İshal - İshal Hastalığı - İshal Hastalığı Nedir? İshal Hastalığı Tedavisi

İltihabi bağırsak hastalığı nedir?
İshal - İshal Hastalığı - İshal Hastalığı Nedir? İshal Hastalığı Tedavisi
İltihabi (inflamatuar) bağırsak hastalıkları sindirim sistemi kanalının kronik iltihabı ile karakterizedir ve en sık iki nedeni Crohn Hastalığı ve Ülseratif Kolittir Bu iki hastalık birbirine benzediği için iltihabi bağırsak hastalığı adı altında toplanmıştır Hastalığın görülme sıklığı ülkeden ülkeye değişse de yaklaşık olarak 50-60/100 000 dir Batı toplumlarında daha sık görülür En sık 20-40 yaşlarında başlar ama 55-65 yaşlarında da ortaya çıkabilir

Her iki hastalık da alevlenmeler ve yatışmalar ile seyreder Hastalığın alevlenme döneminde sindirim kanalında tutulan alan ödemli, şiş ve kızarıktır Hastalığa ait belirtiler bu dönemde görülür Alevlenme dönemini takiben oluşan sessiz dönemde hastalık kısmen yatışmıştır ve şikayet yoktur

Ülseratif kolit sindirim kanalında sadece kalın bağırsağı ve rektumu tutar Rektum tutulumu hemen daima vardır Hastaların dörtte birinde hastalık sadece rektum tutulumuyla sınırlıdır Kalın bağırsağın tamamının etkilenmesi (pankolit) hastaların %10 unda görülür Tutulum miktarı hastalığın şiddeti ile orantılıdır

Crohn hastalığı ağızdan anüse kadar, sindirim kanalının herhangi bir bölümünü tutabilir, ama ince bağırsaklar (duedonum, jejunum,ileum) ve anüs çevresi genelde tutulur
Sindirim sistemi

Normalde vücut dış ortamdan tamamiyle yalıtılmıştır ve sterildir Sadece üç sistemle dış etkenlerle direkt temas vardır Deri, solunum sistemi ve sindirim sistemi Bu üç sistemde de dış etkenlere maruz kaldığından vücuda zararlı maddelerin girmesini engeleyecek ve kendini koruyacak mekanizmalara sahiptir Konumuz sindirim sistemi olduğuna göre bu konuyu daha ayrıntılı anlatalım

Sindirim sistemi ağızdan anüse kadar bir tünel olarak düşünebiliriz Ağızdan aldığımız besinler yemek borusuyla mideye iletilir Burada mide asidi ve bazı enzimlerle parçalandıktan sonra ince bağırsağa geçer Pankreastan ve ince bağırsaktan salınan sindirim enzimleri ile besinler en küçük yapı taşlarına ayrılır ve çoğu ince bağırsaktan emilir İnce bağırsaktan kalın bağırsağa doğru gittikçe emilmeyen kısım posa olarak atılır

Sindirim sisteminde bazı alanlar steril değildir Normal mikrobiyal flora, sağlıklı insan vücudunda, zarar vermeden denge içinde yaşayan mikroorganizma topluluklarına denir Örneğin ağzın ve kalın bağırsağın kendi florası vardır

Sindirim sistemi dış ortamla iç ortam arasında bariyer oluşturur Zararlı maddelerin kana geçmesini engeller Sindirim sistemi hücrelerin özellikle bağırsak hücrelerinin müthiş bir yenilenme kapasitesi vardır

Bazı enfeksiyonlar, kimyasallar, ilaçlar nedeniyle bağırsakların iç duvarının zedelenmesi karın ağrısı ve ishale neden olabilir Ayrıca emilim için gerekli olan bağırsak iç yüzeyi zedelendiği için emilim bozukluğuna yol açar
İltihap nedir?

İltihap, bizi enfeksiyonlardan ve diğer dış etkenlerden koruyan bağışıklık sisteminin bir cevabıdır Buradan da anlayacağımız gibi iltihap normalde kötü birşey değildir, aksine savunmanın bir parçasıdır, ama vücut zararsız maddelere karşı da aynı etkiyi gösterir, veya başlattığı iltihabı durduramaz ve kontrolsüz devam ederse kendisi hastalığa neden olabilir ve can sıkıcı belirtilere yol açabilir Sindirim kanalı iltihaplandığında doku şişer, kızarır ve kalınlaşır Ağrılı yaralar (ülserler) oluşabilir ve bu yaralar kanayabilir
Neden olur?

İltihabi barsak hastalıklarının nedeni tam olarak bilinmiyor İltihabi bağırsak hastalığının gelişiminde genetik, çevresel, enfeksiyöz, immunolojik (bağışıklık sistemiyle ilgili) ve psikolojik faktörlerin etkili olduğu düşünülüyor Hastaların %20-30 unun ailesinde veya akrabalarında bu hastalık vardır

Bilinmeyen bir faktör veya bu faktörlerin birleşmesi sonucu bağışıklık sistemi tetikleniyor ve bağırsak duvarında kontrolsüz giden iltihabi bir reaksiyon başlatıyor İltihabi reaksiyon sonucu bağırsak duvarı hasar görüyo ve kanlı ishale, karın ağrısına sebep oluyor

Hastalığın gelişmesi için genetik hassasiyet ya da yatkınlığı olan bir kişide enfeksiyoz ajanlar, diğer antijenler veya otoimmun bir süreç sonucu bağışıklık sistemini tetiklenir Bağırsaklar sürekli dış etkenlere maruz kaldığından son zamanlarda bağışıklık sisteminin harekete geçmesinden çok başlattığı süreci durdurmasındaki yetersizliğin neden olabileceği düşünülmektedir
Belirtileri nelerdir?

İltihabi bağırsak hastalıkları kronik bir hastalık olduğundan alevlenmeler ve sessiz dönemlerler seyreder Belirtiler hafif veya şiddetli olabilir ve tutulan bölgeye göre farklı belirtiler görülebilir Alevlenmelere duygusal stres, enfeksiyonlar veya diğer akut hastalıklar, hamilelik, antibiyotik kullanımı ya da kullanılmakta olan steroid ve antienflamatuar ilaçların aniden kesilmesi neden olabilir

Hastalığın aktif döneminde görülebilecek belirtiler şunlardır:

Karın ağrısı:Kramplar şeklinde olabilir Bazen akut apandisiti taklit bile edebilir
Kanlı ishal: Ülseratif kolitte daha sık görülür
Dışkıda sümük benzeri akıntı (mukus) olması: İltihabi süreçten dolayı oluşan mukus dışkıda görülebilir
Sürekli tuvalete gitme isteği: Rektumdaki iltihap nedeniyle olur
İltihabın derecesi arttıkça sistemik belirtiler ortaya çıkar, yani ateş, terleme, halsizlik, bulantı, kusma, eklem ağrıları
Kilo kaybı: Özellikle Crohn hastalığında belirgindir, çünkü ince bağırsak tutulumu emilim bozukluğuna yol açar
İştahsızlık:
Kansızlık: Hem bağırsaklardaki kanama nedeniyle, hem de kan üretimi için gerekli olan demir ve B12 vitamininn emilim bozukluğundan olabilir
Hastaların %10-20 si hastalığın bağırsak dışı tutulumuyla kendini göseterir(artrit, üveit, karaciğer hastalığı)
İltihabi bağırsak hastalıkları nadir de olsa çocuklarda da görüebilir ve büyüme gelişme geriliğine sebep olabilir

Komplikasyonları (hastalığa bağlı oluşabilecek sorunlar)

Ülserlerden oluşan yaygın kanama
Yapışıklıklar ve buna bağlı tıkanmalar: Crohn hastalığında iltihabi sürece bağlı yapışıklıklar olabilir ve tedaviyle düzelebilir Bazen bu yapışıkların açılması için endoskopik veya cerrahi girişim gerekebilir
Fistüller:Fistül, vücutta iki yer arasında normalde olmaması gereken anormal yoldur İltihabi süreç sonucu gelişir Crohn hastalığı olanların yarısında perianal fistül, fissür (yarık), abse görülebilir İlaç tedavisine cevabı çok iyi değildir genelde cerrahi girişim gerektirir ve tekrarlama eğilimdedir
Toksik megakolon: bağırsakların bir tıkanma olmamasına rağmen akut olarak genişlemesidir Ülseratif kolitin tehlikeli bir komplikasyonudur ve acil cerrahi tedavi gerektirir Nadir görülür
Habaset: Kolon kanseri riski topluma göre daha yüksek görülür Hastalığın süresi ve tutulum miktarı ile ilgilidir Özellikle ülseratif kolitte hastalığın ileri dönemlerinde kolon kanseri riski artar Bu nedenle ülseratif kolit hastalarına hastalığın başlangıcından 10 yıl sonra yılda veya iki yılda bir kolonoskopi ile takibi önerilir

Hastalığın bağırsak dışı tutulumu var mıdır?

Hastaların %20 sinde bağırsak dışında tutulumlar olabilir

Eklem tutulumu (artrit): Genelde gezici ve tek eklemi tutan eklemde şişlik, ağrı, kızarıklık olabilir

Göz tutulumu: Gözde yanma, ağrı, kızarıklık görülebilir Hastalığın alevlenme dönemlerine paralel seyreder Tedaviye cevap verir Ayrıca kronik steroid(kortizon)kullanımına bağlı katarakt da görülebilir

Cilt tutulumu: Kol ve bacaklarda cilt altında kabarık, sert, kızarık, ağrılı nodüller olabilir Ağızda aft bu hastalarda daha sık görülür

Diğer: Hastalığın seyrinden aktivitesinden bağımsız olarak karaciğerde yağlanma, karaciğerde ve safra yoolarında iltihaplanma, safra kesesinde ve böbrekte taş görülebilir
Nasıl teşhis edilir?

Teşhiste hastanın hikayesi önemlidir Alevlenmeler ve yatışmalarla süregiden karın ağrısı, ishal, ateş iltihabi bağırsak hastalıklarını düşündürür Aşağıdaki testler ve görüntüleme yöntemleri tanıya götürür

Dışkı incelemesi: İshalin viral, bakteriyel ve parazitik nedenlerinden ayırmak nedeniyle yapılır

Dışkıda gizli kan:Kanamanın az olduğu ve dışkıda gözle görünemeyecek kadar az kanın saptanmasında kullanılır

Tam kan sayımı

Sedimantasyon:Vücuttki iltihabi süreci gösterir

Baryumlu Film: Baryum içirildikten sonra röntgen çekilir Baryum sindirim sisteminin yüzeyini kapladığından hastalığa ait tipik bulgular bu şekilde gözükebilir

Endoskopi: Üst sindirim kanalı endoskopisi: Ucunda ışık ve kamera olan, ince ve esnek tübün ağızdan sokulması ile yemek borusu mide ve duedonum(ince bağırsağın ilk kısmı) görülebilir Aynı zamanda biyopsi alınabilir ve dokular patolojide incelenir

Kolonoskopi: Tüm kalın barsağın (kolonun) görüntülenmesini sağlar

Sigmoidoskopi: Kalın bağırsağın son 1/3 lük kısmının görülmesini sağlar
İltihabi bağırsak hastalıklarında beslenme

Ülseratif koliti veya Crohn hastalarının çoğu normal veya normale yakın yerler ve bir şikayeti olmaz Ama bir kısmında bazı besinler dokunabilir ve ishale neden olabilir Örneğin süt, hastaların bazılarında tam emilemez, ishal, şişkinlik gaz gibi şikayetlere neden olabilir Bazı hastalarda ise diyetteki yağ, hastalık nedeniyle ince bağırsaklardan yağ emilimi bozulduğu için ishale neden olablir Önemli olan hastanın kendisine dokunduğunu farkkettiği besinlerin miktarın azaltması ya da diyetten çıkarması gerekir

İltihabi bağırsak hastalıklarında rektumun tutulması (kalın bağırsağın son kısmı) hastada sürekli tuvalete gitme isteği ve tuvaleten sonra tam rahatlamamaya neden olabilir Bunun diyetle bir ilgisi yoktur Bazı yaşlı hastalarda ise rektumda spazm olduğundan kabızlık olabilir Bu hastalar dışkının kıvamını yumuşatmak için diyetlerinde lifli gıdaları arttırmaları yeterli olabilir

İltihabi bağırsak hastalıklarının alevlenme ve yatışma dönemleri olduğundan bahsetmişitk Alevlenme dönemlerinde, normal insanlarda bile aşırı alındığında ishale neden olabilecek meyve ve sebzelerin ve diyetteki yağ içeriğinin kısıtlanması faydalı olacaktır İshal sırasında kaybedilen su ve tuzun alınması önemlidir Eğer bulantı, kusma da eşlik ediyor ve hasta ağızdan birşey alamıyorsa mutlaka doktora gitmeli ve sıvı, mineral kayıpları damardan verilmelidir
Tedavi

İlaç tedavisi: Amaç anormal iltihabi süreci baskılamaktır Bu sayede bağırsak dokusu iyileşir ve karın ağrısı, ishal gibi belirtiler ortadan kalkar Belirtiler kontrol altına alındıktan sonra ilaç tedavisinin amacı alevlenme sıklığını azaltmaktır

İlaç tedavisi basamak basamak uygulanır Önce yan etkisi en hafif olan ilaçlar denenir Eğer etkisiz kalırsa bir üst basamağa geçilir

Aminosalisilatlar(sulfasalazin) ve semptomatik ajanlar (ishal ilaçları, spazm çözücü ilaçler vs) birinci basamak ilaçlardır Bir grup antibiyotik de birinci basamak tedavi olarak Crohn hastalığında kullanılabilir

Kortikosteroidler (kortizon) ikinci basam ilaçlardır Belirtilerin hızla düzelmesini ve iltihabın önemli ölçüde azalmasını sağlar Uzun kullanımında ciddi yan etkileri olduğu için birinci basamak ilaçlar etkisiz kaldığında ve mümkün oldukça kısa dönemlerde kullanılır

Bağışıklı sisteminin cevabını değiştiren ilaçlar üçüncü basamak ilaçlardır Kortkosteroid etkisiz kaldığında veya uzun süre kullanımından kaçınnmak için kullanılır Etkisi 2-3 ayda ortaya çıktığı için alevlenmelerde kullanılmaz

Dördüncü basamak ilaçlar da halen deney aşamasında olan ilaçlardır

Cerrahi tedavi:

Hastalığın komplikasyonları ameliyat gerektirebilir Ülseratif kolit sadece kalın bağırsağı tuttuğu için kalın bağırsağın tamamının çıkarılması ile tedavi olabilir

Crohn hastalığında ise sindirim kanalının herhangi bir bölümü tutulabildiği için kkalın bağırsağın çıkartlması şifa sağlamaz Yalnız hastalık seyrinde oluşabilecek yapışıklıklar, buna bağlı tıkanmalar, fistül ve abseler için ameliyat gerekbilir
Akupunktur ve iltihaplı bağırsak hastalıklarının tedavisi

Akupunktur tedavisi sonrası iltihabi bağırsak olan hastalarımızda alevlenmelerin daha az olduğunu ve daha çabuk geçtiğini gözlemledik Hastalık kontrol altına alındıkça kullanmakta olduğu ilaçların dozunu azaltıyor bazen de ilaçsız takip edebiliyoruz

Sürekli söylediğimiz birşeyi tekrar hatırlatmakta fayda var: Akupunktur hastayı bir bütün olarak tedavi eder İltihabi bağırsak hastalıklarında da alevlenmelerin sıklığını ve şiddetini azaltan etkilerini şu şekilde açıklayabiliriz:

Akupunktur vücudun bağışıklık sistemini dengeler, vücudun direncini anttırır Böylece hasta alevlenmeleri tetikleyebilecek bir enfeksiyona daha az yakalanıyor Daha az enfeksiyon demek daha az rahatsızlık demektir
Beyinde endorfin ve serotonin gibi maddelerin salgılanmasını uyarır Böylece stres , depresyon gibi durumların ortaya çıkmasını önlüyor veya kontrol altına alıyor Yukarıda bahsettiğimiz gibi stres de alevlenmeye neden olabilen etkenlerden birisi
Vücudun kendi steroidini salgılanması uyarıyor Steroidin iltihabın etkilerini azaltıcı ve baskılayıcı etkisi vardır
Akupunkturun analjezik yani ağrı kesici etkisi vardır Salınımını uyardığı endorfin ve enkefalinler bu etkiden kısmen sorumludur
Bağırsağın kendi iç ve dış cidarının kanlanmasına ve beslenmesine sebep olur
Bağırsak boşaltım görevini daha sağlıklı yerine getirir
Sindirim sistemini düzenler
Karaciğer ve böbrekleri uyararak vücuttaki toksinlerin atılmasını hızlandırır