara, yapay olarak da elektrik akımlarına ya da kimyasal maddelere karşı duyarlıdırlar




Sinir akımını açıklayabilmek için, biri elektriksel, öbürü kimyasal olmak üzere iki kuram öne sürülmüştür; uzun süre birbirleriyle karşıt olarak kabul edilen bu kuramlar sonunda birbirleriyle kaynaştırılmıştır

• KİMYASAL KURAM (YA DA İYONİK EVRE):

Bir nöronun uyarılması, silindireksen zarının Na+ ve K+ iyonlarına karşı geçirgenliğinde çok önemli değişiklikler oluşturur Bu olay, asetilkolin, noradrenalin, tiaminya da B1 vitamini gibi kimyasal aracıların etkisiyle gerçekleşir

• YEREL DEVRE KURAMI (YA DA ELEKTRİKSEL EVRE):

Hücre zarının her iki yanında iyon yoğunluğunun ani değişikliği, burada bir depölarizasyona (kutuplanmanın giderilmesi] yol açar; elektrik potansiyeli değişir (80 mV) ve uç dallanmalara kadar silindireksen boyunca ilerler; uç dallanmalarda kimyasal aracı salgılanmasına yol açarUyarılan noktada potansiyelin ters çevrilmesi, zar direncinde bir düşmeye neden olur Dolayısıyla yerel akımlar, uyarılan nokta ile çevresindeki bölgeler arasındaki potansiyel farklarını dengelerler; hızla yayılan bir depolarizasyonu başlatırlar Miyelin kılıfıyla çevrili olan liflerde uyarı, miyelinsiz liflerin tersine sürekli olarak yayılmaz, ama bir Ranvier düğümünden öbürüne atlayarak yayılır Bu atlayıcı üetinin, başta hız ve kararlılık olmak üzere, birçok yararı vardır Sinir lifi, bir uyarı noktasından hareketle sinir akımını iki yöne de iletebilir Bununla birlikte, akıma eşlik eden anlık depolarizasyon, kısa süre için de olsa, o sinir lifi bölümünü uyarılmaz duruma getirir
Bu durum kısa sürelidir, uyarı öncesi iyon dengesinin yeniden sağlandığı devreye denk gelir Böylelikle, sinirdeki akım, uyanlmamış, dolayısıyla kutuplanması giderilebilecek bölgelere doğru ilerler