Termofil Savaşı

TERMOFİL SAVAŞI (MÖ 480)

Termofil Savaşı, Herodot'un verdiği bilgiye göre MÖ 480 yılında Yunan kent devletlerinden oluşan bir ittifakın Mora yarım adasını Balkanlar'a bağlayan Termofil dağ geçidinde kendisinden çok daha kalabalık istilacı Pers ordusuyla yaptığı savaştır Tarihteki en ünlü direnişlerden biridir Termofil geçidi Antik Yunandan itibaren savaşlara da sahne olmuştur

MÖ 480 yılında Pers kralı Serhas (Kserkses) babası Darius'un Atinalılara yenilmesinin öcünü almak için Çanakkale'yi geçerek, Yunanistan'ı istila etmek üzere yola çıktı Herodot'un belirttiğine göre iki yüz elli bin savaşçıdan oluşan Pers ordusunun vatanları üzerine yürüdüğü haberi bütün Yunanistan'ı dehşete düşürdü Yunanistan o tarihten aralarında siyasal birlik oluşturamamış ve birbirleri ile sürekli çatışan şehir devletlerinden oluşuyordu Ancak Yunanistanın topyekün istilası tehdidi şehir devletlerinin bir ittifak oluşturmasını sağlamıştır En büyük şehir olan Atina'nın en zayıf günlerini yaşıyor olması Antik Yunanistandaki bütün ümitlerin, Dor savaşçı özelliklerini taşıyan Spartalılara bağlanmasına sebep oldu İki yüz elli bin kişilik ordunun başka türlü durdurulamayacağına inanan Sparta'nın eş iki kralından biri olan Leonidas tek çarenin Termofil Geçidi'nin tutulması olduğuna karar verdi Kalabalık orduların hareket alanını kısıtlayan ve askeri manevralara izin vermeyen kayalık geçit ancak göğüs göğüse mücadele ile ele geçirilebirdi


Pers Ordusu'nun Termofil'e İntikal Güzargahı






Savaşın Vuku Bulduğu Yerin Bugünkü Hali







Sparta'da Karnia Festivalinin başlaması Sparta'nın üst düzey yargıçlardan oluşan yönetim kurulu Eforların Sparta ordusunun yola çıkmasına izin vermemelerine neden oldu 5 gün süren festivalin bitmesini beklemenin geçidin tutulması için geç kalınmasına yol açacağına karar veren Leonidas, 300 kişilik muhafız birliğini alarak geçidi tutmak ve yardım gelene kadar Pers ordusunu oyalamak için yola çıktı Spartalılar müttefik de toplayarak MÖ 486 yılında Termofil geçidinde Perslerle karşı karşıya geldi Persleri burada olabildiğince oyalayarak geride kalanlara ordu hazırlamaları için süre kazandırmış olacaklardı 7 gün boyunca 300 Spartalı ve 700 Tespialıdan oluşan küçük Yunan birliği iki yüz elli bin Pers askerini geçitlerin öte tarafında tutmayı başardı Ancak beklenen yardım gelmedi



Sparta Ordusu Askerlerinin Temsili İllustrasyonları





(Sparta toplumu acımasız ve verimsiz bir yapıya sahipti Çok elit ama az sayıda asker yetişiyordu 6 yaşına kadar ailelerinin yanında kalan çocuklar bu yaştan sonra askeri disipline yavaş yavaş alıştırılmak üzere devletçe alınır ve ilerleyen yaşlarında eziyet verici şartlara dayanıklı olabilmeleri için bölge bölge dolaştırılırdı [Bu şartları kısaca; açlık-susuzluk-uykusuzluk-yorgunluğa dayanma, ayakkabısız yürüme, kış aylarında nehrin soğuk sularında yıkanma gibi tanımlayabiliriz] 20 yaşına geldiğinde tam bir asker olarak hizmete başlar ve 60 yaşına kadar asker sayılırdı Çok sert bir askeri disiplin yönetimi vardı)



7 günün sonunda Pers generali Hidasnes, bir grup askeri Malisli Efialtes adında bir hainin gösterdiği bir dağ patikası üzerinden Yunanlılar'ın arkasına çıkartınca Persler geçidi arkadan sarabildiler Bunun üzerine Sparta kralı Leonidas Tespialı askerlere geri çekilme emri verdi Kendisi ise 300 askeriyle ülkesinin kanunları gereğince burada savaşarak ölecekti Son muharebenin bitimine doğru ölen Leonidas'ın cesedini korumak için kalan son Spartalıların tırnak ve dişleriyle mücadele ettiği Herodot'un kayıtlarında belirtiliyor Burada kahramanca ölen askerler sayesinde güç toplayan Yunan kentleri bu savaşın ardından Persleri Salamis ve Plateade mağlub ederek tarihin ilk demokratik düzenini korumuşlardır


Pers Ordusu Askerlerinin Temsili İllustrasyonları




(Pers ordusu çok farklı kökenden gelen askerler ile besleniyordu Hintliler, Nubyalılar, Afgan Sarangitanlar, kement ve hançer taşıyan develi Araplar vs)


Pers Ordusundaki Bir Med Askeri



(Med askerleri Pers'lerin 6 ağır piyade ordusunun çekirdeğini oluşturmaktaydı Mızrak-yay-kılıç ve sopa taşırlardı)



Pers Askerlerinin İçerisinde Bulunan En Elit Birim: Ölümsüzler



(Ölümsüzler, Pers ordusunun en elit birliğiydi Sayıları 10000'di ve bu sayının altına hiç düşürülmezlerdi Ölümsüzlerin içerisinde de iki alaylık seçkin bir birim vardı Bunlar kralın yakın korumalığını yapardı Boyu 2,5 metre olan mızraklar taşıyan bu askerlerin omuzlarında asılı yayları ve kalkanları vardı Mızrakların alt ucunda elma şeklinde altın rengi saplar vardı ve ayaklarının üzerine koyarlardı Ölümsüzlerin ilk safı gerideki okçuların güvenliklerini sağlamak için önde yaklaşık 2 metre boyunda kalkanlar açardı)



Pers ordusunun buradaki ağır kayıplar Serhas'ı o kadar korkutmuştur ki daha sonra Pers donanması Salamis'te yenilgiye uğradığında istilayı tamamlamak üzere ordusunun sadece çok küçük bir kısmını geride bırakarak Yunanistan'dan çekildi Kalan bu ordu ise Platea Savaşı'nda yenilir Termofil'deki Yunan savunmacıların başarısı, bir ordunun manevi gücünü yükseltmek için eğitimin, donanımın ve savaş alanın taktik kullanımındaki avantajları vurgulamak ve aynı zamanda bunaltıcı üstünlüğe karşı gösterilen cesaretin örneği olarak gösterilebilir Spartalı ve Tespialı'ların kahramanca fedakarlığı çağlar boyunca birçoklarını etkilemiştir

Tüm Spartalı ve Tespialı askerler cesurca savaşmışlarsa da, hepsinin en cesuru olarak Spartalı Dienekes gösterilir Savaş arifesinde bir Trakya yerlisi Pers okçularının sayısını anlatmak için, Perslerin attığı okların güneşin yüzünü örttüğünü söylemiştir Dienekes ise buna yanıt olarak gülmüş ve şöyle cevap vermiştir: "Öyleyse biz de gölgede savaşırız"



Termofil Savaş Alanını Anlatan İllustrasyonlar









Termofil Savaşının tarihteki varlığı tamamen Herodot'un kayıtlarına dayanır Diğer bütün tarihçiler (Romalılar dahil) bu savaş için Herodot'a atıfta bulunmuşlardır Tarihte Pers -Yunan savaşlarının olduğu yadsınmadığı halde, Pers ordusunun 2 milyon 600 bin gibi bir sayıya ulaştığını askerlik mesleğinden biraz anlayanlar için mümkün olmayan, sadece Yunan kahramanlığını abartmak için kullanan Herodot 'un Termofil savaşı ile verdiği bilgiler son derece şüphelidir

Büyük bir ordu (30000 askerden den büyük) her zaman paralel kollar halinde ve lojistik esaslar dahilinde hareket eder Bu durumda koca bir ordunun dar bir geçitte sıkıştığı ve önündeki 300 kişiyi 7 gün aşamadığı bilgisi gerçekçi değildir

Tarihte bilindiği üzere Yunan şehir devletlerinin kendi aralarında savaşlar hariç herhangi bir işgalinin başarılı olmadığı düşünüldüğünde, Pers istilasının başka bir şekilde durdurulduğunu düşünmek yerinde olacaktır




Strateji - Taktik

Termofil Savaşı'nda Persler üstün asker sayılarına rağmen lojistik olarak bu üstünlüklerini destekleyememiştir Kalabalık Pers ordusunda yalnız askerler yoktu; askerlerle beraber gelen hizmetkarlar, cariyeler vs bulunuyordu Ör: Ölümsüzler kendi özel arabalarında taşınıyor, farklı hayvanların taşıması icap giyecek-yiyecek-özel eşyalar savaş alanına götürülüyordu Ordunun geçeceği güzergahın üzerine ikmal merkezleri yapılmasına rağmen bu keşmekeş içerisinde sıkıntı yaşanıyordu Buna ek olarak, Heredot’un bize aktardığına göre lojistik-ikmal ile görevli gemiler kıyıya yaklaştığında ortaya çıkan büyük bir fırtına gemilerin bir bölümünü kullanışsız hale getirdi Böylece karadan ilerleyen piyade ve süvariler olumsuz etkilendi

İkinci olarak, bu savaşı ilginç ve ünlü kılan bir gelişme yaşandı: Spartalılar, Pers ordusunun hücumunu dar bir boğazda karşılamayı başardı 50 metre genişliğindeki boğazı kapatan Sparta ordusu üç gün boyunca binlerce kişilik Pers ordusuna akıllı vur kaçlarla (üzerine çekerek) büyük zaiyatlar verdirdi Bu çarpışma bir Yunan’ın Perslere gizli bir geçidin yerini gösterinceye değin Sparta üstünlüğüyle devam etti Gizli geçidi kullanan Pers askerleri Spartalıları kuşatarak etkisiz hale getirdi

Öte yandan, savaş denizde de devam ediyordu Spartalıların müttefiki Yunanlılar aynı taktiği denizde uyguladılar Persleri sığ ve dar bir boğaza çekmeyi başaran Yunan donanması oldukça etkili hücumlarda bulundu Heredot’un verdiği rakamlara göre 350 Pers, 380 de Yunan savaş gemisi deniz savaşına katıldı Gemiler birbirlerine iyice yaklaştığında ağır zırhlı üstün Yunan Hoplitleri Persleri perişan etti; zira Pers askerlerinin ekseriyeti yüzme bilmiyordu Savaşta 200 kadar Pers gemisi zayi olmuşken, Yunanlılarda bu sayı 40 kadardı

Deniz savaşlarının akabinde Persler bir dizi saldırıda daha bulunmuşlarsa da, gerek kış aylarının bastırması gerekse gıda sıkıntısı – dizanteri gibi hastalıkların ortaya çıkmasıyla Pers ordusu yenilgiyi kabullendi

KAYNAKLAR:
* Thermopylae 48 BC: Last Stand of The 300 [OSPREY]
* The Spartan Army [OSPREY]
* Persian Army 560 – 330 BC [OSPREY]
* Chiriston I Archer, Dünya Savaş Tarihi, Tümzamanlar Yayıncılık, İstanbul, 2006, s 42-47 ve 66-67