Kimyasal Tepkimelerin Sınıflandırılması - Kimyasal Tepkime Türleri Tepkime Çeşitleri

Kimyasal Tepkimelerin Sınıflandırılması - Kimyasal Tepkime Türleri Tepkime Çeşitleri
Kimyasal Tepkimelerin Sınıflandırılması - Kimyasal Tepkime Türleri Tepkime Çeşitleri
KİMYASAL TEPKİMELERİN SINIFLANDIRILMASI

A) ÖZELLİKLERİNE GÖRE :

Yanma Tepkimeleri

Bir maddenin oksijenli verdiği tepkimelerdir

Yanma tepkimesi için: yanıcı madde, hava(oksijen), tutuşma sıcaklığı gerekir

Bu 3 faktörden birinin eksikliği yanmayı durdururCO2 gazının yangın söndürücü olmasının nedeni özkütlesinin havadan büyük olması ve yanıcı olmamasıdır

Organik bileşikler yanarlar

Organik bileşiklerden yapılarında yalnız C ve H bulunduranlara hidrokarbon denirGenel olarak CxHy formülü ile gösterilirlerYapılarında C ve H’ın yanı sıra O, S, N ve halojen (F, Cl, Br, I) bulunduran organik bileşikler de vardır

Organik bir bileşiğin yanması sonucunda: CO2 oluşması bileşiğin C içerdiğini, H2O oluşması bileşiğin H içerdiğini, SO2 oluşması bileşiğin S içerdiğini, NO2 oluşması bileşiğin N içerdiğini kanıtlarOksijen havadan geldiği için bileşikte oksijen bulunup bulunmadığı ürünlerin türüne bakarak anlaşılmaz

CS2 + 3O2 ® CO2 + 2SO2

C4H10O3 + 13 O2 ® 4CO2 + 5H2O

2

C4H10O3 + 5O2 ® 4CO2 + 5H2O

CS2’de C ve S olduğundan ürünler CO2 ile SO2’dirC4H10’da C ve H olduğundan ürünler CO2 ve H2O’durC4H10 ile C4H10O3’ün yanma ürünleri aynıdırAncak oksijenin bir kısmı bileşik tarafından karşılandığından C4H10O3’ü yakmak için daha az miktarda oksijen yeterli olur

Metallerin oksijenle birleşmesi paslanma ya da oksitlenme olarak bilinirBu tür tepkimelere yavaş yanma da denir

3Fe + 2O2 ® Fe3O4

Sentez (Birleşme) Tepkimeleri

Birden fazla maddenin birleşerek tek bir ürün oluşturduğu tepkimelerdirBu olayda yan ürün oluşmaz

CaO + CO 2 ® CaCO 3

H 2 + Cl 2 ® 2HCl

C 2 H 4 + H 2 ® C 2 H 6

Analiz (Ayrışma) Tepkimeleri

Bir bileşiğin kendinden daha basit yapılı maddelere ayrıştırılması tepkimeleridirElektroliz yolu ile ya da ısı alarak ayrışan maddeler vardır

ısı

KClO 3 ® KCl + 3 O 2

2

ısı

2HgO ® 2Hg + O2

ısı

MgCO3 ® MgO + CO2

elektroliz

H2O ® H2 + 1 O2

2

Yer Değiştirme Tepkimeleri

Aktif olan bir elementin, kendinden daha az aktif olan (pasif) bir elementle yer değiştirmesi ile gerçekleşen tepkimelerdir

H2S + Cl2 ® 2HCl + S (Anyonların yer değiştirmesi)

Fe2O3 + Al ® Al2O3 + 2Fe (Katyonların yer değiştirmesi)

Sulu çözelti tepkimelerinin birçoğunda ise anyon ve katyonların her ikisi de yer değiştirir

Çökelme ve nötrleşme tepkimeleri de yer değiştirme tepkimeleridir

Fe2S3 (k) + 6HCl (suda) ® 2FeCl3 (suda) + 3H2S (g)

Çökelme:

AgNO3 (suda) + NaCl (suda) ® AgCl (k) + NaNO3 (suda)

Nötrleşme:

H2SO4 (suda) + 2NaOH (suda) ® Na2SO4 (suda) + 2H2O (s)

Organik bileşiklerde de yer değiştirme tepkimeleri vardır

CH4 + Cl2 ® CH3Cl + HCl

İyonik Tepkimeler

Sulu çözeltilerde gerçekleşen tepkimeler iyonların etkileşmesine dayanır ve tepkime ürünlerinden biri çökerek (çökelme), sıvı (nötrleşme) ya da gaz halinde ortamdan ayrılabilirİyonik tepkimelerde sadece tepkimeye giren iyonlar gösterilirBöyle denklemlere net iyon denklemi denir

Nötrleşme: H+ (suda) + OH- (suda) ® H2O (sıvı)

Çökelme: Ag+ (suda) + Cl- ® AgCl (katı)

Zn (k) + 2H+ (suda) ® Zn+2 (suda) + H2(g)

B) ENERJİ DEĞİŞİMLERİNE GÖRE:

Ekzoterm Tepkimeler

Oluşumu sırasında dışarıya enerji (ısı-ısşık) veren tepkimelerdirYanma tepkimeleri çoğunlukla ekzoterm tepkimelerdir

C + O2 ® CO2 + ısı

H2 + 1 O2 ® H2O + ısı

2

Na + 1 Cl2 ® NaCl + ısı

Endoderm Tepkimeler

Oluşumu sırasında dışarıdan enerji alan tepkimelerdir

C + H2O + ısı ® CO + H2

2N2 + O2 + ısı ® 2N2O

Isı bakımından bir kapta ekzoterm bir tepkime gerçekleşiyorsa sistemin sıcaklığında artış olur; endoterm bir tepkime gerçekleşiyorsa sistemin sıcaklığında azalma olur

C) MADDELERİN FİZİKSEL DURUMUNA GÖRE:

Homojen Tepkimeler

Tepkimeye girenlerle ürünler aynı fazdadır

2CO (g) + O2 (g) ® 2CO2 (g)

H2 (g) + F2 (g) ® 2HF (g)

Fe (k) + S (k) ® FeS (k)

Heterojen Tepkimeler

Tepkimedeki maddeler farklı fazlardadır

C(k) + O2 (g) ® CO2

Zn (k) + 2HCl (suda) ® ZnCl2 (suda) + H2 (g)

D) ELEKTRON ALIŞVERİŞİNE GÖRE:

Redoks (İndirgenme – Yükseltgenme) Tepkimeleri

Bu tür tepkimelerde elektron alışverişi ve değerlik değişmesi vardır

Zn0 (k) + 2H+ (suda) ® Zn+2 (suda) + H20 (g)

C0 (k) + O2 (g) ® C+4O2-2 (g)

Redoks Olmayan Tepkimeler

Bunlarda elektron alışverişi, değerlik değişmesi yoktur

Ag+1(NO3)-1 + Na+Cl- ® Ag+Cl- + Na+(NO3)-

E) GERİ DÖNÜŞÜNE GÖRE

Tersinir Olmayan Tepkime

Girenlerin tamamen ürüne dönüştüğü tepkimelerdirOrganik maddelerin yanması, çökelme, kuvvetli asit ve bazların nötrleşmesi böyle tepkimelerdirTek yönlü olarak gösterilirler

C 2 H 5 OH + 3O 2 ® 2CO 2 + 3H 2 O

Tersinir Tekime

Ürünlerin kendi aralarında etkileşip girenleri oluşturduğu tepkimelerdir Çift yönlü olarak gösterilirler

CO 2 (g) + H 2 (g) « CO (g) + H 2 O (g)

F)VERİMLERİNE GÖRE:

Artansız Tepkime

Tepkimeye giren maddelerin tümü tamamen tükenir

Tüm Verimler Gerçekleşen Tepkime

Tepkimeye giren maddelerin en az biri tamamen tükenirBöyle tepkimelerde tepkimeye giren maddelerden ortamda daha düşük oranda bulunan tamamen tükenirArtansız tepkimeler tam verimle gerçekleşen tepkimelerdir

Düşük Verimle Gerçekleşen Tepkime

Tepkimeye giren maddelerin hepsinden artar

TEPKİME DENKLEMLERİNİN DENKLEŞTİRİLMESİ

Kimyasal tepkimelerin sembol ve formüllerle gösterilmesine tepkime denklemleri denirAtomların türü ve sayısı korunduğundan, denklemin iki tarafındaki elementlerin eşitlenmesi için maddelerin başında gerekli katsayılar bulunmalıdır

Örn; C 3 H 8 gazı O 2 ile yanarak CO 2 ile H 2 O oluştururTepkimede yer alan maddelerin en küçük tamsayılarla denkleştirilmesi sonucunda O 2 ’nin katsayısı ne olur?

C3H8 + O2 ® CO2 + H2O

tepkimesinde tepkimeye giren C3H8’i 1 mol alırsak:

C sayılarının eşit olması için CO2’nin başına 3 katsayısı getirilir

H sayılarının eşit olması için H2O’nun başına 4 katsayısı getirilir

Bu durumda ürünlerde 10 mol O atomu bulunduğuna göre, tepkimeye giren O2’nin de 5 mol olması gerekir

O halde tepkimenin denkleşmiş hali:

C3H8 + 5O2 ® 3CO2 + 4H2O şeklindedir