Trona Madeni Ve Kullanım Alanları-Tronanın Sertliği-Tronanın Hakkında Genel Bilgi...

Trona Madeni ve Kullanım Alanları-Tronanın sertliği-Tronanın Hakkında Genel Bilgi
Trona Madeni ve Kullanım Alanları-Tronanın sertliği-Tronanın Hakkında Genel Bilgi

Trona Madeni ve Kullanım Alanları Trona, tabiatta doğal olarak bulunan soda minerallerinden en yaygın bulunanıdır Trona, monoklinal sistemde kristalleşen, doğal olarak oluşmuş hidrat sodyum seskikarbonatın (Na2CO3NaCO32H2O) saf olmayan şeklidir Cevherin içerdiği organik maddeye bağlı olarak rengi kahverengiden koyu sarıya kadar değişir Saf numunelerinde ise renk beyazdan şeffafa kadar değişmektedir

Tronanın sertliği; Mohs ölçeğine göre 25-30, yoğunluğu 217 g/cm3'tür Suda çözünür, asitte ise köpürür Isının etkisiyle Na2CO3'e dönüşür Saf trona ağırlıkça %70 saf Na2CO3 içerir Bir ton soda külü üretmek için 18 ton trona gerekmektedir

Dünyada trona minerallerinin bilinen en geniş yatakları ABD'de bulunan Güney Batı Wyoming'in Green River havzasında olup dünya rezervinin %95'ini temsil eder Ülkemizde ise Ankara'ya 115 km uzaklıkta bulunan Beypazarı Trona Yatağı'nda %87 tenörlü 196 milyon ton rezerv mevcuttur fakat bunun 100 milyon tonu işlenebilir ve 60 milyon tonu da çıkartılabilir durumdadır Bu hususta Türkiye Cumhuriyeti Devleti Eti Holding (%24) vasıtasıyla ilk kez özel bir şirketle (%76 Park Holding) bu madenin işletilmesi için 300 milyon dolarlık yatırıma girmiştir Bunun yanında Ankara'nın Sincan ve Kazan ilçelerinde resmi olmayan rakamlarla 656 milyon tonluk yeni bir rezerv daha bulunmuştur Bu iki rezerv dolayısıyla Türkiye, trona rezervi olarak dünyada ABD'den sonra ikinci sıradadır

Şu an Türkiye gündeminde olan Bor madeni ile kıyaslandığında miktar olarak bor madenine göre çok fazla olması, Avrupa'da trona madeninin olmaması ve kimya sanayiinde temel ara maddelerden biri olması nedeniyle ekonomik yönden bor ile yarışacak kadar değere sahiptir

Tronadan elde edilen soda külü, Na2CO3, beyaz, kristalin, kuvvetli alkalin reaksiyonlarla higroskopik bir tozdur Soğuk suda ılımlı olarak çözülebilir (14gr/100gr çözücüde ve 15 oC) 33 oC'de suda çözelti ağırlığının yaklaşık (32gr/100gr) %30'u çözünebilir Kendi arasında yoğunluğuna göre ağır, hafif, dökme, tabii, sentetik soda külü olarak sınıflandırılabilir

Soda külünün pek çok kullanım alanı olmakla beraber en fazla cam sanayiinde hammadde olarak kullanılır Diğer kullanım alanları ise şunlardır:

1) Kimya sanayiinde sodyum tripolyphosphate, sodyum silikat, sodyum kromit ve dikromat, sodyum bikarbonat, sodyum karbonat peroxyhydrate, sodyum seskikarbonat, sodyum hexacyanoferrate ve chlorine monoxide üretiminde hammadde olarak
2) Deterjan sanayiinde
3) Su tasfiyesinde
4) Baca gazı desülfürizasyonunda
5) Selüloz ve kağıt sanayiinde
6) Fotoğrafçılıkta
7) Tekstil sanayiinde ve daha birçok yerde ara madde olarak kullanılmaktadır

Not: Bu yazı Ankara Üniversitesi Kimya Mühendisliği öğrencilerinden Selman Saralıoğlu'nun Trona madenleri hakkında hazırladığı fizibilite raporundan özetlenerek alınmıştır Kendisine 0-536-685 54 80 numaralı telefondan ulaşabilirsiniz