Radyasyon Nedir Ve İnsanlara Etkisi

Radyasyon Nedir ve insanlara Etkisi
Radyasyon Nedir ve insanlara Etkisi
İNSAN SAĞLIĞI ÜZERİNE ETKİLER

İyonizan (İyonlaştırıcı) Radyasyonun Tıbbi Etkileri

İyonizan radyasyonun olumsuz sağlık etkileri bilinmekle birlikte modern yasamda radyasyonun izolasyonu olanaksızdır Bu nedenle radyasyon ve uygulama alanları konusunda otorite olan uluslar arası kuruluşlarca halk için ve radyasyonla uğrasan profesyoneller için azami izin verilen doz sınırları tespit edilmiştir Buna göre; radyasyon görevlileri için azami doz ardışık beş yıl için 20 mSv/yil, tek yil için 50 mSv/yil iken halk için ardışık beş yıl için 10 mSv/yil, tek yıl için 5 mSv/yil olarak belirlenmiştir Öte yandan, iyonizen radyasyonun her dozda zararlı etkileri olabileceği unutulmamalıdır İyonizan radyasyonun tıbbi etkileri çeşitli safhalarda incelenebilir

1 Moleküler/Hücresel Düzeyde Etki: İyonizan radyasyon ya direkt olarak DNA zincirinde kırılmalar oluşturur ya da hücre içindeki moleküllerle etkileşerek oksijen radikalleri oluşumunu sağlar ve bu oksijen radikalleri DNA bileşenleri ile etkileşerek zincirde kırılmalar (baz hasarı, tek ve çift zincir kırılmaları) ve diğer tip bozulmalara yol açarlar Her hücre tipinin radyasyona duyarlılığı farklıdır Sik bölünen ve andiferansiye olan hücrelerin (over ve testisin germinal hücreleri, hematopoetik sistem hücreleri, gastrointestinal sistem epitel hücreleri) duyarlılığı fazla iken, bölünmeyen ve üst diferansiasyon gösteren hücrelerin (Karaciğer,böbrek, Kartilaj, Kas, Sinir hücreleri) duyarlılığı daha azdır

2 Doku/Sistem Düzeyinde Etki:

Doku sistem etkileri somatik ve genetik (kalitimsal) olarak incelenebilir

Somatik etkiler;

a Non Sitokastik-deterministik etkiler: Geniş ölç ekte vücut alanın maruziyeti ile oluşur ve oluşum için bir eşik değer mevcuttur Doz arttıkça hasar miktarı artar Erken (radyasyon hastalığı, eritem, pulmoner pnömoni, epilasyon vb) ve geç (katarakt, akciğer fibrozisi, keratozis, infertilite, fibroartropati vb) dönem etkiler olarak iki ana alt gruba ayrılır

bSitokastik-Non Deterministik etkiler: Sadece birkaç hücrenin bile etkilenmesi ile gelişebilir Eşik değer yoktur, doz arttıkça hasar oranı artmaz ancak etkilenen birey sayısı artar (lösemiler, kanserler, genetik mutasyonlar) Oluşan mutasyonların veya kanserlerin doğal yollarla oluşanlardan bir farkı yoktur

Genetik (kalıtımsal) Etkiler: Bu tip etki, organizmanın üreme hücrelerinde bulunan kromozomların radyasyon etkisinde kalması sonucu hasarlanması ile oluşur Bu durumda önemli olan hasarlanan hücrenin yaşaması ve döllenme işlevini yerine getirmesidir Böylece hasar bireyde değil çocuklarında ortaya çıkar ve sonraki kuşaklara da aktarılabilir Bu etkiler sitotaksik tipte etkilerdir