![]() |
Temel İstatistik Kavramları |
![]() |
![]() |
#1 |
yesimciwciw
|
![]() Temel İstatistik Kavramları2 ![]() 2 ![]() ![]() Degisken: Gözlemden gözleme degisik degerler alabilen objelere, özelliklere ya da durumlara "Degisken" denir ![]() Nicel (Kantitatif) Degisken: Degisik derecelerde az ya da çok degerler alabilen degiskendir ![]() ![]() Nitel (Kalitatif) Degisken: Bu degiskenler gözlemden gözleme farklilik gösterirler, ancak bu farklilik derece yönünden degil kalite ve çesit yönündendir ![]() ![]() Süreksiz Degisken: Bu degiskenler miktar yönünden degisiklik yerine tür yönünden degisiklik gösterir ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Sürekli Degisken: Iki ayri ölçüm arasi kuramsal olarak sonsuz parçaya bölünebilir ![]() ![]() 2 ![]() ![]() Ölçme: Objelere ve ya bireylere, belirli bir özellige sahip olus dereclerini belitmek için, belirli kurallara uyarak sembolik degerler verme islemidir ![]() Nominal (Siniflama): Rakamlar sadece verileri farkli gruplara ayirmada kullanilir ![]() ![]() ![]() Ordinal (Siralama): Ölçme sonucunda verilen sayisal degerler büyükten küçüge siralanabilir ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Bu iki ölçek türü ile elde edilmis verilere genellikle nonparamatrik teknikler uygulanir ![]() ![]() Esit Aralikli: Sifir ile ifade edilen bir baslangiç noktasi olan, sifirin yoklugu göstermedigi kabul edilen ölçektir ![]() ![]() Oranli: Gerçek sifir degerine sahip ve sifir yoklugu ifade eden birbirinin kati olarak ifade edilebilen ölçek türüdür ![]() ![]() ![]() 3 ![]() Istatistikte kullanilan bazi parametreler ve simgeleri: Örneklem Parametresi Evren ParametresiAritmetik ortalama X µStandart sapma SsVaryansS2s2Birey (Gözlem)sayisi n NKorelasyon r j 3 ![]() ![]() Aritmetik ortalama: Deneklerin aldiklari degerlerin toplanip denek sayisina bölünmesiyle elde edilen degerdir ![]() Ortanca: Bir ölçek üzerinde orta noktanin yerini gösteren bu ölçü tüm degerleri ortadan ikiye bölen degerdir ![]() Mod: Ölçümlerde en fazla tekrar edilen degere mod denir ![]() 3 ![]() ![]() Ranj: En büyük ölçümle en küçük ölçüm arasindaki farktir ![]() Standart sapma: Ölçümlerin ortalamadan olan farklarinin karelerinin ortalamasinin kareköküdür ![]() Standart hata: Aritmetik ortalamada olusan hatanin belirlenmesi için bulunur ![]() 3 ![]() ![]() Bir isletmenin yaptigi üretim belirli bir zaman diliminde ölçülmüs ve asagidaki veriler elde edilmistir ![]() 11594110103921041141061001021009597113981019910393 10796113110108102114901001031141111059910298979391 99114108103100981011041101141131091081061151031111 09112104104102107106119105969496101101106107105113 112991 ![]() ![]() ![]() 2 ![]() ![]() Dagilim araligi = En büyük deger- En küçük deger Dagilim araligi= 115-90=25 3 ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Siniflar 90-92 93-95 96-98 99-101 102-104 105-107 108-110 111-113 114-116 En küçük deger 90 oldugundan ilk sinifin alt siniri 90 ile baslatilmistir ![]() ![]() ![]() Her Sinifa Düsen Frekans (Siklik) Siniflar saptandiktan sonra her bir degerin hangi sinifa girecegine bakilir ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Siniflar Çetele Frekans90-92/// 393-95 ///// 596-98 ///// /// 899-101 ///// ///// // 12102-104 ///// ///// //// 14105-107 ///// ///// / 11108-110 ///// //// 9111-113 ///// /// 8114-116 ///// 5Toplam 753 ![]() ![]() ![]() ![]() 3 ![]() ![]() Bir isletmedeki yillik izinler gün olarak asagidaki gibidir ![]() a) Ortalama izin kaç gündür? b) Bu grubun ortancasi kaçtir? c) Mod'u kaçtir? d) Ranj'i kaçtir? e) Standart sapmasi kaçtir? f) Standart hatasi kaçtir? Çözüm: a) 8+8+7+7+7+6+6+5+5+4+4+3=70 (äx) x=äx/n ; x=70/12 = 5 ![]() b) Grubun ortancasi 6'dir ![]() ![]() e) Standart sapma: Ölçülerin ortalamadan olan farklari bulunur ![]() ![]() ![]() Degerler887 7 76655443Ortalamadan farki (x-x)2+2+1+1+1+ 0+ 0+(-1)+(-1)+(-2)+(-2)+(-3)Farkin Karesi (xo-x)2 4+4+1+1+1+0+0+1+1+4+4+9Toplam30Standart Sapma: f) Standart hata: 3 ![]() ![]() Degerlerfrekans (f)toplam frekans (tf)orta nokta X0fX0X0-X(X0-X)290-9237591273-1316993-9557294470-1010096-9886797776-74999-10112591001200-416102-10414471031442-11105-1071133106116624108-110922109981525111-113813112896864114-1165511557511121Toplam757779549Yukaridaki degerlere göre; a)Aritmetik ortalamayi,b)Ortancayi, c) Standart sapmayi, d) Standart hatayi, e) Mod ve f) ranji hesaplayiniz ![]() Çözüm: a) Aritmetik ortalama ; b) Ortanca; L : Ortancanin bulundugu araligin alt siniri tfa : Ortancanin bulundugu araliga kadar toplam frekans tb : Ortancanin bulundugu araligin frekansi c) Standart sapma; EvrenÖrneklem d) Standart hata; e) Mod; gruplanmis verilerde en yüksek frekansin bulundugu araligin orta noktasidir ![]() ![]() f) Ranj = En yüksek deger-en düsük deger Ranj=116-90=2 4 ![]() Normal dagilim Özellikleri: 1 ![]() ![]() ![]() 2 ![]() ![]() 3 ![]() ![]() 4 ![]() ![]() Ortalama ile + - 2 standart sapma arasi deneklerin %95 ![]() Ortalama ile + - 3 standart sapma arasi deneklerin %99 ![]() ![]() 5 ![]() Bir durum hakkinda ileri sürülen varsayimlardir ![]() ![]() ![]() Öncelikle H0 hipotezi belirlenir ![]() ![]() ![]() ![]() H1 alternatif hipotez ise farklilik üzerine kurulur ![]() H1 = µ1¹µ2 farkliligi belirten bu hipotez çift yönlüdür ![]() H1 = µ1>µ2 µ1'in µ2 den büyük oldugunu belirten bu hipotez tek yönlüdür ![]() ![]() H1=µ1<µ2 µ1'in µ2 den küçük oldugunu belirten bu hipotez tek yönlüdür ![]() ![]() Bir hipotez kabul veya ret edildiginde her zaman dogru sonuca varildigi ya da varilan kararin dogru oldugu söylenemez ![]() ![]() Hipotez Kabul etme ReddetmeDogru Dogru karar I ![]() ![]() ![]() ![]() Yanlis bir hipotezin yanlislikla kabul edilme olasiligidir ![]() Beta (ß) : Yanlis bir hipotezin yanlislikla kabul edilme olasiligidir ![]() Hipotez: Burs alan ögrenciler almayanlardan daha basarilidir ![]() ![]() ![]() 6 ![]() Örneklem istatistiklerinden yararlanmak suretiyle bir hipotezin geçerli olup olmadigini ortaya koyma islemine istatiksel hipotez testi denir ![]() Parametrik: Ölçümle deger alinmis ve süreklilik gösteren ölçümlere denir ![]() ![]() Nonparametrik: Verileri sayma veya siralama seklinde alinmis degerlerdir ![]() ![]() Hipotez Test Etme Süreci; 1 ![]() ![]() 2 ![]() ![]() 3 ![]() ![]() 4 ![]() ![]() 5 ![]() ![]() 6 ![]() ![]() 7 ![]() ![]() 8 ![]() ![]() Hipotez test ederken kullanilan hipotezler asagidaki gibi ifade edilir ![]() H0 = µ1=µ2 H0 = µ1= µ2 H0 = µ1=µ2H1 = µ1 < µ2 H1= µ1¹ µ2 H1 = µ1>µ2I ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Çift yönlü testlerde (II ![]() ![]() Sag kuyruk testinde (III ![]() ![]() Sol kuyruk testiÇift yönlüSag kuyruk Testi Z' nin kritik degerleri önem düzeyine göre asagida verilmistir ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() 6 ![]() ![]() Parametrik Test Varsayimlari; 1 ![]() ![]() 6 ![]() ![]() ![]() Bu analizde belirli bir önem derecesinde ana kütle aritmetik ortalamasinin belli bir degerden büyük, küçük veya farkli olup olmadigi test edilir ![]() Örneklem sayisi n>30 ise test istatistigi Z olarak, nó30 ise t istatistigi hesaplanir ![]() Bu test uygulanarak, iddia edilen ana kütle ortalamasinin gerçek olup olmadigi ve örnegin bu ana kütleye ait olup olmadigi hakkinda da fikir verir ![]() Bu testin serbestlik derecesi (n-1)'dir ![]() ÖRNEK: Bir isletmenin yillik ortalama üretim miktari düzenli olarak kaydedilmis ve ortalamasi 500 olarak bulunmustur ![]() ![]() ![]() ÇÖZÜM: H0: µ1=µ2 ; H1: µ1¹µ2 ;n>30 oldugundan Z testi uygulanacaktir ![]() Serbestlik derecesi n-1 =100-1=99 olarak bulunur ![]() 0 ![]() ![]() ZHesap< ZTablo; 2 ![]() ![]() ![]() Sonuç: iki ortalama arasinda fark yoktur ![]() ![]() ![]() 6 ![]() ![]() ![]() Ana kütlenin herhangi bir niteliginin belirli bir orandan büyük, küçük veya farkli olup olmadiginin test edilmesinde kullanilir ![]() n>30 ise z istatistigi, n<30 ise t istatistigi hesaplanir ![]() ![]() ÖRNEK: Pazar payinin %40'ini elinde bulundurdugunu idda eden bir firma satislari ile ilgili yapilan ve 82 birimi kapsayan örneklemde sözkonusu orani %35 bulmustur ![]() ![]() ÇÖZÜM: H0 : p - P = 0 ; H1 : p - P ¹ 0 ; p=%35; P=%40; n=82; @=0 ![]() Serbestlik derecesi = n-1 = 82-1=81 olarak bulunur ![]() 0 ![]() ![]() ![]() ZHesap< ZTablo; -0 ![]() ![]() ![]() Sonuç: iki oran arasinda fark yoktur ![]() ![]() ![]() ![]() 6 ![]() ![]() ![]() 6 ![]() ![]() ![]() Birbirinden bagimsiz iki örneklemin ortalamalari arasindaki farkin hangi yönde oldugu ve bu farkin önemli olup olmadigi test edilmesinde kullanilir ![]() Örneklem büyüklügüne göre n>30 ise z, istatistigi n<30 ise t istatistigi hesaplanir ![]() ![]() ÖRNEK SORU: Bir isletmede iki vardiya seklinde üretim yapilmaktadir ![]() grup 40 günlük çalisma sonunda ortalama 74 parça üretimde bulunmus ve standart sapmasi 8 olarak hesaplanmistir ![]() ![]() ÇÖZÜM: n1=40 ; X1=74; S1=8; n2=50; X2=78; S2=7; @=0 ![]() Hipotezler: H0 =X1-X2=0 ; H1 =X1-X2¹0 Serbestlik derecesi (n1+n2 -2) = 40+50-2 =88 olarak bulunur ![]() 0 ![]() ![]() ![]() ZHesap> ZTablo; 2 ![]() ![]() ![]() Sonuç: iki ortalama arasinda fark vardir ![]() ![]() ![]() 6 ![]() ![]() ![]() Iki örnek için oranlar hesaplanmis ise; bu oranlar arasi fark ve bu farkin önemi test edilir ![]() ![]() Hesaplama için n>30 ise z istatistigi, n<30 ise t istatistigi hesaplanir ![]() Bu testte serbestlik derecesi (n1+n2 -2)'dir ![]() ÖRNEK: Bir sampuan üreticisi, iki farkli sehirde 100'er kisilik gruplar üzerinde bir arastirma yaparak sampuan kullananlarin oranini belirlemistir ![]() ![]() ![]() ![]() ÇÖZÜM: P1=0 ![]() ![]() ![]() Hipotezler: H0 : P1- P2 = 0 ; H1 : P1 - P2 ¹ 0 ;n=100 oldugundan z testi kullanilir ![]() Serbestlik derecesi (n1+n2 -2) = 100+100-2 =198 olarak bulunur ![]() 0 ![]() ![]() ![]() ZHesap> ZTablo; 2 ![]() ![]() ![]() Sonuç: iki oran arasinda fark yoktur ![]() ![]() ![]() 6 ![]() ![]() ![]() Ikiden çok örnek kütle ortalamalarinin karsilastirilmasinda kullanilir ![]() Bu yöntemle toplam degismeye katkida bulunan çesitli degisim kaynaklarinin degiskenler arasi etkilesimi ve deneysel hatalari incelenir ![]() Varyans analizi tek yönlü ve çok yönlü olarak uygulanabilir ![]() ![]() 1 ![]() ![]() 2 ![]() ![]() ![]() 3 ![]() ![]() 4 ![]() ![]() 5 ![]() ![]() Bu sartlar saglanamadigi zaman nonparametrik karsiligi "Kruskal Wallis varyans analizi" uygulanmalidir ![]() ÖRNEK: Isletmede bulunan üç esdeger makina üretimi asagidaki gibidir ![]() AB CToplam4 6 35 7 45 6 54 8 56 6 46 7 44 9 3 5 8 3 4 6 4 4 5 3 Sx47 6838153 (Sx)Sx2227476150853 (Sx2)nj 1010 1030 (Sn) I ![]() GnKT:Genel Kareler Toplami GAKT: Gruplar arasi kareler toplami GiKT: Grup içi kareler toplami Serbestlik Derecelerinin Bulunmasi: Genel serbestlik derecesi: GnSD= n-1 =30-1=29 Gruplar arasi serbestlik derecesi: GASD=Grup sayisi-1=3-1=2 Grup içi serbestlik derecesi: GiSD= n-Grup sayisi=30-3=27 Kareler Ortalamasinin Bulunmasi: Gruplar arasi kareler ortalamasi: Grup içi kareler ortalamasi: Varyasyon Kaynagi Tablosunun Hazirlanmasi: Varyasyon KaynagiKareler ToplamiSerbestlik Derecesi Kareler OrtalamasiVKKT SD KO Gn 72 ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Test istatistigi olarak F istatistigi kullanilir ![]() Yanilma olasiligi (güven düzeyi)@ =0 ![]() ![]() Varyans analizinde iki serbestlik derecesi kullanilir ![]() Gruplar arasi serbestlik derecesi=2 Grup içi serbestlik derecesi=27 F tablo degeri bulunur ![]() ![]() Karsilastirma: FHesap=25 ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Sonuç: Gruplar arasinda fark vardir ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() 7 ![]() Korelasyon analizinde iki veya daha çok sayida degisken arasinda bir iliski bulunup bulunmadigi, eger varsa bu iliskinin derecesi ve fonksiyonel sekli belirlenmeye çalisilir ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() 7 ![]() ![]() ![]() ![]() Korelasyon=+1 Korelasyon=-1 Korelasyon=0 Dogrusal korelasyonun hesaplanmasinda Pearson Momentler Çarpimi korelasyonu kullanilir ![]() ![]() Korelasyon katsayisinin degeri -1 ile +1 arasinda degisir ![]() ![]() ![]() 7 ![]() ![]() Hesaplanmis olan korelasyon katsayisinin tesadüfi mi yoksa gerçek bir iliskiyi mi gösterdiginin belirlenmesi için denetlenmesi gerekir ![]() ![]() r:Korelasyon katsayisini belirtir ![]() ![]() ÖRNEK: Asagida bir isletmede gün olarak kullanilan izin (X) ile performans puanlari (Y) verilmistir ![]() XYX2Y2XY114119614213416926312914436313916939211412 12211211441241216144485112512155414161965631391693 96123614472512251446010101001001009118112199114119 61481164121889108110090794981636123614472710491007 0Sx 96Sy 236Sx2 616Sy2 2824Sxy 1075Yukaridaki tabloda hesaplanan degerler formülde yerine kondugunda; Elde edilen sonuca göre kullanilan izin miktari ile performans puanlari arasinda negatif yönlü kuvvetli iliski vardir ![]() ![]() Bulunan korelasyonun gerçekten önemli olup olmadigi incelenirse: Hipotezler, H0 : j=0 ; H1 : j ¹ 0 Serbestlik derecesi (n-2)=20-2=18 0 ![]() ![]() ![]() ZHesap> ZTablo; 4 ![]() ![]() ![]() Sonuç: Bulunan korelasyon önemlidir ve tesadüfi degildir ![]() ![]() ![]()
__________________
|
![]() |
![]() |
|