Ad Soylu Sözcükler/İsim Çekim Ekleri

İsim Çekim Ekleri

İsim soylu sözcüklere gelerek onlara cümlede görev ve anlam kazandıran eklerdir Sadece isimlerle ilgili olmayıp zamir, sıfat ve zarflarla da ilgili olduğundan isim soylu sözcüklerin sonunda işledik Bu ekleri şöyle gösterebiliriz

1 Çokluk eki
2 Hal ekleri
3 Eşitlik eki
4 İyelik eki
5 İlgi eki

A ÇOKLUK EKİ

Asıl işlevi isimlerin sayı bakımından çokluğunu bildirmektir
Kalemler , çantalar , defterler alındı

B HAL EKLERİ

İsim soylu sözcüklere gelerek onların yüklemle ya da diğer sözcüklerle ilgilerini sağlayan eklerdir Bunları şu şekilde inceleyebiliriz

1 - i hal eki (yükleme hali)

“Ev - i gördüm”
“Odun - u yardım” cümlelerinde kullanılan eklerdir Fiilin neyi etkilediğini gösterir Fiile sorulan “kimi, neyi” sorularına cevap verir

2 - e hal eki (yönelme hali)

“Eve gitti” cümlesinde yer bildirir
“Yaza gelecekler” cümlesinde zaman bildirir; zarf yapar
“Beş bin liraya aldım” cümlesinde miktar bildirerek zarf yapar
“Başbaşa resim çektirmişler” cümlesinde durum bildirerek zarf yapmış
Bu ek “ben” ve “sen” şahıs zamirlerine geldiğinde, zamirlerin yapısını değiştirir ve onları “bana”, “sana” şekline çevirir
Bu eki,
“Haberi duyunca koşa koşa olay yerine geldi”
“Elindeki taşları oraya buraya rastgele atıyordu”
“Saat üçü beş geçe istasyonda buluşacağız” cümlelerinde altı çizili eklerle karıştırmayalım “-e” hal eki fiillerin kök ya da gövdelerine eklenmez

3 - de hal eki (bulunma hali)

“Evde bekliyor” cümlesinde yer bildirir
“Ayakta bekliyor” cümlesinde durum bildirerek zarf yapmış
“3′te gelecek” cümlesinde zaman bildirerek zarf yapmış
“Onlar gözde insanlar” cümlesinde eklendiği sözcüğün anlamını değiştirmiş ve sıfat yapmış Elbette bu durumda yapım eki olmuş
“Buralarda saz boyunda otlar biter” cümlesinde sıfat yapmış ancak yapım eki olmamış

4 - den hali (çıkma durumu)

“Evden çıktı” cümlesinde yer bildirmiş
“Akşamdan gidelim” cümlesinde zaman bildirmiş
“Sıradan insanlardı onlar” cümlesinde eklendiği sözcüğün anlamını değiştirerek sıfat yapmış ve yapım eki olmuş
“Senden iyi arkadaş bulamam” cümlesinde karşılaştırma bildirmiş
“Sıkıntıdan tırnaklarını yerdi” cümlesinde neden bildirmiş
“Her taraf kağıttan uçaklarla doluydu” cümlesinde bir şeyin neyden yapıldığını göstermiş
“Birden ayağa fırladı” cümlesinde durum bildirmiş Bu tür örnekler çoğaltılabilir Önemli olan, eklerin cümle içindeki anlamını kavramaktır

5 Yalın hâli: Bu hâl eksizdir
ÖRN: Ahmet, ev…

C EŞİTLİK EKİ

İsim soylu sözcüklere gelip onlara değişik anlamlar katan ve anlama bağlı olarak onları sıfat, zarf yapan - ce , -ca (-çe, -ça) ekleridir
Böyle çocukça davranmamalısın (benzerlik)
Sınıfça geziye gittik (topluluk)
Bence bu kazak daha güzel (kanaat)
Çocuğu iyice dövmüşler (pekiştirme)
Onca işim arasında seni mi düşüneyim? (derecelendirme)

Bu ve buna benzer anlamlar katan eşitlik eki ayrıca sözcüğün görevini de değiştirir Birinci cümledeki “çocukça” sözü zarftır Ancak bu sözcük eşitlik eki almadan çocuk ismini karşılar Ek alınca türü değişmiştir