Kelaynak (Geronticus Eremita)

Bilimsel sınıflandırma

Binominal adı: Geronticus eremita

• Alem: Animalia (Hayvanlar)
  • Şube: Chordata (Kordalılar)
    • Sınıf: Aves (Kuşlar)
      • Takım: Ciconiiformes (Leyleksiler)
        • Familya: Threskiornithidae (Aynakgiller)
          • Cins: Geronticus
            • Tür: G eremita

Kelaynak

(Geronticus eremita), kayalık veya yarı çöl kurak yaşam alanlarında bulunan iri yapılı, suda veya çamurda yürüyen ince uzun kıvrık gagalı, 70-80 cm uzunluğunda, 120-135 cm kanat genişliğinde bir kuş türü

Özellikleri ve Davranışları

Tüysüz kırmızı bir yüz ve kafaya ve uzun kıvrık kırmızı bir gagaya sahiptir Sık sık fakat daima akan sulara yakın değildir İri, parlak, cilalı, siyah kuşlardır Başlarında tüy olmaması nedeniyle bu adı almışlardır İlk yumurtadan çıktıklarında yavrunun kafası ve boğazı tüylüdür Yaşları ilerledikçe bu tüyler yok olur Siyah tüyleri güneş ışığının farklı açılarında parlak yeşil, kavuniçi ve mor rengini alır Uçuşları insanı hayrete düşürecek kadar güzel ve zariftir Kelaynaklar çok sosyaldir, sabahın erken saatlerinde 10-15 km uzaklıktaki beslenme alanlarına guruplar halinde giderler Uzun ve kıvrık gagalarıyla yiyeceklerini ararlar Yuvalarını yapma dönemi Şubat-Mart aylarıdır Yavruları koyu gri renkte olup, yuvada dolaşırken yere düşme tehlikesi yaşarlar Yumurtadan çıktıktan 2-3 ay sonra palazlanırlar Erişkin kuşlarla birlikte beslenme alanlarına uçarlar Kendilerini besleyebilecek duruma gelene kadar anneleri onları 2-3 ay besler Tek eşli yaşamaları nedeniyle üremeleri çok yavaş olur

Yayılış alanları

Ortadoğu ve Afrika, Kuzey Sahra çöllerinde kayalıkların uçurumlarında 2-3 yumurta yumurtlayarak ürer Böcekler ve diğer küçük yaratıklarla beslenirler Önceleri Ortadoğu, Kuzey Afrika ve hatta Avrupa Alplerinde yaygın bulunmaktayken 400 yıl önce buralardan yok olmuştur Kendi mesafe alanında göçmen bir kuştur Kışı geçirdiği yerler Sudan'ın bir kısmı, Etiyopya, Eritre ve belkide Somali' nin bazı yerleri, Yemen ve Suudi Arabistan'dır Bu tür şimdi resmi olarak kritik tehlike sınırındadır Vahşi olarak yaşayan nüfusu 420 olarak tahmin edilmektedir, yaklaşık 1500'ü tutsaktır (2004) Yaşayabilecekleri yerler Fas, Türkiye ve Suriye'dir
Dünyada sadece Türkiye'de (Birecik/ Urfa) ve Fas'da koruma altında az sayıda bulunmaktadırlar Dünya popülasyonları yaklaşık 500 bireydir Türün doğal yaşam alanı Alpler'den Kızıldeniz'e, Fas'dan Güneydoğu Anadoluya kadar uzanan geniş bir coğrafyadır Yanlış tarım politikaları sonucunda kurutulan sulak alanlar ve böcek öldürmek için tarlalarda kullanılan ağır kimyasallar (Özellikle DTT) bu kuşun neslini tükenmenin eşiğine getirmiştir
Türkiye'de yaşayan yaklaşık 75 bireyin göç etmesine izin verilmemekte ve göç zamanı kuşlar kafeslere alınmaktadır Ama Suriye'de 3-4 bireyden oluşan ve hala kışın göç eden küçük bir topluluğa rastlanmıştır Kuşla ilgili gerek Avrupa gerek Türkiye kaynaklı yeni projeler kuşları güvenli şekilde göç ettirebilmeyi amaçlayıp bunun için çalışmaktadır

Tehditler

Kelaynakların yok olmasının bir çok nedeni vardır Bunların başında avcılık gelir Beslenme alanlarının çeşitli nedenlerle kaybı, 1950 yılında çekirge salgınına karşı yapılan DDT ilaçlaması Birecik'teki kelayanakların hızla yok olmasına neden olmuştur Kurtulanlar ise ilacın etkisinden birkaç sene yumurta vermemiştir
Türkiye ve Suriye' deki kelaynaklar (Doğu'daki topluluklar), Fas'daki kelaynaklardan (Batı'daki topluluklar) dış görünüm olarak farklıdırlar Bu iki farklı kelaynak topluluğu arasında davranış farklılıkları da vardır Fas'daki kelaynaklar göç etmezken Birecik ve Suriye'deki kelaynaklar göç ederler
1954 yılında Birecik'te 600 çiftten fazla ve üreyen bir topluluk vardı DDT ilacının uygulamasından sonra, Birecik'te 1962 yılında kelaynakların toplam sayısı 130 çift kalmıştır 1972'ye kadar kuşların hiçbiri yumurta çıkarmamıştır 1973 yılına gelindiğinde ise 26 çift kelaynak kalmıştır 1982 yılında ise sadece 17 tane kuş Afrika'dan geri dönmüştür Ancak 6 çift doğal ortamında üremiştir
1990 yılından sonra Birecik'te yarı yabani kuşlar üreme dönemine hazırlık için Şubat-Mart aylarında kafeslerinden çıkarılır ve göç zamanına doğru Temmuz-Ağustos aylarında tekrar kafeslerine alınırlar Bu dönem içerisinde kuşlar doğal ortamlarında serbestçe uçup, üreyebilirler Üreme istasyonunun içindeki kayalıklar ve tahta yuvalarda üreyen kelaynaklara günde iki defa yem verilir Kuşlar aynı zamanda Fırat'ın kenarındaki alanlara gidip beslenebilirler

Günümüzdeki Durum

Çevre ve Orman Bakanlığı'yla, Doğa Derneği tarafından Kelaynaklarla ilgili eğitim projesi uygulanmaktadır Projeyle, kelaynakların tanıtımına katkı sağlamak ve bölgeye daha çok ziyaretçinin gelmesi hedeflenmektedir Doğa Derneği tarafından görevlendirilen Turan Çetin kelaynakların doğal yaşamları hakkında gözlem yapmakta ve veri alt yapısı oluşturmaktadır Günümüzde 83 kelaynak olmakla bereber 13 tane yavru bulunmaktadır Birecik'teki kelaynakların sağlık durumları da iyidir

Güzel seçim konuya espri katmış elinize sağlık