İşık Kirliliği Nedir?

Işık Kirliliği Nedir?
Işık Kirliliği Nedir?

Işık kirliliği nedir ?

Geceleyin çevremizi neden aydınlatıyoruz? Daha iyi görmek için, daha güzel çevrede bulunmak için, daha kolay çalışmak, daha güvende hissetmek için Ticarette, turizmde çalışıyorsak iyi reklam yapmak ve müşteri kazanmak için Fakat ne yazık ki hem Türkiye'de hem de bütün dünyada çok kötü gece aydınlatma uygulamaları var Bu yanlış uygulama giderek yaygınlaşmakta ve artmakta

Bu kötü aydınlatma Işık Kirliliği denen yeni bir kirlilik çeşididir Işık kirliliği, yanlış yerde, yanlış miktarda, yanlış yönde ve yanlış zamanda ışık kullanılmasıdır Hava kirliliği, su kirliliği gibi zehirleyici olmasa da, gereğinden fazla ve yanlış yerde ışık kullanmak etkisiz aydınlatma demektir; bunun sonucu olarak ışığı üretmek için harcanan enerjinin önemli bir kısmı da boşa gitmektedir

Işık kirliliğinin çeşitleri:

Işık kirliliği her çeşit etkisiz aydınlatmayı kapsar Bunların başlıcaları şunlardır:

· Işık tecavüzü (ya da ışık taşması): Işığın istenmeyen ya da gerekmeyen yeri aydınlatması

· Göz kamaşması: Gözün alışık olduğu aydınlatma düzeyini aşıp görme yetisinin bozulması
ve nesnenin görünürlüğünün kaybolması Eğer ışık kaynağı, aydınlattığı nesneden daha belirgin
ise aydınlatma kötüdür

· Dikine ışık: Doğrudan gökyüzüne giden ışık Sözün tam anlamıyla boşa giden, uzayda
kaybolan ışıktır Astronomlar ve gökyüzünü seyretmek isteyen herkes için en kötü ışık kirliliği
budur Işığın atmosferdeki tozlar ve moleküller tarafından saçılması sonucu göğün doğal
parlaklığının bozulmasına, artmasına neden olur Kamaşma ve ışık tecavüzü yaratan armatürler dikine ışık da gönderirler Şehirlerin üstünde uçaktan görülen ışık denizi, çoğunlukla yukarıya
doğru yanlış yönlendirilmiş ışıklardır

· Aşırı miktarda ışık: Belli bir işin yapılması için gereken aydınlatma miktarını aşan ışık
Fazla ışık her zaman iyi aydınlatma demek değildir

Işık kirliliğinin kaynakları:

Yol, cadde ve sokak aydınlatmaları
Park, bahçe ve spor alanlarının aydınlatmaları
Turistik tesislerin, binaların dış cephe aydınlatmaları
Reklam panoları
Güvenlik amacıyla aydınlatma
Evlerden, binalardan taşan ışıklar

Kullanılan armatürlerin ve lambaların yanlış seçimi ve yanlış yönlendirilmesi, bu aydınlatmalarda
ışık tecavüzü, göz kamaşması, dikine ışık ve aşırı miktarda ışık oluşmasına neden olur Bu durum, konuya yeterince önem verilmemesi ve bilgi eksikliğinden kaynaklanmaktadır

Işık kirliliği boşa giden para demektir

Işığın üretim maliyeti yüksektir Kamaşma, ışık tecavüzü, dikine ve aşırı ışık boşa giden enerji demektir Uluslararası Karanlık Gökyüzü Birliği nin yaptığı bir araştırmaya göre, bu şekildeki dış aydınlatmalarda ışığın %30 kadarı boşa gitmektedir Bu yanlış uygulamaların maliyetinin ABD de yılda 2 milyar dolar olduğu hesaplanmıştır İngiltere de ise yanlış ışıklandırma yılda 53 milyon sterlin tutarında enerji kaybına neden olmaktadır Türkiye de bu yönde bir araştırma yapılmamış olsa da
ilk değerlendirmeler en az %30 enerji kaybı olduğu yönündedir Işık kirliliğine karşı önlem almak yaklaşık bir elektrik santralı kurmak anlamına gelmektedir

Işık kirliliği doğal hayatı da etkiler:

Kötü aydınlatmadan zarar görenler yalnız devlet bütçesi ya da gece gökyüzünü izlemek isteyenler değildir Örneğin göçmen kuşlar için ışık kirliliği yeni bir tehlikedir: Kuşlar sadece insanlar için değil, dünyadaki tüm canlı yaşam için çok yararlıdır Her yıl milyarlarca haşereyi, sineği tüketirler, milyarlarca bitki tohumunu yayarlar Özellikle küçük sineklerle beslenen göçmen kuşlar gece seyahat ederler Kimi türler milyonlarca kilometre yol kat ederler Kısmen takım yıldızlardan yön bulurlarken gökdelenler, deniz fenerleri gibi yüksek yapılardan yayılan ışıklar onlar için çekici olur Bunun sonucu, kuşlar ya yorulup düşünceye kadar ışık etrafında fır dönerler ya da doğrudan
binaya çarparlar Bu şekilde bir gecede binlerce kuşun öldüğü bilinmektedir

Kimi deniz hayvanlarının yuvalama alışkanlıkları ışık kirliliği ya da yapay aydınlatma yüzünden tehlikededir Deniz kaplumbağalarının binlerce yumurtasından çıkan yavrulardan yalnızca
birkaçı denize ulaşabilmektedir Denize ulaşmak için deniz ile kara arasındaki aydınlık farkını kullanan kaplumbağalar yapay ışıklandırmalarla karaya yönelince hayatlarından olmaktadırlar Avustralya da yapılan bir araştırmaya göre mercanlar, üzerlerine düşen aşırı ışık yüzünden kendilerine renklerini veren mikroskobik bitkileri reddetmekte, beyazlaşmakta ve strese girmektedirler!

Işık kirliliğinin kültürel etkisi:

Zamanın başlangıcından beri, gece gökyüzü hep ilgi çekmiştir Gezginler, şairler, filozoflar, bestekarlar ve ressamlar; hepsi yıldızlardan ilham almışlardır Gezginlere yol gösteren, Van Gogh un Yıldızlı gece sini süsleyen yıldızlar; Beethoven in Ay ışığı sonatı nın, Hüseyin Rahmi nin Kuyruklu yıldız altında izdivaç romanının da konusunu oluşturmuştur Eski Mezopotamya halkları, Babilliler, Araplar göğü iyi tanıyorlardı Bugün kullandığımız çoğu takım yıldızların adlarını onlar verdiler Tek tek parlak yıldızlara ad taktılar; mitolojik öyküler geliştirdiler Her kültürde olduğu
gibi bizim kültürümüzde de -şarkılarımızda, türkülerimizde, edebiyatımızda- yıldızların önemli yeri vardır Şehir ışıklarından uzaklaşmayan, karanlık gökyüzünün güzelliğini seyredemeyen bugünün insanının bu kültüre katkıda bulunması olanaksızdır

Yerleşim yerlerinin gelişi güzel aydınlatılması, hem profesyonel gökbilimcileri hem de halkı ve gökyüzünü özel araçlarla izlemeyi seven amatör astronomları etkilemektedir Gözlemevleri şehirlerden yüzlerce kilometre uzakta olsalar bile, bu sorunla karşı karşıyadır

Güvenlik ve iyi görme koşulları açısından gece aydınlatmasının önemi, gökbilimciler dahil,
herkesin kabul ettiği bir gerçektir Gökbilimcilerin istediği, göğü aydınlatmadan, doğru
aydınlatma kurallarına göre ışığın gerektiği yerde ve miktarda kullanılmasıdır Gözlemevleri
için iyi olan doğru aydınlatma dış aydınlatmadan yararlananlar için de, devlet bütçesi için
de iyidir

Doğru aydınlatma nedir ?

Göğü aydınlatamazsınız! O halde, ilke olarak, izlenecek en basit yol (1) ışığın göğe yönelmesini kesmek ve aydınlatılacak yere yöneltmek, (2) birim enerji başına daha çok ışık veren kaynakları kullanmak, (3) zamanlayıcılarla gereksiz aydınlatmaları -örneğin reklam ve ilan ışıklandırmalarını- gece yarısından sonra kapatmak olmalıdır

Diğer ülkeler neler yapıyor?

Birçok ülkede ışık kirliliğine karşı dernekler, birlikler kurulmuş, ulusal komiteler oluşturulmuştur
Bu kuruluşların üyeleri arasında, profesyonel ve amatör gökbilimciler dışında, aydınlatma mühendisleri, mimarlar, armatür üreticileri ve diğer çevreciler de yer almaktadır Hepsinin
amacı, ışığın nerede lazımsa orada kullanılması , gece güvenliğin ve iyi görme koşullarının sağlanması, gökyüzünün karanlık kalması ve böylece enerjinin tasarruf edilmesidir

Uluslararası Astronomi Birliği(IAU) Yönetim Kurulu, 4 Temmuz 1998 de bir bildiri ile Birleşmiş Milletler i uyararak, ışık kirliliğini önleyici her türlü çalışmayı desteklediğini duyurmuştur Başta
ABD, İspanya olmak üzere birçok ülkede yerel yönetimlerin çoğu ışık kirliliğine karşı özel
yasalar ve yönetmelikler çıkarmakta ve uygulamayı yaygınlaştırmaya çalışmaktadır

Ne yapmalıyız ?

Işık kirliliğinin önlenmesi konusunda herkese görev düşmektedir Bunun için doğru aydınlatma konusunda bilgi sahibi olunKendi uygulamalarınızda doğru aydınlatma kurallarına uyun
Çevrenizdeki yanlış ve sizi rahatsız eden uygulamaları ilgililere duyurun

Doğru aydınlatma konusunda aşağıdaki Internet adresinden bilgi alabilirsiniz:

Kaynak:darkskyorg

Bu sayfa ve metin TÜBİTAK Ulusal Gözlemevi personeli tarafından hazırlanmıştır

Işık kirliliğinin sebepleri, Işık kirliliğinin nedenleri nelerdir
- Yol, cadde ve sokak aydınlatmaları
- Park, bahçe ve spor alanlarının aydınlatmaları
- Turistik tesislerin, binaların dış cephe aydınlatmaları
- Reklam panoları
- Güvenlik amacıyla aydınlatma
- Evlerden, binalardan taşan ışıklar