Sığırlarda önemli Iç Ve Dış Parazitler

SIĞIRLARDA ÖNEMLİ İÇ ve DIŞ PARAZİTLER SIĞIRLARDA ÖNEMLİ İÇ VE DIŞ PARAZİTLER

Bir canlının içinde veya üzerinde sürekli ya da geçici olarak yaşayıp beslenen diğer canlılara parazit denir Bunlara asalak adı da verilir
Hayvanlarımızın da parazitleri vardır Bu parazitler, sığırlarımızın vücudunun içinde veya dışında yerleşip, onların vücudundan beslenirler Hayvanların verimlerini düşürürler, onları kansız, cansız bırakırlar
Ülkemizde çok çeşitli parazitler mevcuttur Bunların hemen hepsi hayvanlarımız için zararlıdır Sığırlarımızı bu zararlılardan korumalıyız
Bu zararlılar iç ve dış parazitler olarak iki grup altında toplanırlar
İÇ PARAZİTLER

Sığırların iç organlarına yerleşirler Akciğer, karaciğer, mide-bağırsak tercih ettikleri organlardır
Karaciğerde yerleşen önemli parazitler:
Kum kelebeği,
Yaprak kelebeği,
Yılan kelebeği
Kum Kelebeği:

Karaciğer safra yollarında ve safra kesesinde yaşar Yumurtaları, sığırın dışkısı ile dışarı çıkar Bunları otlar arasındaki sümüklü böcekler alır Sümüklü böcekte gelişen parazit, larva halini alır ve sümüklü böcekten ayrılır Daha sonra karıncalara geçer Bu karıncaları ot ile birlikte yiyen sığırlar parazite yakalanmış olurlar
Yaprak Kelebeği:

Sığırların karaciğerinde çok sık görülür Bu kelebeğin gelişmesinde su sümüklüleri denilen sümüklü böcekler rol oynar Çayırlık yerlerde, az akıntılı su kenarlarında bu sümüklü böcekler çok bulunduğu için, buralarda otlayan sığırların paraziti alması kesindir
Yılan Kelebeği:

Bu parazit de karaciğerde yaşar ve gelişmesi de yine su sümüklü böceklerin varlığına bağlıdır Her üç parazit bir arada veya ikisi birden ya da yalnız biri karaciğerde bulunabilir

Şekil 1 Karaciğer kelebekleri

Görüldüğü gibi bu parazitin hayvanlara bulaşmasında en önemli etken sümüklü böceklerdir Bu nedenle sümüklü böceklerle mücadele etmek gereklidir Ayrıca bataklık alanlar kurutulmalıdır
Karaciğerinde kelebek bulunan hayvanlarda kilo kaybı, kansızlık görülür Sağmal ineklerin süt verimi yarı yarıya azalır Bu yüzden yurt ekonomisi büyük zarara uğrar Kelebekli hayvanlar ilaçla tedavi edilebilir
Sistiserk (Cysticercus bovis):
Bu kistlerin kaynağı insanların bağırsaklarında yaşayan bir şerittir Silahsız tenya da denilen ve halk arasında da abdest bozan adını alan bir parazittir Tenyanın halkaları dışkı ile ya da kendiliğinden dışarı çıkar Bunların kendileri veya yumurtaları yapıştıkları otlarla sığırlar tarafından yenilince, hayvanlar paraziti almış olurlar Kaslarda kistler oluşur Sistiserkli etler yenilmemeli, imha edilmelidir

Şekil 2 Sistiserkli etler

Ekinokok:

Köpeklerin bağırsaklarında yaşayan küçük bir şerittir Bunun yumurtası dışkı ile dışarı çıkar Eğer insanlar ağız yoluyla bunları alırlarsa, akciğerlerinde, karaciğerlerinde, böbreklerinde, dalaklarında içi su dolu kistler oluşur
Kistli iç organlar (karaciğer, akciğer, dalak, böbrek) hiçbir şekilde köpeklere yedirilmemelidir Aksi halde köpeklerde şeritler oluşur Yumurtalarını alan insanlarda ve sığırlarda ise Ekinokok kistleri meydana gelir Bu nedenle, kistli iç organlar asla köpeklere verilmemeli, derin çukurlara gömülmeli veya yakılarak imha edilmelidir

Şekil 3 Kistli karaciğer

Akciğer Kıl Kurtları:

Sığırların akciğerlerinde yaşarlar ve akciğer iltihabına yol açarlar Akciğer kıl kurtlarının mevsimsel dağılışı, bölge iklimine, otlatma sistemine, mera bulaşma kaynaklarına, konak hassasiyetine, ilaçlama zamanına, hayvanların yaşına ve yavrulama dönemine bağlı olarak değişir Hastalık, yağışların fazla olduğu bölgelerde ve yıllarda daha büyük zararlara yol açar
Tedavi, parazitin yaygınlığı, mera ve bölgesel iklim koşulları göz önünde tutularak yapılmalı; hayvanlar meraya çıkmadan önce ve sonra olmak üzere yılda iki defa ilaçlanmalıdır Arakonakçı olan kara sümüklüleri ile mücadele yapılmalıdır
Mide-Bağırsak Kıl Kurtları:

Midede ve ince bağırsaklarda yaşayan parazitlerdir Dışkı ile dışarı çıkan yumurtalar, bulaşık otların ağız yolu ile alınması sırasında başka hayvanlara geçerler
Askaritler:

Özellikle genç danalarda daha çok görülür Ayrıca sütle de bu parazitler bulaşabilmekte, anasını emen buzağılar, askaritleri sütle almaktadırlar Askaritleri alan hayvanlarda ishal ve zayıflama görülür Askaritli hayvanlar ilaçla tedavi edilebilirler
DIŞ PARAZİTLER

Hayvanların derisinin içinde veya üzerinde yaşayan parazitlerdir
Hipoderma bovis:

Hipodermozis (Nokra) hastalığının etkenidir Halk arasında buna büvelek, nokra, akra gibi isimler verilir Bu sinekler soktuğu zaman hayvanlar çılgına dönerler Sığırlar bu sineğin sesini duyunca nereye kaçacaklarını şaşırırlar Erkek ile çiftleşen dişi sinekler, yumurtalarını sığırların üzerine, kılların dibine bırakırlar Bu yumurtalardan uygun şartlarda küçük kurtçuklar (larvalar) çıkar Bu kurtçuklar hemen deriyi deler, deri altına girer Oradan doğruca sırt bölgesinde deri altına geçip yerleşirler, deri altında şişlikler meydana getirirler ve hayvanın derisini delerek büyük tahribatlara yol açarlar
Bu delikler, deri altındaki kurtçukların salgıladığı özel salgının deriyi eritmesi sonucu meydana gelir Böyle derilerin değeri çok düşer Nokralı deri tabaklanamaz, işlenemez Bu yüzden yurt ekonomisi milyarlarca lira kayba uğramaktadır

Şekil 4 Hipoderma (Büvelek)

Derilerin tahrip olmasına izin vermeyelim Sığır derisi çok kıymetli bir malzemedir Gerek işlenmeden, gerek işlenerek, ülkemiz ihracatında önemli bir döviz getirisine sahiptir Bu nedenle nokra ile mücadele edilmesi şarttır Bu hastalığa karşı çok etkili ilaçlar vardır Önemli olan ihmal etmeden, üşenmeden ilaçlama yapmaktır Bu ilaçlar hem ucuz, hem kullanımı kolay, hem de tam etkilidir
Bu parazitle mücadelede Nokra larvalarının omurilikte bulunduğu kasım ortasından ocak sonuna kadar sistemik ilaçlarla ilaçlanmamalıdır

Şekil 5 Nokralı bir hayvan

Uyuz:

Sığırlarda kaşıntıya ve tüylerin dökülmesine sebep olan bir hastalıktır Uyuzu, uyuz böceği denilen, çok küçük parazitler deri altına yerleşerek meydana getirirler
Boyun, kuyruk sokumu, memelerin üst kısmı, boğaların cinsel organları bölgesi en çok yerleştikleri bölgelerdir Hayvanlarda sürekli bir kaşıntı, tüy dökülmesi, deride kalınlaşma, kıvrıntılı ve kuru kabuklarla örtülme görülür Meydana gelen geniş lejyon hayvanı yavaş yavaş zayıflatır, hatta öldürebilir Uyuz hastalığı zayıf hayvanlarda daha sık görülür Sağlıklı ve bakımlı hayvanlar bu hastalığa karşı daha dayanıklıdırlar İlaçla tedavi mümkündür
Püskürtme veya banyo şeklindeki ilaçlarla mücadele yapılır

Şekil 6 Uyuz hastalıklı sığır

Kene:

Halk arasında sakırga adı da verilen keneler, insan ve özellikle hayvanlarda çok önemli zararlara yol açarlar Kan emerek yaşamlarını sürdürürler ve bu şekilde hayvandan hayvana pek çok hastalık naklederler Soktukları yerler kızarır ve iltihaplanır Keneler kan emmeleri sırasında, ne kadar kan hastalığı varsa hayvanlara bulaştırırlar

Şekil 7 Kene

KAN PARAZİTLERİ

Mera kenelerinin bulaştırdığı hastalıklardır Halk arasında “yavsı” adı verilen bu keneler, Nisan ayında faaliyete geçerler ve hayvanlara hastalık bulaştırırlar Mayıs-Ağustos arası kan parazitlerinden doğan hastalıklar ortaya çıkar
Theileriosis:

Sığırların öldürücü bir hastalığıdır Yerli ırklar kültür ırkı sığırlara göre daha dayanıklıdır Kültür ırkları şiddetle hastalanır ve ölürler
Hastalığı oluşturan, hayvanın kanında yaşayan ve mera keneleri tarafından bulaştırılan bir kan parazitidir Hayvanda 42 0 C’ye varan yüksek ateş, bitkinlik, iştahsızlık, geviş getirememe, kansızlık, kokulu ishal, gözlerde sarılık görülür Hayvan 1-2 gün içinde ölebilir Bu sebeple belirtiler başlar başlamaz, hemen veteriner hekime başvurmalıdır
Hastalığın tedavisi vardır ve başlangıçta yapılan tedavi iyi sonuç verir Ayrıca, kenelerle mücadelenin çok sıkı bir şekilde yapılması gereklidir Sığırlar yaz mevsimine girilirken kenelere karşı etkili ilaçlarla banyo yapılmalıdır Yazın bu banyolar tekrarlanabilir
İlkbahar başlangıcında ahırlar kene öldürücülerle iyice ilaçlanmalıdır Ayrıca, kene bulunan çayır ve meralarda hayvanları 6 hafta süreyle otlatmamalıdır Bu hastalığa yakalanmadan korumanın sağlanması ise çok daha önemlidir Bunun da tek yöntemi aşılamadır Aşı yapılan hayvan hastalığa yakalanmamakta veya hafif atlatmaktadır O halde aşı yaptırmaktan kaçınılmamalıdır Ancak, aşılamanın yanı sıra kenelerle mücadele de ihmal edilmemelidir
Babesiosis (Kan işeme hastalığı, Ağrıma):

Keneler tarafından bulaştırılan, özellikle ithal sığırlarda daha şiddetli seyreden bir hastalıktır Enfekte sığırlar, hızlı ve yavaş olmak üzere iki klinik belirti gösterirler
Hızlı formda, 40-41 0 C’ye yükselen ateş, kan işeme, kansızlık ve sarılık gibi önemli 4 belirti görülür Aynı zamanda hayvanlar iştahsız, durgun ve düşkündürler Geviş getirme durmuştur, dışkı sarımsı-kahverengidir Kalp atışı ve solunum hızlıdır Kanlı idrar, zamanla kahverengi-siyah veya kahve telvesi rengini alır Hayvanların süt verimi azalır, gebeler yavru düşürebilir
Yavaş formda, ateş çok yükselmez ve genellikle kan işeme yoktur Hayvanlar verim kaybına uğrarlar, zayıf ve halsizdirler
Teşhiste, ilkbahar ve yaz aylarında hastalık olaylarının artması, sığırlarda ateş, kan işeme, sarılık ve diğer belirtilerin görülmesi bu hastalığı çağrıştırır Kandan hazırlanacak numunelerin incelenmesi ile teşhis kolayca konur
Tedavide, veteriner hekimin tavsiye edeceği ilaçlar, yine onun söylediği şekilde usulüne uygun olarak kullanılırlar Ayrıca, kenelerle yapılacak olan etkili bir mücadele de hastalıktan korunmada çok önemlidir
OTLATMA SİSTEMİ:

Hayvanların parazitleri ile mücadelede, otlatma sisteminin büyük önemi vardır Otlatma mevsimi boyunca dönüşümlü otlatmanın yapılması, mer’alarda hastalık etkenlerinin ciddi şekilde yığılıp birikmesine engel olacaktır