Türkiye'nin Coğrafi Bölgeleri Bölge Kavramı

Türkiye'nin Coğrafi Bölgeleri
Bölge Kavramı

Herhangi bir yerin tabii, beşeri vevekonomik özellikler bakımından benzer özellikler gösteren kısmına bölge denir Akdeniz Bölgesi gibi Bunun dışında tarım bölgeleri, nüfus bölgeleri, iklim ve yeryüzü şekillerine bağlı olarak bölgeler oluşturabilir 1941 yılında Ankara'da toplanan Birinci Coğrafya Kongresi, uzun süren çalışmaları sonunda Türkiye'yi yedi coğrafi bölgeye ayırmıştır Adı geçen kongrenin çalışmalarında; Türkiye'nin üç tarafının denizle çevrilmiş olması, uzun kenarları boyunca kıyıya paralel dağ sıralarının bulunuşu, bu dağların yüksek, ama az engebeli olan orta kesimi deniz etkisinden ayırması, bu yüzden kıyı şeridiyle iç kesimler arasında iklim, doğal bitki örtüsü, tarım çeşitlerinin dağılımı ve bunların ulaşım sistemlerine ve konut tiplerine etkisi gibi etmenler göz önünde tutulmuş ve Türkiye'nin dört kenar bölgeyle, üç iç bölgeye ayrılması mümkün olmuştur Tespit edilen yedi bölgeden ilk dördüne komşu olduğu denizin adı verilmiştir (Karadeniz, Marmara, Ege ve Akdeniz Bölgeleri) Diğer üç bölge de Anadolu bütünü içindeki yerlerine göre adlandırılmıştır (İç Anadolu, Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu Bölgeleri)

Bölüm

Bölge içerisinde, tabii, beşeri ve ekonomik özellikler bakımından benzer olmakla birlikte bazı farklılıklar gösteren kısımlara bölüm denir Antalya Bölümü, Adana Bölümü gibi


Ege Bölgesi'nin Önemli Yeryüzü Şekilleri

Resimde görüldüğü gibi kıyı ege ve İç Batı Anadolu Bölümü

Yöre

Bölüm içinde farklı özelliklere sahip olan küçük alanlara yöre denir Teke Yöresi, Menteşe Yöresi gibi



Coğrafi bölgeleri birbirinden ayıran özellikler şunlardır:

a Tabii özellikler: Bölgenin konumu, yeryüzü şekilleri, iklim ve bitki örtüsü gibi özelliklerdir

b Beşeri ve ekonomik özellikler : Nüfus miktarı, nüfusun dağılışı, nüfusun yapısı, yerleşme, ekonomik etkinlikler, milli gelirin bölgelere dağılışı ve kültürel faktörlerdir
İdari Bölüm

Coğrafi bölgelerin dışında kamu hizmetlerinin durumuna, ekonomik şartlara göre idari bölümler oluşturulmuştur İdari bölümlerin oluşturulmasında coğrafi bölgeler dikkate alınmamıştır Bundan dolayı coğrafi bölgelerin sınırları ile idari bölgelerin sınırları birbirini tutmaz İdari bölümler il, ilçe, bucak ve köy gibi kısımlara ayrılır

Türkiye'nin Coğrafi Bölgeleri

Bölgelerin izdüşüm alanlarına göre sıralanışı:

- Doğu Anadolu Bölgesi (171000 km2)
- İç Anadolu Bölgesi (162000 km2)
- Karadeniz Bölgesi (146000 km2)
- Akdeniz Bölgesi (122000 km2)
- Ege Bölgesi (85000 km2)
- Marmara Bölgesi (67000 km2)

TÜRKİYE'NİN COĞRAFÎ BÖLGELERİ

KARADENİZ BÖLGESİ
1 Konumu ve Sınırları
Bölge, Türkiye’nin kuzeyindedir İsmini kuzeyindeki Karadeniz’den alır Bölge, doğuda Gürcistan sınırından başlayarak, batıda Sakarya Ovası ile Bilecik’in doğusunda kadar uzanır
Türkiye yüz ölçümünün % 18'ine sahip olan bölge, bu oranla yüz ölçüm bakımından üçüncüdür Doğu - batı istikametinde en uzun olan bölgemizdir Bölge, batıdan doğuya doğru yaklaşık 1400 km lik uzunluğa, kuzey - güney istikametinde ise 100 - 200 km arasında değişen genişliğe sahiptir
Bölge, Doğu Karadeniz, Orta Karadeniz ve Batı Karadeniz olmak üzere üç coğrafi bölümden meydana gelir

2 Yeryüzü Şekilleri
Bölgede, çeşitli jeolojik zamanlara ait araziler bulunmakla birlikte, daha çok III jeolojik zamanda oluşmuş araziler yer alır Dağlar kıyıya paralel uzanır Bu dağlara Karadeniz Dağları ya da Kuzey Anadolu Dağları adı verilir Kuzey Anadolu Dağları kıyı ve iç sıra dağları olarak ikiye ayrılır Bu iki sıradağ kuşağını Kuzey Anadolu Fay Hattı birbirinden ayırır
Dağlar, Batı Karadeniz Bölümü’nde yaklaşık 2000 m yükseltiye sahiptir Orta Karadeniz Bölümü’nde yükselti azalarak 1000 mye iner Doğu Karadeniz Bölümü’nde ise yükselti artarak yaklaşık 4000 mye çıkar
Bölgede, ovalar çok az yer kaplar ve genellikle Orta Karadeniz Bölümü’nde toplanmıştır Çarşamba ve Bafra ovaları bölgenin en büyük ovalarıdır
Bölgenin en önemli akarsuları Kızılırmak, Yeşilırmak, Sakarya, Çoruh, Bartın ve Yenice (Filyos) dir Yerşekillerinin özelliği nedeni ile, göllerin yüzölçümü küçüktür Sera, Tortum, Uzungöl, Yedigöller ve Abant bölgenin başlıca gölleridir Doğu Karadeniz Bölümü’nün yüksek dağ zirvelerinde ise buzul (sirk) gölleri bulunur
Yerşekillerinin özelliği nedeni ile ulaşım kıyı şeridinde yoğunlaşır İç kesimlerle olan bağlantı Kalkanlı (Zigana) ve Kop gibi önemli geçitlerle sağlanır Ayrıca, bölgedeki dağlar denize paralel uzandığı için, kıyılarda boyuna kıyı tipi görülür

3 İklim
Bölgenin kıyı şeridinde Karadeniz iklimi etkilidir Her mevsim yağış almasından dolayı, bulutlu gün sayısı ile yıllık yağış miktarı fazladır
Doğu Karadeniz kıyı şeridinde yıllık yağış miktarı oldukça fazladır (Giresun 1268 mm, Rize 2400 mm)
Bunun yanında, Doğu Karadeniz kıyılarında yer almasına rağmen Trabzon’da yağış miktarı daha azdır (833 mm)
Orta Karadeniz kıyı şeridinde yıllık yağış miktarı 600 - 1200 mm arasındadır (Samsun 650 mm, Ordu 1146 mm) Batı Karadeniz kıyı şeridinde ise, yağış 1000 mm nin üzerindedir (Zonguldak 1220 mm, Bartın 1196 mm)
Kıyıdan itibaren duvar gibi yükselen dağlar, Karadeniz üzerinden gelen nemli hava kütlelerinin dağların denize bakan yamaçlarında yağış bırakmalarına, iç kısımlara da kuru olarak geçmelerine neden olur Buna bağlı olarak, yağış miktarı güneye gidildikçe azalır ve Karadeniz iklimi yerini karasal iklime bırakır Bölgelerin iç kesimlerinde günlük ve yıllık sıcaklık farkları kıyıya nazaran daha fazladır
Bölgede her mevsim etkili, soğuk karakterli poyraz kuzeydoğudan, karayel ise kuzeybatıdan yer yer şiddetli olarak eser Şiddetli estikleri dönemlerde deniz ulaşımını ve balıkçılığı olumsuz yönde etkilerler

4 Bitki Örtüsü
Bitki örtüsü, iklim tiplerinin özelliklerini en iyi şekilde yansıtır Bundan dolayı, iki iklim tipinin etkili olduğu bölgede, iki karakteristik bitki örtüsü vardır Karadeniz iklim özelliklerinin etkili olduğu kıyı şeridinde ormanlar yaygınken, karasal iklim özelliklerinin etkili olduğu iç kesimlerde seyrek ağaçlı ot toplulukları görülür
Türkiye’de % 25 ile orman oranının en fazla olduğu bölge Karadeniz’dir Bölgede nemliliğin fazla olması, ormanların yetişmesini kolaylaştırdığı gibi, orman yangınlarının da çok az olmasını sağlar

5 Nüfus ve Yerleşme
Karadeniz Bölgesi, 2000 nüfus sayımına göre, 8,5 milyon nüfusa sahiptir Bu miktar, bölge yüzölçümü ile oranlandığında km2 ye 57,7 kişi düşer Bölgenin nüfus yoğunluğu Türkiye ortalamasının altındadır
1975 nüfus sayımına göre, Karadeniz Bölgesi’nin nüfus yoğunluğu Türkiye ortalamasının üzerindeydi Şimdi ise Türkiye ortalamasının altına düşmesinin nedeni, son yirmi yıldır, bölgeden diğer bölgelere özellikle Marmara Bölgesi’ne olan göçlerdir Göçün en önemli nedeni, bölgedeki ekonomik faaliyetlerin sınırlı oluşudur
Bölgede nüfus dağılışı da düzenli değildir Bölüm ve yöreler arasında önemli farklar vardır Bunun en önemli nedeni, bölgedeki yeryüzü şekillerinin engebeli ve yüksek olmasıdır Nüfus daha çok, Karadeniz kıyı şeridinde ve iç kesimlerdeki ovalarda toplanmıştır

6 Ekonomik Özellikler
Tarım, kıyı kesimindeki sınırlı alanlar ile iç kesimlerdeki ovalarda yapılır Bölgede dağların geniş yer kaplaması ve arazinin engebeli olması makineli tarımı güçleştirir Daha çok insan ve hayvan gücüne dayalı emek yoğun tarım yaygındır Bölgenin kıyı şeridinde çay, fındık, sebze, meyve ve mısır tarımı yapılırken, iç kesimlerde şekerpancarı, tütün ve tahıl tarımı yaygındır Akarsu boylarının bazı kesimlerinde ise çeltik tarımı yapılır
Türkiye çay üretiminin tamamı, fındık üretiminin de % 80'den fazlası Karadeniz Bölgesi’ne aittir Karadeniz Bölgesi, nadasa ayrılan toprak oranının en az olduğu bölgedir Bölgede, tarım alanlarının sınırlı oluşu ve sanayinin az gelişmesi gibi nedenlerle kıyı şeridindeki bölge halkı balıkçılığa yönelmiştir Bölgenin iç kesimlerinde ise, balıkçılığın yerini küçük ve büyükbaş hayvancılık alır Arıcılık ve kümes hayvancılığı da gelişmiştir
Maden kaynakları açısından fazla zengin değildir En önemli yeraltı zenginliği taşkömürü ve bakırdır Türkiye’deki taşkömürü üretiminin tamamı, bakırın ise % 50 den fazlası bu bölgeye aittir Endüstri istenilen düzeyde gelişmemiştir
Zonguldak, Karabük ve Samsun bölgede en çok sanayileşmiş illerdir Demir - çelik, bakır, çimento, tuğla, kiremit, kereste, konserve, kâğıt, sigara, tütün, şekerpancarı, çay ve fındık işleyen fabrikalar bölgedeki sanayi kuruluşlarıdır Sarp sınır kapısı bölge ticaretini canlandırmıştır Bölge, birçok doğal güzelliklere ve tarihi eserlere sahip olmasına rağmen turizm gelişmemiştir
MARMARA BÖLGESi
1 Konumu ve Sınırları
Türkiye’nin kuzeybatısını oluşturur ismini Marmara Denizi’nden almıştır Avrupa kıtasındaki topraklarımızın tamamı bölge sınırları içindedir Bölge doğuda Adapazarı ovası ile Bilecik’in doğusuna kadar uzanır Bölgenin güney sınırı Kazdağı’ndan başlayarak Balıkesir ovasını içine alır ve Uludağ’ın güneyinden geçer Çanakkale açıklarındaki Gökçeada ve Bozcaada bölgede bulunur Bölge ülkemiz yüzölçümünün %8,5'ine sahiptir Yüzölçümün büyüklüğü bakımından bölgeler arasında altıncı sıradadır
Bölgenin bölümleri Çatalca - Kocaeli, Ergene, Yıldız Dağları ve Güney Marmara’dır

2 Yeryüzü şekilleri
Türkiye’nin ortalama yükseltisi en az olan bölgesidir En önemli yükseltilerini kuzeyde Yıldız Dağları, güneyde Samanlı Dağları ile Uludağ oluşturur Uludağ 2543 m ile bölgenin en yüksek yeridir
Bölgede alçak, tepelik alanlar ile dalgalı düzlükler geniş yer kaplar
En önemli ovaları, Ergene, Adapazarı, Bursa, Karacabey, inegöl, Pamukova, Gönen ve Balıkesir ovalarıdır
Meriç, Ergene, Sakarya ve Susurluk bölgenin en büyük akarsularıdır Bölgenin ortalama yükseltisi az olduğu için akarsuların enerji potansiyelleri düşüktür
Manyas, Ulubat, iznik, Sapanca, Büyük ve Küçük Çekmece ile Durusu (Terkos) bölgede yer alan göllerdir Kuzey Anadolu fay hattının bir kısmı bu bölgeden geçer

3 iklim
Marmara Bölgesi’nde Akdeniz, Karadeniz ve karasal iklim özelliklerinin hepsi görülür Bölge yılda ortalama 500 - 700 mm arasında yağış alır Örneğin, istanbul 677 mm, Bursa 696 mm, Edirne 586 mm yağış almaktadır
Bölgedeki yıllık ortalama sıcaklık 13 - 15 °C’dir istanbul’da, en sıcak ay ortalaması 23,2 °C iken, en soğuk ay ortalaması 5,6 °C dir Güney Marmara Bölümü’nün dağlık iç kısımlarında ve Ergene Havzası’nda karasal iklim koşulları etkili iken, Karadeniz kıyı şeridinde Karadeniz iklimi görülür Marmara ve Ege Denizi çevresindeki 300 - 400 m yüksekliğe kadar olan alanlarda ise Akdeniz geçiş iklimi etkilidir

4 Bitki Örtüsü
Bölge, bitki örtüsü çeşitliliği açısından zengindir Bu durum, bölgedeki iklim çeşitliliğinin fazla olmasından kaynaklanır Ergene Havzası’nın karakteristik bitki örtüsü, ormanların tahrip edilmesi ile oluşmuş antropojen bozkırdır Yıldız Dağları’nın Karadeniz’e bakan yamaçları ile Koru ve Işık dağlarında ormanlar yer alır Marmara ve Ege Denizi çevresinde, Akdeniz ikliminin etkisi ile 300 - 400 m yüksekliğe kadar maki toplulukları bulunur Güney Marmara’nın yüksek kesimlerinde ise, iğne yapraklı ormanlar yer alır Bölge, Türkiye ormanlarının % 13'ünü kaplayarak bölgeler arasında dördüncü sırada bulunur

5 Nüfus ve Yerleşme
Nüfus ve nüfus yoğunluğunun en fazla olduğu bölgedir Türkiye’nin toplam nüfusununun yaklaşık % 20 sinden fazlası bu bölgede yaşar 2000 nüfus sayımına göre bölge nüfusu 17,4 milyon, nüfus yoğunluğu gerçek alana göre km2 ye 258 kişidir
Bölgede şehir nüfusu fazla iken, kır nüfusu oldukça azdır Diğer bölgelerden göç aldığından nüfusu sürekli olarak artmaktadır

6 Ekonomik Özellikler
Marmara Bölgesi, bölge yüzölçümüne göre tarım alanları oranının en fazla olduğu bölgemizdir Bölge, Türkiye ayçiçeği ve pirinç üretiminde birincidir Zeytin, tütün, şekerpancarı, üzüm, mısır ve buğday tarımı yapılan diğer ürünlerdir
Marmara, ahır ve kümes hayvancılığının en fazla geliştiği bölgemizdir Bu durum, bölgede başta tüketici nüfusun fazlalığı ve pazarlama sorununun çözülmüş olması ile ilgilidir Yine Marmara, Türkiye’de ipekböcekçiliğinin en fazla yapıldığı bölgedir
Bölge, bor mineralleri çıkarımında Türkiye’de birincidir Mermer, linyit, barit, volfram ve doğal gaz bölgede çıkarılan diğer yeraltı zenginlikleridir Endüstrinin en çok geliştiği bölgedir Türkiye’deki endüstri kuruluşlarının % 75'i bu bölgededir Makine, kimya, ilaç, dokuma, tekstil ve gıda gibi hemen her tür endüstri kuruluşunu Marmara Bölgesi’nde görmek mümkündür
Marmara, Türkiye’de iç ve dış ticaretin en fazla geliştiği bölgedir Bölge ticaretinin gelişmesinde, tarım ve endüstrinin çok gelişmiş olması ile ulaşım ağının çok sık ve kolay olmasının da rolü vardır Marmara Bölgesi, turizm potansiyellerinin hemen hepsine sahiptir Dolayısı ile turizm gelirlerinin en çok olduğu bölgemizdir

EGE BÖLGESi
1 Konumu ve Sınırları
Türkiye’nin batısını oluşturan bölge, ismini Ege Denizi’nden almıştır Bölgenin şekli, batıdan doğuya doğru daralan bir üçgeni andırır Güneyde Köyceğiz Gölü’nün batısı ile Sultan Dağları arasından geçen sınır, bölgeyi Akdeniz Bölgesi’nden ayırır Kuzeyde Kazdağı’nın kuzeyi ile Uludağ’a, doğuda ise Emirdağ’a kadar uzanır Türkiye yüzölçümünün % 10'una sahiptir Yüzölçüm bakımından bölgeler arasında beşinci sırada bulunur
Ege Bölgesi, Kıyı Ege ve içbatı Anadolu adı verilen iki coğrafi bölüme ayrılır

2 Yeryüzü şekilleri
Bölgenin kıyı şeridinde doğu - batı istikametinde denize dik uzanan orta yükseklikteki dağlar yer alır Dağlar arasına sokulan Ege Denizi, kıyılarda birçok koy ve körfezin oluşumuna neden olmuştur
Ege Denizi’ne dik uzanan dağlar arasındaki grabenler üzerinde bulunan akarsular batıya doğru akar Akarsuların taşıdığı alüvyonlarla üzerleri kapanan grabenlerde Bakırçay, Gediz, Küçük ve Büyük Menderes ovaları oluşmuştur
Bölgenin en önemli akarsuları Bakırçay, Gediz, Küçük Menderes ve Büyük Menderes’tir Bu akarsuların yatak eğimleri az olduğundan kıvrımlar yaparak akarlar Bölgede Marmara ve Çamiçi (Bafa) gölleri bulunmaktadır

3 iklim
Ege Bölgesi’nde Akdeniz iklim özellikleri etkilidir Ancak, iç kesimlere gidildikçe karasal iklim özellikleri etkisini gösterir Akdeniz iklim koşulları dağlar arasındaki ovaları takip ederek, 100 - 150 km içerilere kadar etkili olur
Yükseltinin artmasından dolayı kıyıdan iç kesimlere doğru gidildikçe sıcaklık düşer Kış mevsimi, kıyılarda ılık geçerken, iç kesimlerde karasallığın etkisi ile daha sert ve kar yağışlı geçer Yaz mevsimi bölgenin tamamında sıcak ve kuraktır Yıllık yağışın en fazlası, kıyı şeridinde ve iç kesimlerin önemli bir bölümünde kışın düşer

4 Bitki Örtüsü
Kıyı şeridinin hakim bitki örtüsü makidir Yüksek kesimlerde ise, maki yerini geniş ve iğne yapraklı ormanlara bırakır Bölgenin iç kesimlerinin karakteristik bitki örtüsü bozkırdır Bölge, Türkiye ormanlarının
% 17'sini kaplayarak bölgeler arasında 3 sırada yer alır

5 Nüfus ve Yerleşme
Bölge, 2000 nüfus sayımına göre, 8,9 milyon nüfusa sahiptir Nüfus yoğunluğu km2 ye 105,2 kişidir Bölgenin nüfus yoğunluğu sürekli artmaktadır Bu artmada, bölgenin sürekli göç alması etkili olur şehirlerde yaşayan nüfus miktarı kırsal kesimde yaşayan nüfustan fazladır içbatı Anadolu Eşiği ile Menteşe Yöresi bölgede nüfus yoğunluğunun en az olduğu yerlerdir Ancak yaz mevsiminde turizme bağlı olarak kıyı kesiminde nüfus yoğunluğu artar

6 Ekonomik Özellikler
Bölgede tarım oldukça gelişmiştir Bölgedeki tarım alanlarında teknik imkânların kullanımı yaygındır Kıyı şeridinde zeytin, pamuk, turunçgiller, incir, tütün gibi ürünler ile çeşitli sebzeler yetiştirilir İç kesimlerde ise şekerpancarı ve tahıl tarımı yaygındır Menteşe Yöresi’nde arıcılık yoğunlaşmıştır
Bölge yeraltı kaynakları yönünden zengindir Türkiye linyit çıkarımında ilk sıradadır Demir, krom, altın, civa, tuz, zımpara taşı ve jeotermal enerji bölgenin diğer önemli yeraltı zenginlikleridir
Marmara’dan sonra, sanayinin en çok geliştiği bölgedir Bunun sebebi, bölgede ulaşım, sermaye, hammadde ve işgücü gibi imkanların fazla olmasıdır Dokuma, tekstil, petro-kimya, makine ve gıda endüstrisi bölgede gelişen en önemli sanayi kollarıdır
Ege, iç ve dış ticaretin en fazla geliştiği bölgelerimizden birisidir Her yıl düzenlenen Uluslararası izmir Fuarı ülkemiz dış ticareti açısından önemli bir yere sahiptir
Yerli ve yabancı turistlerin en fazla tercih ettiği bölgelerimizin başında Ege Bölgesi gelir Bunun nedeni turizm kaynaklarının hemen hepsinin bölgede mevcut olmasıdır

AKDENİZ BÖLGESi
1 Konumu ve Sınırları
Bölge, ismini güneyindeki Akdeniz'den alır Ege Bölgesi ile olan sınırı Köyceğiz gölünün batısından başlayarak Sultan dağlarına kadar uzanır Kuzeyde İç Anadolu Bölgesi'ne komşudur Sınır, kuzeyde Sultan dağlarından başlayarak, Toros dağlarının kuzey eteklerinden doğuda Tahtalı dağlarına ulaşır Binboğa dağlarından Afşin - Elbistan ovasının güneyine doğru bir yay çizen sınır, güneyde bölgeyi Doğu Anadolu Bölgesi'nden ayırır Nurhak dağlarından güneye inerek, Gazi Antep plâtosunun batısından Suriye'ye ulaşan sınır ise bölgeyi Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nden ayırır Bölge ülkemiz topraklarının % 15'ine sahiptir Yüz ölçüm bakımından dördüncü büyük bölgemizdir
Akdeniz Bölgesi, Adana ve Antalya olmak üzere iki coğrafî bölüme ayrılır

2 Yeryüzü şekilleri
Bölge, genel olarak engebeli ve dağlıktır Bölgenin % 80'ini kıyıya paralel uzanan Toros dağları ile yüksek plâtolar oluşturur Akdeniz Bölgesi sınırlarında kalan Toroslar, Batı ve Orta Toroslar olmak üzere ikiye ayrılır Batı Toroslar Antalya körfezinin iki yanında yer alır Bölgenin kuzeybatısında oluşan tektonik ve karstik çanaklarda göller oluşmuştur Buraya Göller yöresi ismi verilir Antalya körfezinin batısındaki dağlık alana ise Tekke yöresi denir Bölgenin Akdeniz'e doğru sokulan orta bölümünde, derin vadilerle parçalanmış Taşeli plâtosu yer alır Orta Toroslar'da yükselti daha da artarak 4000 metreye yaklaşır burada Bolkar, Aladağ, Tahtalı ve Binboğa dağları bulunur İskenderun körfezinin doğusunda kıyıya paralel olan Nur dağlarının doğusunda Hatay - Kahraman Maraş grabeni yer alır
Kıyıdan hemen sonra, bir duvar gibi yükselen Toroslar, kıyı ile iç kesimler arasındaki ulaşımı güçleştirir Ulaşım yolları Çubuk, Sertavul, Gülek ve Belen gibi geçitlerle sağlanır Çubuk Antalya çevresini Göller yöresine ve Ege'ye, Sertavul Silifke'yi İç Anadolu'ya, Gülek Adana Bölümü'nü İç Anadolu'ya, Belen İskenderun'u Hatay'a bağlar
Amik, Antalya, Silifke, Isparta, Burdur, Acıpayam, Elmalı ve Çukurova bu bölgedeki önemli ovalardır Dalaman, Eşençay, Köprüçay, Aksu, Asi, Manavgat, Göksu, Seyhan ve Ceyhan bölgenin en önemli akarsularıdır
Tekke yöresi ve Taşeli plâtosunda karstik şekiller yaygındır Kaş kıyılarında dalmaçya kıyı tipi görülür Ayrıca çoğu yerde kesintisiz olarak kıyı boyu devam eden falezlere rastlanır

3 iklim
Akdeniz kıyı şerini boyunca tipik Akdeniz iklimi görülür Yazlar sıcak ve kurak, kışlar ılık ve yağışlıdır Kıyı kesiminde kış sıcaklıkları 10 °C'nin üzerindedir Kıyıdan iç kesimlere doğru gidildikçe Akdeniz ikliminden karasal iklime geçiş özellikleri görülür Kış sıcaklıkları düşer

4 Bitki Örtüsü
Akdeniz Bölgesi'nin hakim bitki örtüsü makilerdir Kıyıdan 1200 metre yüksekliklere kadar kızılçam ormanları bulunur Kızılçam ormanları 1200 metreden sonra yerini karaçam ormanlarına bırakır 2200 metreye kadar olan alanlarda ise göknar ve sedirden oluşan ormanlar bulunur Daha yükseklerde dağ çayırları yer alır
Akdeniz Bölgesi, orman oranı bakımından Karadeniz'en sonra gelir Türkiye ormanlarının % 24'ü Akdeniz Bölgesi'ne aittir

5 Nüfus ve Yerleşme
Bölge, yüz ölçümü bakımından dördüncü büyük bölgemiz olmasına rağmen nüfus azdır 2000 nüfus sayımına göre 8,7 milyon nüfusa sahiptir Nüfus yoğunluğu gerçek alana göre km2 ye 71,3 kişidir
Nüfus daha çok kıyı kesimindeki ovalar ve çevresinde toplanmıştır
Teke yöresi, Taşeli plâtosu ve dağlık sahalarda nüfus yoğunluğu oldukça azdır Kırsal kesimden şehirlere göçlerin devam etmesiyle şehirlerde yaşayan nüfusun oranı artmıştır

6 Ekonomik Özellikler
Türkiye'deki muz üretiminin tamamı Akdeniz Bölgesi'ne aittir Bölgede bunun yanısıra gül, turunçgil, yer fıstığı, pamuk, soya fasulyesi ve tahıl yoğun olarak üretilir Bu ürünler dışında şeker pancarı, pirinç, susam, anason ile çeşitli sebze ve meyvelerin de tarımı yapılır Kış sıcaklık değerlerinin yüksek olması nedeniyle ekonomik değeri yüksek olan seracılık ve turunçgillerin üretimi önem kazanmıştır Kırsal kesimde küçükbaş hayvancılık yaygındır Yaygın olara kıl keçisi beslenir
Bölgede çıkarılan başlıca madenler, krom, boksit, kurşun, çinko ve demirdir Bölgede ham maddesi tarıma dayalı endüstri kuruluşları yaygındır Bunun yanında demir çelik, krom, alüminyum, gübre, petro kimya ve orman ürünleri gibi endüstri kuruluşları da yer alır
Mersin'de bölge ticaretini geliştirmek maksadıyla uluslararası serbest ticaret bölgesi kurulmuştur
Bölgede turizm gelişmiştir Yaz turizminin en erken başladığı ve en geç bittiği bölgemizdir

GÜNEYDOĞU ANADOLU BÖLGESİ
1 Konumu ve Sınırları
Bölge, Türkiye’nin güneydoğu kesimini oluşturur Bu bölge, kuzeyde Güneydoğu Toroslar’ın güney etekleri ile güneyde Suriye ve Irak sınırları arasında bulunur Batıda K Maraş’ın doğusu ile Gazi Antep Plâtosu’nun batısından geçen sınır, bölgeyi Akdeniz Bölgesi’nden ayırır Türkiye yüzölçümünün % 7,5'ini kaplayarak, bölgeler arasında en küçük olan bölgemizdir
Güneydoğu Anadolu Bölgesi, Dicle ve Orta Fırat bölümlerinden oluşur

2 Yeryüzü Şekilleri
Güneydoğu Anadolu Bölgesi, genel olarak plâto ve ovalardan oluşur Bölgenin batısında Şanlı Urfa, Gazi Antep ve Adıyaman plâtoları yer alır Doğudaki plâtolar daha engebelidir Kuzeydoğuda Diyarbakır Havzası, güneyde Mardin Eşiği bulunur
Bölgede yer alan başlıca akarsular Fırat ve Dicle ile kollarıdır Birecik, Suruç, Altınbaşak (Harran) ve Ceylanpınar bölgedeki ovalardır

3 İklim
Bölgenin batısında, Fırat nehrine kadar olan sahalarda Akdeniz iklim koşulları etkilidir Bölgede, batıdan doğuya doğru yükseltinin ve denize olan uzaklığın artmasına bağlı olarak bozulmuş karasal iklim şartları etkisini göstermeye başlar Yaz mevsiminde Türkiye’nin en sıcak ve kurak olan bölgesidir Temmuz sıcaklık ortalaması 30 °C yi geçer Buharlaşma şiddeti yüksektir Bölgenin yıllık yağış miktarı ise
500 - 600 mm civarındadır

4 Bitki Örtüsü
Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nin hakim bitki örtüsü bozkırdır Yağış alan yüksek kesimlerde ise kümeler halinde ormanlar görülür Güneydoğu Toroslar’ın 700 m den daha yüksek kesimlerinde meşe, Siirt dolaylarında ise kızılçam ormanları bulunur Bölgedeki orman oranı
% 3'tür Orman oranı en az olan bölgemizdir

5 Nüfus ve Yerleşme
2000 nüfus sayımına göre, bölgede 6,6 milyon kişi yaşar Nüfus yoğunluğu ise gerçek alana göre km2 ye 108,3 kişidir Bu miktar,
2000 yılına göre Türkiye ortalaması üzerindedir Bölgenin yüzölçümü küçük olduğu için nüfus yoğunluğu fazladır
Önceleri bölgede kırsal nüfus fazla iken, son yıllarda kırsal kesimden şehirlere olan göçler kent nüfusunu arttırmıştır

6 Ekonomik Özellikler
Tarım ve hayvancılığın bölge ekonomisinde önemli bir yeri vardır Sulama imkânlarının sınırlı olduğu sahalarda, buğday, arpa, kırmızı mercimek, tütün ve üzüm tarımı yapılırken, sulamanın yeterli olduğu yerlerde pamuk yetiştirilir Bölgede tarım istenilen verim düzeyine ulaşmamışıtır Tarımı sınırlandıran en önemli sorun, kuraklık ve sulama imkânlarının yetersizliğidir Hızla tamamlanmaya çalışan Güneydoğu Anadolu Projesi (GAP) ile bu olumsuz durum önemli ölçüde ortadan kalkacaktır Proje tamamen bittiğinde, pamuk, sebze, mısır, soya fasulyesi ve pirinç gibi ürünlerin ekim alanı genişleyecektir
Bölgede küçükbaş hayvancılık yaygındır Özellikle Toroslar’ın güney eteklerinde yoğun olarak koyun ve kıl keçisi beslenir
Türkiye’de çıkarılan petrolün büyük bir bölümü bu bölgeye aittir Bu üretim, Türkiye petrol tüketiminin yaklaşık % 15'ini karşılar Fosfat, linyit ve doğal gaz diğer yeraltı zenginlikleridir
Bölgede endüstri çok fazla gelişmemiştir Bölgenin en önemli endüstri kuruluşu Batman’da yer alan petrol rafinerisidir Bölgede sınır ticareti yaygındır Sınır ticareti bölge ekonomisini olumlu yönde etkiler
Bölgede turizm yeterince gelişmemiştir

DOĞU ANADOLU BÖLGESİ
1 Konumu ve Sınırları
Türkiye’nin doğusunu oluşturan bölge, doğudan batıya doğru daralarak adeta bir üçgeni andırır Bölgenin kuzeybatısında, Gürcistan ve Ermenistan, doğusunda Nahcivan ve iran, güneyinde Güneydoğu Anadolu Bölgesi, Kuzeyinde Karadeniz Bölgesi yer alır Bölge batıda, Tahtalı Dağları’ndan başlayıp, kuzeyde Kızıldağ’a ulaşan bir sınır ile iç Anadolu Bölgesi’nden ayrılır Yüzölçümü en büyük bölgemizdir Bölge, ülkemiz yüzölçümünün % 21 ine sahiptir
Doğu Anadolu Bölgesi, Yukarı Fırat, Erzurum - Kars, Hakkâri ve Yukarı Murat - Van bölümlerinden meydana gelir

2 Yeryüzü şekilleri
Doğu Anadolu Bölgesi, 2000 - 2200 m ortalama yükseltisi ile en yüksek olan bölgemizdir Bölgenin yeryüzü şekillerini sıradağlar, geniş plâtolar ve plâtolar arasındaki ovalar oluşturur
Bölgedeki dağlar, doğu - batı doğrultusunda üç sıra halinde uzanırlar Bölgenin kuzeyini oluşturan Çimen, Kop ve Yalnızçam dağlarının güneyinde Divriği, Erzincan, Erzurum, Horasan, Kağızman ve Iğdır çöküntü hendekleri yer alır Bu çöküntü hendeklerinin güneyinde ise, orta sıra dağlarını oluşturan Munzur, Karasu ve Aras dağları uzanır Bu dağ sıralarının güneyinde ise, Afşin’den başlayarak, Malatya, Elazığ ve Bingöl ovalarından geçen ve Muş Ovası’na kadar devam eden diğer çöküntü hendeği bulunur Bu hendek Güney Anadolu Fay Hattı üzerindedir Doğu Anadolu Bölgesi’nin en güneyini Güneydoğu Toroslar, Bitlis, Hakkari ve Buzul (Cilo) dağlarından oluşan üçüncü dağ kuşağı yer alır
Bu bölgenin doğusunda güneybatı kuzeydoğu doğrultusunda uzanan Nemrut, Süphan, Tendürek ve Ağrı volkanik dağları bulunur
Bölgede dağlardan sonra en fazla yer kaplayan yeryüzü şekli plâtolardır Erzurum - Kars Plâtosu bu plâtoların en büyük olanıdır Aras, Kura, Fırat, Dicle ve Zap bölgenin önemli akarsularıdır Akarsuların hidroelektrik üretim potansiyelleri fazladır Bunun sebebi yükselti ve eğimin etkisiyle derin vadilerden akmalarıdır
Türkiye’nin en büyük gölü olan Van Gölü başta olmak üzere, Çıldır, Nazik, Erçek, Hazar, Balık ve Bulanık gölleri bu bölge sınırları içindedir Bölgedeki, Van Gölü havzası, Türkiye’nin ikinci büyük kapalı havzasıdır

3 İklim
Doğu Anadolu Bölgesi’nde karasal iklim özellikleri görülür Karasal iklim koşullarının yaşanmasında bölgenin ortalama yüksekliğinin fazla olması ve denizlere olan uzaklığı etkilidir Kış mevsimi çok soğuk ve kar yağışlı geçer Yaz mevsimi, Doğu Anadolu Bölgesi’nin yüksek kesimlerinde serin, alçak ovalarında sıcak geçer ve çok kısa sürer Bölgenin yaz sıcaklık ortalamaları 20 °C dir Yıllık sıcaklık farkının en çok olduğu bölgemizdir
Yıllık yağış miktarı 500 - 600 mm olan bölgenin kuzeydoğusu ile güneydoğusunda yağış miktarları daha fazladır
Özellikle Hakkâri Bölümü’nün yüksek dağlık kesimlerinde yıllık yağış 1000 mmyi geçer Bölgedeki alçak alanlarda yağış miktarı azalır

4 Bitki Örtüsü
Doğu Anadolu Bölgesi’nin tabii bitki örtüsü bozkırdır Bölgenin ova ve havzalarında yaygın olan bozkırlar, ilkbaharın geç gelmesinden dolayı Mayıs ayında yeşerir Temmuz ayında sararmaya başlarlar Yağışların fazla olduğu dağ eteklerinde meşe ve sarıçam ormanlarına rastlanır Dağ çayırları diğer bitki örtüsüdür Türkiye ormanlarının % 11'ine sahip olan bölge, orman alanları bakımından 5 sırada bulunur

5 Nüfus ve Yerleşme
Bölgenin nüfusu 2000 nüfus sayımına göre, 6,1 milyondur Nüfus yoğunluğu ise gerçek alana göre km2 ye 35,9 kişidir Nüfusun ve nüfus yoğunluğunun en az olduğu bölgemizdir Yoğunluğun azlığında, bölge yüz ölçümünün büyük olması da etkilidir
Bölgedeki kırsal nüfus, kent nüfusundan fazladır Diğer bölgelere sürekli göç verir Bunun nedeni iş imkânlarının sınırlı olması ve ekonomik kaynaklarını yeterince değerlendirememesidir

6 Ekonomik Özellikler
Doğu Anadolu Bölgesi nüfusunun % 80'i tarım ve hayvancılıkla uğraşır Tarımsal nüfus yoğunluğunun en fazla olduğu bölgemizdir Bölgede daha çok arpa ve buğday gibi tahıl ürünleri yetiştirilir şekerpancarı, pamuk, tütün ve kayısı bölgede üretilen diğer tarım ürünleridir Büyükbaş ve küçükbaş hayvancılık ile arıcılık faaliyetleri yaygındır
Doğu Anadolu, Türkiye’de maden çeşitliliğinin ve rezervinin en çok olduğu bölgedir Bakır, kurşun, krom, demir, linyit, oltutaşı, barit ve kalay bölgede çıkarılan başlıca madenlerdir Ancak bu madenler ulaşım zorluğu ve sermaye yetersizliği nedeniyle yeterince işletilememektedir Yine aynı nedenlerden dolayı, endüstri de yeterince gelişmemiştir En fazla elektrik enerjisi üreten bölge olmasına rağmen, en az elektrik kullanan bölgedir
Canlı hayvan, tereyağı, bal, peynir ve yapağı ticareti bölge halkı için önemli bir ekonomik uğraştır Doğal güzellikler, tarihi eserler, antik kalıntılar ve kaplıcalar bölgedeki turizm kaynaklarıdır Ancak, turizm gelişmemiştir

İÇ ANADOLU BÖLGESi
1 Konumu ve Sınırları
Bölge, Türkiye’nin orta kesiminde yer alır Bölgenin kuzeyindeki sınır, Karadeniz Bölgesi’nin iç sıradağlarının güney eteklerini takip eder Güneyde Akdeniz Bölgesi ile olan sınırı Toroslar’ın kuzey eteklerinden geçer
Doğu Anadolu Bölgesi ile arasındaki sınır, Uzunyayla’nın orta kesiminden kuzeyde Kızıldağ’a ulaşır Batıda ise Ege Bölgesi ile sınırı, İç Batı Anadolu Eşiği’nin doğusundaki dağların doğu ve güney eteklerinden geçer Türkiye yüzölçümünün yaklaşık %20'sini kaplar Türkiye’nin ikinci büyük bölgesidir Bölgenin, Güneydoğu Anadolu Bölgesi hariç her bölgeyle sınırı vardır
İç Anadolu Bölgesi, Konya, Yukarı Sakarya, Orta Kızılırmak ve Yukarı Kızılırmak olmak üzere dört coğrafi bölümden meydana gelir

2 Yeryüzü Şekilleri
İç Anadolu Bölgesi, etrafı dağlarla çevrili büyük bir çanak görünümündedir Ortalama yükseltisi 1000 mdir Bölümün en alçak yeri olan Sakarya ve Kızılırmak vadilerinde yükselti 700 metreye kadar iner
Bölgenin güneydoğusunda, Erciyes, Hasandağı, Melendiz, Karacadağ ve Karadağ volkanik kütleleri uzanır
Bölgede yüksek plâtolar geniş alan kaplar Bunlar, özellikle Kızılırmak ve Sakarya’nın kollarıyla parçalanmış Obruk, Haymana, Cihanbeyli, Bozok ve Uzunyayla plâtolarıdır Bu plâtolar arasında Tuz Gölü, Konya, Develi, Akşehir kapalı havzaları ile Konya ve Yukarı Sakarya ovaları yer alır Tuz Gölü başta olmak üzere, Akşehir, Çavuşçu (Ilgın), Eber, Eymir ve Mogan bölgede yer alan en önemli göllerdir

3 İklim
Bölgede yazlar sıcak ve kurak, kışlar soğuk ve kar yağışlı geçer Konveksiyonel yağışların en çok görüldüğü bölgedir iç Anadolu Bölgesi’nin büyük bir bölümü 350 - 550 mm arasında yağış alır Yüksek dağların yamaçlarında ise yağış miktarı biraz daha fazladır
Bölge yağışların en az düştüğü bölgemizdir Ayrıca, Güneydoğu Anadolu’dan sonra kuraklığın en fazla yaşandığı bölümdür

4 Bitki Örtüsü
İç Anadolu Bölgesi’nde hakim bitki örtüsü, ilkbahar yağışlarıyla yeşeren yaz kuraklığının başlamasıyla sararıp kuruyan ot topluluklarından oluşan bozkırlardır Bölgede yağışın fazla olduğu alanlarda meşelere, daha yükseklerde ise iğne yapraklı ormanlara rastlanır
İç Anadolu Bölgesi’ndeki ormanlar tarih boyunca tahrip edilmiştir Bunun sonucu olarak bölge, geniş alan kaplayan bozkırlar arasında, yer yer orman ağacı topluluklarının bulunduğu antropojen step sahası haline gelmiştir Bölge Türkiye ormanlarının % 7 sine sahiptir ve bölgeler arasında 6 sırada yer alır

5 Nüfus ve Yerleşme
Bölge nüfusu 2000 nüfus sayımına göre, 11,6 milyondur Nüfus yoğunluğu ise gerçek alana göre km2 ye 71,7 kişidir
Bu oran Türkiye ortalamasının altındadır Nüfus daha çok ovalarda ve yağışın fazla olduğu dağ eteklerinde toplanmıştır Bölgenin en büyük şehri başkent Ankara’dır

6 Ekonomik Özellikler
İç Anadolu Bölgesi’nin ekonomisi daha çok tarım ve hayvancılığa dayanır Tarım alanlarının en geniş olduğu bölgemizdir Yaygın olarak tahıl tarımı yapılır Buğday, arpa, çavdar, şekerpancarı, patates, yeşil mercimek, nohut, armut ve elmanın en fazla yetiştirildiği bölgedir
Yağış miktarının az olması, bölgede nadas yönteminin yaygın olarak kullanılmasında etkili olmuştur Toplam hayvan sayısının en fazla
(% 25) olduğu bu bölgemizde özellikle koyun yetiştiriciliği yaygındır
Bölge, madenler açısından fazla zengin sayılmaz Endüstri kuruluşlarının, Marmara ve Ege Bölgesi’nden sonra en yoğun olduğu bölgemizdir Endüstri kuruluşları, Ankara, Kırıkkale, Eskişehir, Konya ve Kayseri’de yoğunlaşır
İç Anadolu, turizmin en fazla geliştiği dördüncü bölgedir Ankara, Konya, Niğde ve Kayseri bölgede turizmin canlı olduğu yerlerdir Sağlık turizmi de yaygındır Ancak bölgedeki birçok kaplıca ve ılıca çevresinde tesis yoktur Haymana, Ayaş, Kozaklı, Balıklıçermik, Yozgat, Eskişehir ve Kırşehir kaplıcaları her yıl birçok insanın tedavi için uğradıkları yerlerdir