1. İslamiyetten Önceki Türk Edebiyatı

**Şengül Şirin** · 05-12-2009

1 İslamiyetten Önceki Türk Edebiyatı (Sözlü Edebiyat)

Sözlü Edebiyat, Türklerin henüz yazıyı kullanmadıkları dönemdeki edebiyattır

Bu dönem edebiyatı sözlü olarak üretilmiş ve kulaktan kulağa yayılarak varlığını sürdürmüştür

Bu dönemde edebiyatımızı Şamanizm, Maniheizm, Budizm gibi dinler etkilemiştir

İslamiyet öncesi Türk edebiyatı, M

Ö

4000′li 3000′li yıllardan başlayarak Türklerin İslamiyeti kabul ettiği XI

yüzyıl ortalarına kadar sürer

Bu uzun dönemin KökTürkler’e ait yazılı anıtların ortaya konduğu M

S

VI

yüzyıla kadar olan bölümü sözlü edebiyat dönemi olarak adlandırılır

Bilindiği gibi söz yazıdan öncedir

Böyle olunca da yazılı edebiyat ürünlerinden önce, sözlü edebiyat ürünlerinin oluştuğu ortadadır

Bütün ulusların edebiyatında olduğu gibi Türklerin edebiyatında da sözlü edebiyatın doğuşu dinsel temellere dayanır

Sözlü edebiyat ürünleri, daha yazının bulunmadığı dönemlerde, dinsel törenlerde üretilmeye başlanmış, kuşaktan kuşağa aktarılarak yaşatılmıştır

Edebiyat türleri içinde ilk doğan tür olan şiir, sözlü edebiyatın anlatımında önemli bir rol oynar

İslamiyet öncesi Türk edebiyatında da şiirin önemli bir yeri vardır

(Yazılı Edebiyat)

İslamiyet Öncesi Yazılı Türk Edebiyatı

Yazılı Edebiyat, Türkler arasında yazının kullanıldığı devirlerde başlayan bir edebiyattır

Eldeki en eski ürünler 5

ve 6

yüzyıllarda yazıldığı tahmin edilen Yenisey Krıgızlarına ait balbal ‘adı verilen mezar taşlarıdır

Ancak bu yazıtlr, adlar ve birkaç sözcükten oluşan Türkçe sözlerden ibarettir

Bu yazıtlardaki alfabe daha sonraki dönemlerde kullanılan GökTürk alfabesine göre ilkel bir nitelik taşır

Yazılı edebiyata ait en önemli örnekler 8

yüzyılda dikilen ve günümüze dek ulaşan GökTürk Kitabeleri’dir

Bu yazıtlara bugün Moğolistan’da bulunan GökTürk Kitabeleri, Orhun Irmağı’nın eski yatağı üzerinde bulunduğu için Orhun Yazıtları (Anıtları/Kitabeleri) denmiştir

GökTürk Kitabeleri’de Yenisey Yazıtları gibi dikili taşlar üzerine GökTürk alfabesiyle yazılmıştır

Yazıtlarda Doğu GökTürklerin tarihinden, komşularıyla olan ilişkilerinden savaşlarından ve yönetiminden söz etmektedir

Canlı bir söylev dili ve üslubu vardır

Bu yazıtlar, Türk dili tarihi açısından önemli belge niteliği taşır

05-12-2009	#1
Şengül Şirin	1. İslamiyetten Önceki Türk Edebiyatı 1 İslamiyetten Önceki Türk Edebiyatı (Sözlü Edebiyat) Sözlü Edebiyat, Türklerin henüz yazıyı kullanmadıkları dönemdeki edebiyattır Bu dönem edebiyatı sözlü olarak üretilmiş ve kulaktan kulağa yayılarak varlığını sürdürmüştür Bu dönemde edebiyatımızı Şamanizm, Maniheizm, Budizm gibi dinler etkilemiştir İslamiyet öncesi Türk edebiyatı, MÖ 4000′li 3000′li yıllardan başlayarak Türklerin İslamiyeti kabul ettiği XI yüzyıl ortalarına kadar sürer Bu uzun dönemin KökTürkler’e ait yazılı anıtların ortaya konduğu MS VI yüzyıla kadar olan bölümü sözlü edebiyat dönemi olarak adlandırılır Bilindiği gibi söz yazıdan öncedir Böyle olunca da yazılı edebiyat ürünlerinden önce, sözlü edebiyat ürünlerinin oluştuğu ortadadır Bütün ulusların edebiyatında olduğu gibi Türklerin edebiyatında da sözlü edebiyatın doğuşu dinsel temellere dayanır Sözlü edebiyat ürünleri, daha yazının bulunmadığı dönemlerde, dinsel törenlerde üretilmeye başlanmış, kuşaktan kuşağa aktarılarak yaşatılmıştır Edebiyat türleri içinde ilk doğan tür olan şiir, sözlü edebiyatın anlatımında önemli bir rol oynar İslamiyet öncesi Türk edebiyatında da şiirin önemli bir yeri vardır (Yazılı Edebiyat) İslamiyet Öncesi Yazılı Türk Edebiyatı Yazılı Edebiyat, Türkler arasında yazının kullanıldığı devirlerde başlayan bir edebiyattır Eldeki en eski ürünler 5 ve 6 yüzyıllarda yazıldığı tahmin edilen Yenisey Krıgızlarına ait balbal ‘adı verilen mezar taşlarıdır Ancak bu yazıtlr, adlar ve birkaç sözcükten oluşan Türkçe sözlerden ibarettir Bu yazıtlardaki alfabe daha sonraki dönemlerde kullanılan GökTürk alfabesine göre ilkel bir nitelik taşır Yazılı edebiyata ait en önemli örnekler 8yüzyılda dikilen ve günümüze dek ulaşan GökTürk Kitabeleri’dir Bu yazıtlara bugün Moğolistan’da bulunan GökTürk Kitabeleri, Orhun Irmağı’nın eski yatağı üzerinde bulunduğu için Orhun Yazıtları (Anıtları/Kitabeleri) denmiştir GökTürk Kitabeleri’de Yenisey Yazıtları gibi dikili taşlar üzerine GökTürk alfabesiyle yazılmıştır Yazıtlarda Doğu GökTürklerin tarihinden, komşularıyla olan ilişkilerinden savaşlarından ve yönetiminden söz etmektedir Canlı bir söylev dili ve üslubu vardır Bu yazıtlar, Türk dili tarihi açısından önemli belge niteliği taşır