Ampirizm

(Os Tebrîbîye, İhtibâriye, Tecrübîye, Mezhebi tecrübe, Felsefei tecrübîye; Fr Empirisme, Al Empirismus, İng Empiricism, İt Empirismo) Bilginin tek kaynağının görgüsel deney olduğunu ileri süren öğreti



( Os Tebrîbîye, İhtibâriye, Tecrübîye, Mezhebi tecrübe, Felsefei tecrübîye; Fr Empirisme, Al Empirismus, İng Empiricism, İt Empirismo)
Bilginin tek kaynağının görgüsel deney olduğunu ileri süren öğreti
Bilginin sadece duyumlardan geldiğini ve görgüsel deney dışında hiç bir yoldan bilgiedinilemeyeceğini savunan bu öğreti, Türkçe yazımıyla ampirizm adıyla da anıldıı gibi, deneycilik deyimiyle de dilegetirilmektedir
Batı dillerindeki kökü, deney ve görgü anlamlarını dilegetiren Yu empeiria deyimidir Yunanca deyim, bilimsel bilgi anlamındaki Yu episteme deyimiyle sezgisel ve tinsel bilgi anlamındaki Yu gnosis deyimine karşıt bir anlam taşır ve görgüsel bilgi (insanın doğrudan doğruya gördüklerinden çıkardığı bilgi) anlamını dilegetirir
Görgücülük, birçok yanılgılarına rağmen, felsefe alanında temel öğretilerden biridir Çünkü felsefenin temel sorunu üstünde yan tutar, materyalist bir anlayışa dayanır ve bilimsel bilgi kuramının gelişmesinde katkın olmuştur Bilginin görüngülere dayandığı sava, ustan ve doğustan olmadığı anlamınnı içerir Bu bakımdan, görgücülük, usculuğa ve doğuştancılığa karşıt bir düşünce akımıdır Bilginin görgüselliği duyulardan, algılardan, deneylerden geldiği savını kapsar Bu bakımdan görgücülük, her türlü deney öncesini, eşdeyişle önselliği yadsır
Görgücülüğün babası sayılan İngiliz düşünürü John Locke "zihinde bulunan hiç bir şey yoktur ki duyularda bulunmasın" der ve insan anlığını doğruğu sırada boş bir levha (La Tabua rasa) sayar Duyumculuk, görgücülüğün temelidir bunun içindir ki antikçağın Demokritos ve Epikuros gibi büyük Yunan düşünürleri ilk görgücüler sayılırlar İnsanlar gerekircilik düşüncesine de görgül denemelerine dayanarak varmışlardır
Görgücülük materyalizmin sağlam temellerinden biri olmakla beraber, Hegel ve ondan daha açık bir dille de Engels, kavramlar, eşdeyişle ussal soyutlamalar olmadan bilim yapılamayacağını göstermişlerdir Ne var ki bu kavramların ve bu kavramları kullanma sanatının temeli de deneydir Kavramlar gibi onları kullanma bilgisi de doğuştan gelmemektedir Bunlar, Lenin'in deyişiyle "doğa bilimlerinin ve felsefenin iki bin yıllık gelişmesinin sonucudurlar"
Görgücülük anlayışı John Locke'un duyumculuğuyla biçimlenmiş olduğu halde temelleri Francais Bacon ve Hobbes tarafından atılmıştır İngiliz düşünürleri David Hume ve John Stuart Mill taraflarından da geliştirilen bu anlayış bir yanda XVIII yüzyıl Fransız materyalistlerince Bacon-Hobbes-Locke'un attıkları materyalist temele uygun olarak gelişirken öbür yandan Berkeley, Hume, Mach, Avenarius ve çağdaş mantıksal görgücülerce idealist bir doğrultuda geliştirilmiştir İdealist doğrultu, deney verilerini duyumlarla sınırlar ve dış dünyayı yadsıyarak nesnel gerçekliği sadece duyumlara ya da onlardan elde edilen nosyonlara özgü kılar Bundan ötürü materyalist doğrultuda gelişen görgücülüğe materyalist görgücülük (Os İhtibâriyei maddiye, Fr Emperisme matérialiste), idealist doğrultuda gelişen görgücülüğü idealist görgücülük (Os İhtibariyei iftikarriyye, Fr Empirisme idâaliste) denir
Görgücülük şu önemli yanılgıları taşır:
Diyalektikten yoksun olduğu için tekyanlıdır, bilgi sürecinde deneyin rolünü metafizik bir tutumla saltıklaştırır İkinci olarak ve bundan ötürü bilgi sürecinde düşüncenin rolünü küçümser Üçüncü olarak ve bundan ötürü bilgi sürecinde düşüncenin göreli bağımsızlığını yadsır Dördüncü olarak ve bundan ötürü de öznel öğrenme sürecini , etkin bir süreç olarak değil, edilgen bir süreç olarak görür
Görgücülüğün bütün bu yanılgıları diyalektik ve tarihsel materyalist felsefenin bilgi kuramıyla aşılmıştır