Büyük Ortadoğu Projesi Ve Bush Doktrini - Ali İhsan Gürler

Büyük Ortadoğu Projesi ve Bush Doktrini


Yazarı : Ali İhsan GÜRLER
Yayınevi : IQ Kültür Sanat Yayıncılık
Basım Yeri / Tarihi : İstanbul / 2005 - Temmuz
Sayfa Sayısı : 480

KİTAP HAKKINDA
Türkiye ve BOP ilişkisi nedir? Türkiye’de isim bazında, ABD tarafından kimlere görev verilmiştir? Bu gibi soruların cevabının Türkiye’de verilmesi gerekmektedir Kitap bir nebze olsun bu gibi soruların cevabını verebilmektedir Fakat, kuşkusuz konu ile ilgili birçok araştırma zaman ilerledikçe ve gelişmeler gün yüzüne çıktıkça yapılmalıdır

Kitabın giriş bölümünde, BOP’un 1990’lı yılların başından beri yürütülen ve ABD’nin başını çektiği projenin 11 Eylül sonrası hızlandırıldığı vurgulanmaktadır Planın Fas’tan Afganistan’a kadar bölgede ekonomik, siyasi, askeri ve sosyal reformları içerdiği ve Bush Yönetiminin 2005 yılı içersinde, planı daha da hızlandıracağına işaret edilmektedir

Kitap genel itibariyle, altı bölümden oluşmaktadır Birinci bölümde, teorik kalıp ve tarihsel arka plandan bahsedilmektedir Kısımda, milli menfaat, milli güvenlik sistemi kavramları tanıtılmaktadır ABD’nin yeni yüzyılda nasıl bir dünya düzeni amaçladığı, 1994-98 yılları arasında geliştirilen ve 1999 yılında yayımlanan, “Yeni Bir Yüzyılda Ulusal Güvenlik Stratejisi” adlı belgede açıklandığı vurgulanmaktadır(s117) Belgenin üç ana stratejisinin ABD’nin güvenliğini güvence altına almak, ekonomik refahını sağlamak, dışarıda demokrasi ve kurumların yerleşmesini teşvik etmek olarak tanımlanmaktadır Hususların 11 Eylül sonrası, gözden geçirilmiş ve 2002 Eylül’de “ABD Ulusal Güvenlik Stratejisi” olarak açıklandığı ifade edilmektedir(s118) ABD’nin yeni güvenlik anlayışının Bush Doktrini olarak anıldığı, ABD’ye yönelik tehditler bu belgede uluslararası terörizm, kitle imha silahlarının yayılması ve serseri devletlerin ya da terörist grupların eline geçmesi, bölgesel çatışmalar, demokratik ve ekonomik reformların başarısızlığa uğrama ihtimali, uluslararası organize suç faaliyetleri ve uyuşturucu trafiği sayılmaktadır

İkinci bölümde Ortadoğu kavramı, Ortadoğu’nun değişim süreci ve ABD’nin rolüne değinilmektedir Petrolün bu noktada Ortadoğu için önemi büyüktür ve tarihsel bağlamda 19 yüzyıldan başlayarak petrol şirketleri ve petrol ülkeleriyle ABD bağlantılarına değinilmektedir Kitabın bu bölümü, petrol şirketleri tarihi ve uluslararası bağlantıları açısından önemli bir kaynak niteliğindedir Dördüncü bölümde, Yeni Dünya Düzeni; Truma Doktrini, Eisenhaver Doktrini, Nixon Doktrini ve Carter Doktrini çerçevesinde tarihsel metodoloji ile anlatılmaktadır Körfez Savaşlarına değinilmekte ve neden sonuç bünyesinde analiz edilmektedir Kitabın bu bölümünde, OPEC üyesi Irak’ın kendi petrollerini Euro referanslı satmayı kararlaştıran ilk üye olmasının dış politik önemine vurgu yapılmakta ve Saddam’ın en büyük hatalarından bir tanesinin bu olduğu, ABD’nin ise bu durumu asla affetmediği ifade edilmektedir(s287) Ayrıca, Doların Euro karşısında değer kaybetmesinin nedenin de Çin, Rusya, Venezüella gibi ülkelerin Merkez Bankası Rezervlerinin Euro cinsinden tutmaya başlaması olarak anlatılmaktadır Ekonomik anlamında, bir ABD-AB çekişmesine değinilmekle beraber, siyasi anlamda da Avrupa Birliği’nin uluslararası hukuka uygunluğu esas almasının bir başka çekişmeyi gündeme taşıdığı ifade edilmektedir(s291)

Kitabın son bölümünde, 2004 Seçimleri sonrası ABD dış politikası değerlendirilmektedir Bilindiği gibi, 2 Kasım 2004 başkanlık seçimlerinde George Bush zaferle çıkmıştır George Bush JF Kenedy’ye göre, %3 fazla oy alarak(35 milyon oy) 2 dönem başkan olmuştur(s369) Bu bölümde, ayrıca Musul-Hayfa Petrol Boru hattının tekrar gündeme geleceği ifade edilmektedir Hayfa İsrail’in Akdeniz’deki başlıca limanıdır İsrail ekonomisi için çok önem taşımaktadır(s392) Aslında Hayfa hattının İsrail Başbakanı Şamir’in 1980’de Irak-İran Savaşı sırasında Irak’a petrolü Hayfa üzerinden ihracını önermesine dayandığı ifade edilmektedir(s393) Hayfa-Musul boru hattının İsrail’in ve ABD’nin enerji ikmali güvencesi açısından yine gündeme geleceği anlatılmaktadır(s394) Fakat projenin Suriye üzerinden geçmesi ve Suriye’nin bu hattı asla açmayacağı en önemli problemdir(s394) Kitapta Musul-Hayfa hattının açılması durumunda, Musul-Kerkük-Yumurtalık hattının öneminin azalacağı vurgulanmaktadır(s395)

Ali İhsan Gürler’in kitabı; Blair, Tony (1998) The Third Way: New Politics for the New Century, London, Fabian Society ve Giddens, Anthony (2001) Üçüncü Yol, (Çev) Nihat Şad, Phoneix Yayınevi kitaplarıyla beraber okunduğunda, 21 yüzyılda Batı’nın belli başlı yeni politika önermeleri konusunda bilgi sahibi olunabileceğini düşünüyorum