![]() |
Cumhuriyetin Temel Kuruluşu |
![]() |
![]() |
#1 |
Şengül Şirin
![]() |
![]() Cumhuriyetin Temel KuruluşuÜÇÜNCÜ KISIM CUMHURİYETİN TEMEL KURULUŞU BİRİNCİ BÖLÜM YASAMA A) TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ I ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() MADDE 63 ![]() ![]() Meclisler, Anayasada gösterilen hallerde birlikte toplanır ![]() Il ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() a) Genel olarak ![]() MADDE 64 ![]() ![]() II ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() a) Genel olarak ![]() MADDE 64 ![]() ![]() ![]() Kanun koymak, değiştirmek ve kaldırmak, Devletin bütçe ve kesin hesap kanun tasarılarını görüşmek ve kabul etmek, para basılmasına, genel ve özel af ilânına, mahkemelerce verilip kesinleşen ölüm cezalarının yerine getirilmesine karar vermek, Türkiye Büyük Millet Meclisinin yetkilerindendir ![]() Türkiye Büyük Millet Meclisi kanunla, belli konularda, Bakanlar Kuruluna kanun hükmünde kararnameler çıkarmak yetkisi verebilir ![]() ![]() Bu kararnameler, Resmî Gazetede yayımlandıkları gün yürürlüğe girerler ![]() ![]() ![]() Yetki kanunları ve Türkiye Büyük Millet Meclisine sunulan kararnameler, Anayasa'nın ve yasama meclisleri içtüzüklerinin kanunların görüşülmesi için koyduğu kurallara göre, ancak, komisyonlarda ve genel kurullarda diğer kanun tasarı ve tekliflerinden önce ve ivedilikle görüşülüp karara bağlanır ![]() Yayımlandıkları gün Türkiye Büyük Millet Meclisine sunulmayan kararnameler, bu tarihte, Türkiye Büyük Millet Meclisince reddedilen kararnameler bu kararın Resmî Gazete'de yayımlandığı tarihte yürürlükten kalkar ![]() ![]() Anayasa'nın ikinci kısmının birinci ve ikinci bölümlerinde yer alan temel hak ve hürriyetler ile dördüncü bölümünde yer alan siyasî haklar ve ödevler kanun hükmünde kararnamelerle düzenlenemez ![]() ![]() b) Milletlerarası andlaşmaları uygun bulma ![]() MADDE 65 ![]() ![]() İktisadî, ticarî veya teknik münasebetleri düzenliyen ve süresi bir yılı aşmıyan andlaşmalar, Devlet maliyesi bakımından bir yüklenme gerektirmemek, kişi hâllerine ve Türklerin yabancı memleketlerdeki mülkiyet haklarına dokunmamak şartıyla, yayınlanma ile yürürlüğe konabilir ![]() ![]() Milletlerarası bir andlaşmaya dayanan uygulama andlaşmaları ile kanunun verdiği yetkiye dayanılarak yapılan iktisadî, ticarî, teknik veya idarî andlaşmaların Türkiye Büyük Millet Meclisince uygun bulunması zorunluğu yoktur; ancak, bu fıkraya göre yapılan iktisadî, ticarî veya özel kişilerin haklarını ilgilendiren andlaşmalar, yayımlanmadan yürürlüğe konulamaz ![]() Türk kanunlarına değişiklik getiren her türlü andlaşmaların yapılmasında 1 inci fıkra hükmü uygulanır ![]() Usûlüne göre yürürlüğe konulmuş milletlerarası andlaşmalar kanun hükmündedir ![]() ![]() c) Silâhlı kuvvet kullanılmasına izin verme ![]() MADDE 66 ![]() ![]() Bu izin için, Meclisler, birlikte toplanarak karar verirler ![]() III ![]() ![]() a) Kuruluş ![]() MADDE 67 ![]() ![]() b) Milletvekili seçilme yeterliği ![]() MADDE 68 ![]() ![]() Türkçe okuyup yazma bilmiyenler, kısıtlılar, yükümlü olmasına ve muaf bulunmamasına rağmen muvazzaf askerlik hizmetini yapmıyanlar veya yapmış sayılmıyanlar ve kamu hizmetlerinden yasaklılar ile ağır hapis cezasını gerektiren bir suçtan dolayı kesin olarak hüküm giymiş olanlar ve -taksirli suçlar hariç olmak üzere- beş yıldan fazla hapis cezasiyle veya zimmet, ihtilâs, irtikâp, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, inancı kötüye kullanma, dolanlı iflâs gibi yüz kızartıcı suçlardan biriyle kesin olarak hüküm giymiş olanlar, affa uğramış olsalar da, milletvekili seçilemezler ![]() Aday olmak, memurluktan çekilme şartına bağlanamaz ![]() ![]() Hâkimler ile subay, askerî memur ve astsubaylar, mesleklerinden çekilmedikçe, aday olamazlar ve seçilemezler ![]() b) Milletvekili seçilme yeterliği ![]() MADDE 68 ![]() ![]() ![]() Otuz yaşını dolduran her Türk milletvekili seçilebilir ![]() Türkçe okuyup yazma bilmiyenler, kısıtlılar, yükümlü olmasına ve muaf bulunmamasına rağmen muvazzaf askerlik hizmetini yapmayanlar veya yapmış sayılmıyanlar ve kamu hizmetlerinden yasaklılar ile ağır hapis cezasını gerektiren bir suçtan dolayı kesin olarak hüküm giymiş olanlar ve -taksirli suçlar hariç olmak üzere- beş yıldan fazla hapis cezasiyle veya zimmet, ihtilâs, irtikâp, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, inancı kötüye kullanma, dolanlı iflas gibi yüz kızartıcı suçlardan biriyle kesin olarak hüküm giymiş olanlar, milletvekili seçilemezler ![]() Aday olmak, memurluktan çekilme şartına bağlanamaz ![]() ![]() Hâkimler ile subay, askerî memur ve astsubaylar, mesleklerinden çekilmedikçe, aday olamazlar ve seçilemezler ![]() b) Milletvekili seçilme yeterliği ![]() MADDE 68 ![]() ![]() ![]() Otuz yaşını dolduran her Türk, milletvekili seçilebilir ![]() Türkçe okuyup yazma bilmiyenler, kısıtlılar, yükümlü olmasına ve muaf bulunmamasına rağmen muvazzaf askerlik hizmetini yapmıyanlar veya yapmış sayılmıyanlar ve kamu hizmetlerinden yasaklılar ile ağır hapis cezasını gerektiren bir suçtan dolayı kesin olarak hüküm giymiş olanlar ve -taksirli suçlar hariç olmak üzere- beş yıldan fazla hapis cezasiyle veya zimmet, ihtilâs, irtikâp, rüşvet hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, inancı kötüye kullanma, dolanlı iflâs gibi yüz kızartıcı suçlardan biriyle kesin olarak hüküm giymiş olanlar, milletvekili seçilemezler ![]() Aday olmak, memurluktan çekilme şartına bağlanamaz ![]() ![]() Hâkimler ile subay, askerî memur ve astsubaylar, mesleklerinden çekilmedikçe, aday olamazlar ve seçilemezler ![]() c) Millet Meclisinin seçim dönemi ![]() MADDE 69 ![]() ![]() Meclis, bu süre dolmadan seçimin yenilenmesine karar verebilir ![]() ![]() Yenilenmesine karar verilen Meclisin yetkileri, yeni Meclisin seçilmesine kadar sürer ![]() IV ![]() ![]() a) Kuruluş ![]() MADDE 70 ![]() ![]() 13 Aralık 1960 tarihli ve 157 sayılı Kanunun altında adları bulunan Millî Birlik Komitesi Başkanı ve üyeleri ile eski Cumhurbaşkanları, yaş kaydı gözetilmeksizin, Cumhuriyet Senatosunun tabiî üyesidirler ![]() ![]() ![]() ![]() b) Cumhuriyet Senatosuna üye seçme hakkı ![]() MADDE 71 ![]() ![]() c) Cumhuriyet Senatosu üyeliğine seçilme yeterliği ![]() MADDE 72 ![]() ![]() Cumhurbaşkanınca seçilecek üyeler, çeşitli alanlarda seçkin hizmetleriyle tanınmış ve kırk yaşını bitirmiş kimselerden olur ![]() ![]() d) Cumhuriyet Senatosu üyeliğinin süresi ![]() MADDE 73 ![]() ![]() ![]() Cumhuriyet Senatosunun genel oyla ve Cumhurbaşkanınca seçilen üyelerinin üçte biri her iki yılda bir yenilenir ![]() Cumhurbaşkanınca seçilen üyelerin süresi biter veya bu üyeliklerde herhangi bir sebeple boşalma olursa, Cumhurbaşkanı, bir ay içinde yeni üyeleri seçer ![]() Boşalan bir üyeliğe seçilen kimse, yerine seçildiği üyenin süresini tamamlar ![]() d) Cumhuriyet Senatosu üyeliğinin süresi ![]() Madde 73 ![]() ![]() ![]() Cumhuriyet Senatosu üyeliğinin süresi altı yıldır ![]() ![]() Cumhuriyet Senatosunun genel oyla ve Cumhurbaşkanınca seçilen üyelerinin üçte biri her iki yılda bir yenilenir ![]() Millet Meclisi genel Seçimlerinin yapılacağı yıla rastlıyan yenileme seçimleri, Millet Meclisi genel seçimleriyle birlikte ve rastlamıyanları ise, genel seçimlerden sonra gelen ikinci yılda, genel seçimler için kanunun belirttiği ayda yapılır ![]() 74 üncü maddeye göre seçimlerin geriye bırakılması yahut 69 uncu veya 108 inci maddeye göre seçimlerin yenilenmesine karar verilmesi hallerinde, Cumhuriyet Senatosunun yenileme seçimleri de Millet Meclisi seçimleriyle birlikte yapılmak üzere geriye bırakılmış veya öne alınmış olur ![]() ![]() Cumhurbaşkanınca seçilen üyelerin süresi biter veya bu üyeliklerde her hangi bir sebeple boşalma olursa, Cumhurbaşkanı, bir ay içinde yeni üyeleri seçer ![]() Boşalan bir üyeliğe seçilen kimse, yerine seçildiği üyenin süresini tamamlar ![]() V ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() MADDE 74 ![]() ![]() Meclislerin ara seçimleri her iki yılda bir Cumhuriyet Senatosu seçimiyle birlikte yapılır ![]() Millet Meclisi genel seçimlerine bir yıl kala ara seçimi yapılmaz ![]() VI ![]() ![]() MADDE 75 ![]() ![]() ![]() Yüksek Seçim Kurulunun ve diğer seçim kurullarının görev ve yetkileri kanunla düzenlenir ![]() Yüksek Seçim Kurulu, yedi asıl ve dört yedek üyeden kuruludur ![]() ![]() Yüksek Seçim Kuruluna Yargıtay ve Danıştaydan seçilmiş üyeler arasından adçekme ile ikişer yedek üye ayrılır ![]() ![]() B) MECLİSLERE AİT MÜŞTEREK HÜKÜMLER I ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() a) Milletin temsili ![]() MADDE 76 ![]() ![]() b) Andiçme ![]() MADDE 77 ![]() Devletin bağımsızlığını, vatanın ve milletin bütünlüğünü koruyacağıma; Milletin kayıtsız şartsız egemenliğine, demokratik ve lâik Cumhuriyet ilkelerine bağlı kalacağıma ve halkın mutluluğu için çalışacağıma namusum üzerine söz veririm ![]() c) Üyelikle bağdaşmıyan işler ![]() MADDE 78 ![]() ![]() Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri, Devlet ve diğer kamu tüzel kişilerinde ve bunlara bağlı kuruluşlarda, Devletin veya diğer kamu tüzel kişilerinin doğrudan doğruya veya dolayısiyle katıldığı teşebbüs ve ortaklıklarda, kamu yararına çalışan derneklerden özel gelir kaynakları ve özel imkânları kanunla sağlanmış olanların yönetim kurullarında ve başka işlerinde görev alamazlar ve bunların herhangi bir yüklenme işini doğrudan doğruya veya dolayısiyle kabul edemezler ![]() Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri, yürütme organının teklif, inha, atama veya onamasına bağlı resmî veya özel herhangi bir işle görevlendirilemezler ![]() ![]() Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeliği ile bağdaşamıyan diğer görev ve işler kanunla gösterilir ![]() d) Yasama dokunulmazlığı ![]() MADDE 79 ![]() ![]() Seçimden önce veya sonra bir suç işlediği ileri sürülen bir Meclis üyesi, kendi Meclisinin kararı olmadıkça tutulamaz, sorguya çekilemez, tutuklanamaz ve yargılanamaz ![]() ![]() Bir Meclis üyesi hakkında seçiminden önce veya sonra verilmiş bir ceza hükmünün yerine getirilmesi, üyelik sıfatının sona ermesine bırakılır ![]() ![]() Tekrar seçilen Meclis üyesi hakkındaki tâkibat, kendi Meclisinin yeniden dokunulmazlığını kaldırmasına bağlıdır ![]() Meclislerdeki siyasî parti gruplarınca, yasama dokunulmazlığı ile ilgili görüşme yapılamaz ve karar alınamaz ![]() e) Üyeliğin düşmesi ![]() MADDE 80 ![]() ![]() f) İptâl istemi ![]() MADDE 81 ![]() ![]() ![]() g) Ödenek ve yolluklar ![]() MADDE 82 ![]() ![]() ![]() Ödenek ve yollukların en çok üç aylığı önceden ödenebilir ![]() Türkiye Büyük Millet Meclisi üyelerinin aylık ve ödeneklerine her ne suretle olursa olsun yapılacak zam ve ilâveler, ancak bu zam ve ilâveleri takibeden milletvekilleri genel seçiminden sonra uygulanır ![]() g) Ödenek ve yolluklar ![]() MADDE 82 ![]() ![]() ![]() Türkiye Büyük Millet Meclisi üyelerinin ödenek ve yollukları kanunla düzenlenir ![]() ![]() Ödenek ve yollukların en çok üç aylığı önceden ödenebilir ![]() II ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() a) Toplanma ve tatil ![]() MADDE 83 ![]() ![]() Türkiye Büyük Millet Meclisi yılda en çok beş ay tâtil yapabilir ![]() ![]() Türkiye Büyük Millet Meclisi, araverme veya tâtil sırasında, doğrudan doğruya veya Bakanlar Kurulunun istemi üzerine Cumhurbaşkanınca toplantıya çağrılır ![]() ![]() Meclislerden biri toplantıya çağrılınca, diğeri kendiliğinden toplanır ![]() Araverme veya tâtil sırasında toplantıya çağırılan Meclisler, önce bu toplantıyı gerektiren konu üzerinde görüşme yaparlar ![]() b) Başkanlık Divanı ![]() MADDE 84 ![]() ![]() Millet Meclisi ve Cumhuriyet Senatosu Başkanları, kendi Meclislerince üye tamsayısının üçte iki çoğunluğu ve gizli oy ile ikişer yıl için seçilirler; ilk iki oylamada bu çoğunluk sağlanamazsa, salt çoğunlukla yetinilir ![]() ![]() Başkanlar ve Başkanvekilleri, üyesi bulundukları siyasî partilerin veya siyasî parti gruplarının Türkiye Büyük Millet Meclisinin içinde veya dışındaki faaliyetlerine ve görevlerinin yerine getirilmesini gerektiren haller dışında, Meclis tartışmalarına katılamazlar ![]() ![]() Türkiye Büyük Millet Meclisinin birleşik toplantılarında Başkanlık Divanı Millet Meclisi Başkanlık Divanıdır ![]() c) İçtüzük, siyasî parti grupları ve kolluk işleri ![]() MADDE 85 ![]() ![]() İçtüzük hükümleri, siyasî parti gruplarının, Meclislerin bütün faaliyetlerine kuvvetleri oranında katılmalarını sağlıyacak yolda düzenlenir ![]() ![]() Meclisler, kendi kolluk işlerini Başkanları eliyle düzenler ve yürütürler ![]() d) Toplantı ve karar yeter sayısı ![]() MADDE 86 ![]() ![]() Türkiye Büyük Millet Meclisinde toplantı yeter sayısı, her iki Meclis üye tamsayısı toplamının salt çoğunluğudur ![]() e) Görüşmelerin açıklığı ve yayınlanması ![]() MADDE 87 ![]() ![]() Meclisler, İçtüzük hükümlerine uygun olarak kapalı oturumlar yapabilir; bu oturumlardaki görüşmelerin yayımı ilgili Meclisin kararına bağlıdır ![]() Meclislerdeki açık görüşmelerin her türlü vasıta ile yayımı önlenemez ![]() |
![]() |
![]() |
|