Yunan Ve Roma Mitolojisi’nin Kaynakları

Homeros: Yunan mitolojisinin ilk ve en önemli kaynağı Homeros’tur Homeros’un kim olduğu henüz tam olarak ortaya çıkmış değil Pek çok açıdan bizler için hala bir sır Nerede doğduğu ve yaşadığı konusunda hayli yazılmış ve çizilmiş ama bunların pek çoğu birbirini tutmamaktadır Onu ölümsüzlüğe ulaştıran iki eseri ile tanınmaktadır Bunlar İlyada ve Odysseia’dır Ancak bu iki eserde de kendi yaşamıyla ilgili bilgi yoktur, ozan kendinden söz etmemiştir Homeros hakkında bilinen en kesin şeyler MÖ850 civarında yaşadığı ve İzmirli olduğudur



Homeros’un destanları gerçek bir dünyayı anlatır Bu dünya iki tarih tabakası üzerine yayılır; kendi yaşadığı çağ ve eski çağlar üzerine bildikleri Homeros sözlü geleneği sürdüren bir ozandı Daha sonra ki ozanlar gibi O da muhtemelen saraydan saraya dolaşıp destan okurdu Yaşadığı 9yyın İonyası’nda 400 yıl önce yapılmış olan Troya Savaşı (MÖ1200) anıları hala çok canlı ve çok iyi bilinen bir konuydu Ne var ki bu savaşta Troya yenilmiş ve efsanenin süslediği bu olay Yunanistan’dan gelen Akhaların zaferiyle sonuçlanmıştı Homeros’un sevgisi Troya’ya olsa bile dinleyicilerine yani efendisi olan Yunanlılar’a karşı kendisini beğendirmesinin koşulu Akhaları kahraman ve üstün görmekti



Hem İlyada hemde Odysseia sözlü geleneğin ürünleridir İlk kez yazıya geçirilişi İlk Çağ’da, Yunanistan’da olmuştur



Homeros’un Troyası Schliemann’ın 1870′lerde ortaya çıkardığı bölüm değildir Schliemann öyle olduğunu zannetmişti, ancak onun bulduğu kent, 9 katlı yerleşimin ikinci katmanı yani Anadolu’nun Tunç Çağı’na ait olan katmandırHomeros’un Troyası ise altıncı katmandır



İlyada; Homeros’un Yunanca İlias adını taşıyan destanı, İlyon ya da Troya olarak anılan kentin destanıdır Konusu Troya Savaşı olmakla beraber, savaşın ancak kısa bir dönemini kapsar ve Troya efsaneleri diye andığımız büyük efsane ve masal çemberinin küçük bir bölümünü içine alır
Troyalılar ile Akhalar arasınadaki Troya Savaşı, öncesi ve sonrasıyla 30 yıl sürmüştür (savaşın kendisi ise 10 yıl)24 bölüm ve 16000′i aşkın dizeden oluşan bu büyük destan ise savaşın tamamını değil, 9yılında son 51 günlük süreyi kapsar İlyada aslında Troya’nın değil Akhilleus’un destanıdır
İlyada destanının konusu sınırlıdır Destan Akhilleus ile Yunan ordusunun başkomutanı Agamemnon arasında, Troya kenti önünde çıkan bir kavgayla başlar Agamemnon, Akhilleus’un güzel gözdesi Briseis’i onun elinden almıştır Buna kızan Akhilleus savaştan çekilir Annesi Thetis’in yalvarmaları üzerine Zeus da savaşın seyrini Troyalılardan yana çevirir Bunun üzerine Agamemnon Akhilleus’a bir ricacılar heyeti gönderir ve ona Briseis’i geri vermeyi teklif eder Ancak Akhilleus savaşa dönmeyi reddeder Bu sırada Troya kahramanı Hektor, Yunan gemilerini yakmıştır Dostunun ölümü Akhilleus’un savaşa girmesine yolaçar Yeni silahlarını kuşanarak Hektor’la teke tek bir mücadeleye girişir ve Hektor’u öldürür Ölüsünü bir arabaya bağlayarak Troya çevresinde sürükletir Sonunda merhamete gelip Hektor’un cesedini babası Troya Kralı yaşlı Priamos’a verir



Odysseia; İlyada bir olayın, Odysseia bir kişinin yani Ithaka kralı Odysseus’un destanıdır Latin dünyasındaki adı Ulisex’tir 24 bölümden oluşan destan, Odysseus’un Troya’dan ülkesine dönüş yolculuğunu anlatır Olaylar burada da İlyada’da olduğu gibi belli bir kronolojik sıraya göre anlatılmaz



Odysseus evinden 20 yıl uzak kalmıştır Dönüş yolculuğunda gemisi parçalanır ve Ogygia adasında nymphe Kalypso tarafından alıkonurDestanda Odysseus’un ülkesi Ithaka’da olup bitenlerde ahlatılırSadık karısı Penelope sabırla kocasının dönüşünü beklemiş, oğlu Telemakhos büyümüş, babasını aramak için yolculuğa çıkmıştır Destan, Odysseus’un ülkesine dönüşü ve kendisini bekleyen karısına kavuşmasıyla sona erer



Yunan mitolojisi hakkında ikinci önemli kaynak Hesiodos‘turMÖ8yyda yaşamıştır O da İonyalı’dır Foça’nın kuzeydoğusundaki Kyme şehrinde, yoksul bir çiftçinin oğlu olarak dünyaya gelmiştir Buradan Yunanistan’a göç etmiş, Helikon yamaçlarında koyun güderken Musalar yani esin perileri ona şairlik bağışlamışlardır İşler ve Günler[3] ve Tanrıların Yaratılışı (Theogonie) isimli iki uzun şiiri bulunmaktadırBunlar, Homeros destanlarından sonra Yunan mitolojisinin en değerli kaynakları olarak kabul edilir



MÖ7-6yyda Lesbos (Midilli) adasında yaşamış ilk Yunan kadın şairi olan Sappho, Pindaros (MÖ 518-446), Kallimakhos (MÖ 310-240) ve Theokritos (MÖ 3yy başları) Yunan mitoslarını işleyen diğer ünlü Yunan şairleridir Eserlerinde mitosları işlemiş Latin şairleri de bulunmaktadır Bunların en ünlüsü MÖ 70-19 yılları arasında yaşamış olan Vergilius’tur Mitolojiye en geniş şekilde kucaklayan eseri Aeneis Destanı’dır Lucretius (MÖ98-55) ve Horatius (MÖ 65-8)’ta mitolojiyi işleyen ünlü Romalı şairlerdir


Ayrıca Yunan komedi ve özellikle de tragedyalarının tek kaynağı mitoslardır MÖ 5yy’da yaşamış olan üç büyük tragedya yazarı Aiskhylos, Sophokles ve Euripides ile komedya türünde yazmış olan Aristophanes, Latin edebiyatında ise Seneca (MÖ 4-MS 65) ile Plautus mitolojik konuları ele alan şairlerdir



Kaynaklar
[1] Anadolu’da; 3000-2000 İlk Tunç Çağı, 2000-1600 Orta Tunç Çağı, 1600-1200 Genç Tunç Çağı, 1200-800 Erken Demir Çağı’dır
[2] Kalypso Odysseus’a aşık bir nymphe, destandaki en güzelkadın Odysseus’u bırakmak istememiş ancak Zeus emredince bırakmak zorunda kalmıştır
[3]çevSuat Yakup Baydur, İst1948