Türk-Moğol İlişkileri

Türk-Moğol İlişkileri




1) Kültür ve uygarlık bakımından Moğollardan ileri olan Uygurlar, önemli devlet görevlerine getirildiler

2) Kendi dillerini Moğollara öğrettiler Moğol İmparatorluğunda Uygurca, yaygın kullanılan bir dil durumuna geldi

3) Moğolların devleti, başta Uygurlar olmak üzere birlikte yaşadıkları öteki Türk boylarından da etkilenmeleri sonucu Türk - Moğol imparatorluğu niteliği kazandı
4) Türk boyları, Moğollardan bir kısmının Türkleşmesini sağladılar

5) Moğollar, eski Türk hukukundan aldıkları yasaları yazılı hâle getirip Cengiz Yasası'nın temelini attılar Bütün bu yönleriyle Uygurlar, Moğolları kültür ve uygarlık yönünden etkilediler

6) Moğol kökenli Kitanlarla yoğun ilişkilere girilmiştir Kımızı Kitanlar üretip satmışlardır

7) Uygurların para yerine kullandıkları kamdu adı verilen bez parçalarını Kitanlar da kullanmışlardır

8) Uygur yazısını kullanmışlardır

Türklerin Moğol Kültürüne Katkıları:

a) Askerlik alanında,

b) Devlet teşkilatında ,

c) Dil ve Alfabede (Uygurca ve Uygur Alfabesini kullandılar),

d) Kımız yapmayı öğrettiler,

e) Türk Töresi ve geleneklerinden,

f) Göktanrı dininden etkilendiler

Moğol İmparatorluğu'nun Kuruluşu ve Savaşları
1206 yılında Moğol kabilelerinin birleşmesiyle kurulan Moğol İmparatorluğu Cengiz Han'ın önderliğinde seferlere dayalı bir savaş ve ekonomi politikası izledi İlk defa Naymanlarda mühür ve yazı kullanıldığını görünce, Nayman hizmetindeki Uygur mühürdarlarını da hizmetine aldı Akabinde, Uygur yazısı tüm Moğol İmparatorluğu'nda kullanılmaya başlandı İlk yıllarda Moğol İmparatorluğu'nun devlet işleyişinin belli bir düzene geçmiştirHint Tangutları himayesine alan Cengiz Han, daha sonra Kuzey Çin'deki Kin devletine savaş açarak Pekin'i 1211 yılında kuşattı Kin hükümdarı barış için Çinli prenseslerden birini Cengiz Han ile evlendirse de, barış uzun sürmedi 1215'de oldukça kanlı geçen bir savaş sonrasında Çin'i himayesi altına aldıHarzemşah Mehmed, Cengiz Han'ın Çin'i ele geçirdiğinden emin olmak için Seyyid Bahaüddin-i Razi yönetiminde bir heyet gönderdi Gelen heyetle barış görüşmeleri yapan Cengiz Han, Mehmed'e elçilerini gönderdi Anlaşma doğrultusunda hazırlanan Kervan, Harzemşahlar Devleti'nin Otrar şehrinde 1218 yılında hücuma uğradı Cengiz Han bunun üzerine Otrar valisi Kayır Han'ın teslim olmasını istedi Mehmed, Cengiz Han'ın bu teklifini ileten elçilerini öldürerek Harzemşahlar Devleti'nin de sonunu hazırladıCengiz Han öncelikle yol üzerindeki naymanlı Güçlük Han'ı ortadan kaldırmak için; Cebe Noyan komutundasında bir ordu gönderdi Güçlük Han korkarak Kaşgar'a kaçtı ancak Sarı Göl yakınlarında yakalanarak öldürüldüHazermşah Mehmed de korkuya kapılıp kalelerini korumaya alıp, dağlık bir bölgeye çekildi Cengiz Han bazı kaynaklara göre kolaylıkla, başka bir bakış açısına göre de barbarca tüm şehir ve kaleleri ele geçirdi 1220 yılında Otrar'daki kuşatma uzun sürünce, oğulları Ögeday ve Çağatay kontrolündeki orduları bırada bıraktı ve Buhara'ya geçti Yolunun üzerindeki Zernuk kalesi de teslim oldu ve bu şehire Gu-Balık ismini koydu
Tekrar yol üzerindeki Nur şehri de Cengiz Han'ın korkusuyla teslim oldu Akabinde 1220'de Buhara'yı kuşattı Şehrin garzinonun Horasan'a çekilmesiyle, 12'inci gününde şehir Cengiz Han'ın oldu Aradan 5 ay geçtikten sonra da Otrar şehri teslim oldu Cengiz Han'ın elçilerini öldürten Otrar valisi de, ağzına eritilmiş gümüş dökülerek öldürüldüCengiz Han'ın yolculuğu Semerkant'da da devam etti Burada Göksaray şehrini kuşatmasının ardından şehir teslim oldu Cengiz Han'ın generalleri de Siriderya'daki Sığnak, Cend, Barçınlığkent'i ele geçirdiHazermşah Mehmed kaçışına devam ederken, peşinden yetenekli generallerinden Cebe Noyan ve Sübüdey Noyan'ı gönderdi 30 bin kişilik bu ordu Irak'a kadar kovaladı Cengiz Han oğlu Çağatay'ın kumandasındaki orduyu da Hazermşahlar Devleti'nin merkezi Ürgenç'e gönderdi Daha sonra da büyük oğlu Cuci'yi buraya gönderdi 6 ay kuşatmadan sonra, şehir tamamen yokedildi Böylece de Harizm, Maveraünnehir, Horasan ve bütün doğu İslam ülkeleri de Cengiz Han'ın imparatorluğunun bir parçası olduCengiz Han'ın savaşlarına değin bir çok değişik bakış açısı vardır Türk olmayan devletler dışındaki İran, Irak, Afganistan ve Pakistan gibi ülkeler hala Cengiz Han'ı bir barbar ve soykırımcı olarak görmektedirler [1] Ancak Türkler müslümanların da Cengiz Han'a destek olduğunu iletir, ve köklerinin dayandığı Moğollara ve Cengiz Han'a büyük saygı duyarlar Batı dünyası ise, Cengiz Han'ı "türk-moğolu" diye tanımlar, ve barbar olarak nitelendirir

Moğol İmparatorluğu'nun Yönetiminin Öğeday'a Verilmesi

Moğol geleneklerine göre Cengiz Han hayattayken topraklarını oğulları arasında pay etti Yerine Cuci ve Çağatay arasındaki tartışma yüzünden ikisini de uygun görmezken, Öğeday bu göreve layık oldu Cuci avcıbaşı, Çağatay örf ve hukuk uygulayıcısı, Tuli de savaş bakanı olduCuci'nin arası Tuli ile de açılmıştı, ancak batı ülkelerin fethinde önemli rol oynadı Cuci bilinen tüm yerleşik batı ülkelerini ele geçirdikten sonra Moğolistan'a dönmedi Ancak aradaki mesafe oldukça uzundu ve bir haber alınamıyordu Bunu bir kopma olarak Cengiz Han ordularını hazırlarken oğlu Cuci'nin ölüm haberini aldı