Bios Ve Bileşenleri Hakkında Her Şey

PC’nin en gizemli bölümlerinden birisi: BIOS PC’nizin kalbi, olmazsa olmazı Nedir BIOS? Nedir onu özel kılan? İşte size detaylarla BIOS ve ayarları
Bios ve Bileşenleri Hakkında Her Şey
Bir çok bilgisayar kullanıcısının hakkında mutlaka bir şeyler duyduğu, fakat ne olduğunu tam olarak bilmediği, kendi yapısında barındırdığı birkaç ayar dışındaki diğer ayarların ne anlama geldiğini bilmediği, PC’mizin arka planında çalışan ufacık bir “işletim sistemi” var: BIOS BIOS, PC’mizin çalışması için gereken temel bir yapı olmakla birlikte, donanımların birbileri arasındaki bağı kuran ve onların çalışmasına olanak tanıyan ufak bir işletim sistemidir İster yeni bir kullanıcı olun, ister eski bir kullanıcı olun, bu vakitten sonra artık BIOS ile istemeseniz de haşır neşir olmalısınız Peki, BIOS Nedir? Ne işe yarar? Yapısında buluna ayarların fonksiyonu nedir? Teker teker bu sorularınızı cevaplıyoruz BIOS Nedir? Ne İşe Yarar? "Basic Input/Output System" (Temel Giriş/Çıkış Sistemi) kelimelerinin baş harflerinin birleşmesinden meydana gelen BIOS, PC’nizin çalışması için gereken temel işletim sistemi olarak özetlenebilir Sadece okunabilir bellek (ROM) üzerine yazılmış bir yazılım olan BIOS, anakartınızın özelliklerini yönetebilmeniz/ kullanabilmeniz, diğer donanımlar arasında bir bağ kurması için görev yapar Daha kaba bir ifadeyle, bilgisayarınız açılırken genelde “Press DEL to Enter SETUP” ifadesine hitaben DEL tuşuna basarak girdiğiniz yazılımsal bölümdür

BIOS'a girdiğiniz zaman karşılaştığınız genel görünüş
“Sadece Okunabilir Bellek” üzerinde olmasından dolayı, BIOS burada kalıcıdır Kalıcı olmasının bir sebebi ise, her defasında PC’nizi açtığınızda BIOS’un işlem yapmasıdır PC’nizin açılmasında görev almakla birlikte, işletim sisteminiz ile diğer donanımlarınız arasında bir bağ kurmaya olanak sağlar Örneğin, anakartınız üzerinde olan donanımların listesini işletim sistemine BIOS verir BIOS ile anakart ile sunulan özellikleri değiştirebildiğimiz gibi, sistemin daha iyi çalışması, uyumsuzlukları gidermek için bir takım ayarlamalar yapılabilir Örneğin, entegre olarak ses kartı taşıyan anakartın BIOS’una girerek ses özelliğini iptal ettiğimizde işletim sistemi artık bu ses kartını algılayamayacaktır Biraz önce de bahsettiğimiz gibi BIOS, bir yazılım olduğundan, anakartın dengeli + performanslı çalışması için kullanıcılara ayar yapma olanağı sunuyor

BIOS, sadece okunabilir bellek tipi olan EEPROM üzerine kaydedilir
BIOS’u şöyle özetlersek sanırım akıllarda daha kalıcı olacak: “BIOS, anakartınızın özelliklerini belirleyen/değiştirebilen ve üzerine takılı olan donanımların çalışması için gereken parametreleri kullandığınız işletim sistemine aktaran minik bir işletim sistemidir” BIOS’lar ufak işletim sistemi gibidir dedik ya, farklı farklı markaların ürettikleri farklı BIOS’lar var Bunlar AWARD, AMI ve Phoenix BIOS Phoenix BIOS ile AWARD BIOS birleşerek, bazı anakartlarda ikisinin ortak ürünü olan BIOS’lardan kullanılmaya başlandı BIOS ile Diğer Donanımlar Arasındaki İlişki BIOS’un minik bir işletim sistemini öğrendikten sonra, diğer donanımlar ile arasındaki bağa biraz daha yakından bakarsak, bu konuyu biraz daha pekiştirmiş olacağız BIOS’un görevlerini kategorize etmek mümkün:

• Anakartın üzerine takılı olan donanımların çalışması için gereken parametreleri ve adresleri tayin etmek
• Anakart tarafından desteklenen özellikleri kapatmak/açmak ve bu özelliklerin değerlerini değiştirmek/gözlemlemek

BIOS, üzerine takılı olan donanımların çalışma adreslerini kullandığınız işletim sistemine bildirerek onların doğru düzgün çalışmasına olanak tanıyor Normal şartlarda BIOS, aygıtların çalışma adreslerini biraz cömert davranarak işletim sistemine yaptırmayı uygun görüyor Ama bu her zaman işleyen bir yöntem değil Kalabalık ek donanıma sahip bir sistemde, bazı donanımların “çalışma adresleri”, kullandığınız işletim sistemi tarafından aynı atanınca, çakışma dediğimiz olay ortaya çıkıyor Donanımlar kendi aralarında, “burası benim, şurası senin” gibi kavga ederler ara sıra Çoğu zaman, aynı “çalışma adresine” sahip donanımlar kendi aralarında bu yeri paylaşarak sorun çıkartmazken, bazılar ise inatçılık eder ve “yok arkadaş burası illa benim; sen git başka yere yerleş” şeklinde uyumsuzluk çıkarabilir Bu sayede iki donanım da birbirine küser ve ikisi de çalışmaz Ama, BIOS’a girip, aygıtların kullanması gerektiği çalışma adreslerini (IRQ,DMA vs) kendiniz belirlediğinizde bütün her şey kuzu kuzu çalışmasına devam eder

Anakarta takılı olan aygıtların kullandığı adresler BIOS tarafından gösteriliyor
Diğer taraftan, örneğin, anakartın açılışta ilk olarak hangi aygıtı (HDD, Floppy, SCSI) kullanmasını istiyorsanız, bunu BIOS’dan halledebilmeniz mümkün İşte bu örnekte olduğu gibi, anakartınızın desteklediği özelliklerini bu şekilde kullanabiliyorsunuz / değiştirebiliyorsunuz CMOS Nedir? BIOS bir yazılımdır ve sadece okunabilir bellek üzerindedir Sadece okunabilir olduğu için BIOS üzerinde yaptığımız değişikliklerin bir yere kaydedilmesi gerekiyor BIOS’da ayarları değiştirdiğimizde bu ayarlar CMOS(Complimentary Metal Oxide Semiconductor) denilen bir bellek çeşidine kaydedilir Bilgilerin burada tutulması için bir pil ile CMOS sürekli beslenir ve kaydettiğimiz ayarların burada sürekli kalmasını sağlarız

BIOS çipi ve değiştirdiğiniz ayarları saklamak için kullanılan pil yan yana
Sistem açıldığında, CMOS’da bizim ayarladığımız ayarları okur BIOS’da bir takım ayarlar yaptıktan sonra sistem açılmazsa kullanıcılara “CMOS’u sıfırlayın” diye öneri getiririz CMOS’u sıfırlamanın bir diğer anlamı, BIOS ayarlarını orijinaline döndürmektir Kaydettiğiniz ayarlar bir süre sonra kayboluyor ise ve sık sık CMOS Checksum error hatası alıyorsanız, anakartınızın üzerinde bulunan pili değiştirmeniz gerekiyor Bu da sorununuz çözmezse, CMOS yongası bozulmuş demektir