Bursa

Bursa Osmanlı Devletinin bir ara başkentliğini yapan, evliyalar diyarı, tarihî abideler şehri, tabiî güzellikleri ve binlerce senedir bilinen şifalı kaplıcaları ile dünyaca isim yapan il



Bursa'nın konumu


Bursa Osmanlı Devletinin bir ara başkentliğini yapan, evliyalar diyarı, tarihî abideler şehri, tabiî güzellikleri ve binlerce senedir bilinen şifalı kaplıcaları ile dünyaca isim yapan il

Marmara Bölgesinin güneyinde yer alan Bursa, Bilecik, Balıkesir, Kütahya, Kocaeli, İstanbul illeri ve Marmara Denizi ile çevrili, Marmara bölgesini, Ege Bölgesi ve İç Anadolu Bölgesine bağlayan bir kavşak noktasıdır İstanbul, Ankara ve İzmir gibi Türkiye’nin üç büyük şehrinin meydana getirdiği üçgenin merkezinde sayılır 28°10’ ve 30°00’ kuzey enlemleri ile 40°40’ ve 39°35’ doğu boylamları arasında yer alır İlin trafik plaka no 16’dır İsminin kökeni

Bursa’nın, Bitinya kralı İkinci Prusias tarafından kurulduğu ve şehre "Prusias" (Prosa)dendiği, zamanla bu isim "Brousse" ve "Brus" olduğu söylenmektedir Türkler şehri fethedince, "Bursa" demişlerdir

Büyük bölümü Marmara Bölgesi'nde yer alan Bursa ili toprakları, kuzeyde Marmara Denizi kıyısından güneyde Ege Bölgesi'nin kuzey kesimine kadar uzanır Eskiçağdan beri birçok uygarlığın yaşadığı Bursa ilinin tarihsel bakımdan belki de en önemli özelliği, iki eski Türk devletinin başkentlerinin bu ilde olmasıdır Anadolu Selçuklu Devleti'nin başkenti İznik'ti Osmanlı Devleti'nin de kuruluş aşaması bu topraklar üzerinde gerçekleşmiş ve bir süre Bursa, bir süre de İznik başkent olmuştu İlk Osmanlı parası da burada basılmıştır Bu tarihsel kentin Bursa adının kaynağına ilişkin çeşitli söylentiler vardır Bunlardan gerçeğe en yakın olanı, Bitinya Kralı i Prusias'ın yöreyi ele geçirdikten sonra buradaki kente adını vermesine dayanır

Doğal Yapı

Bursa ilinin yaklaşık üçte birini dağlık alanlar, yarısına yakınını da yaylalar kapsar Yaylalar daha çok ilin iç, doğu ve güney kesimlerindedir İlin kuzeyini engebelendiren Samanlı Dağları, aynı zamanda İstanbul, Kocaeli ve Sakarya illeriyle doğal sınır oluşturur Daha güneyde İznik Gölü'nün güneyinden Marmara Denizi kıyıları boyunca orta yükseklikte Mudanya Dağları uzanır Bunlardan başlıcaları Gemiç Dağı, Kurban Dağı ve Karadağ' dır İlin orta kesiminde, 2543 metreye ulaşan Uludağ yalnızca Bursa'nın ve Marmara Bölgesi'nin değil, Türkiye'nin kuzeybatısında yer alan dağların en yükseğidir Uludağ, güneydoğuya doğru Domaniç Dağlan uzantısını oluşturur
Bursa ilindeki alçak düzlüklerin başlıcalan Orhangazi, Yenişehir, İnegöl, Bursa, Mustafakemalpaşa ve Karacabey ovalarıdır Bursaili topraklannı Mustafakemalpaşa (Kirmastı) Çayı, Göksu Çayı, Garsak (Karsak) Suyu, Nilüfer Çayı sular

İldeki başlıca göller ise İznik ve Ulubat'tır Sulan tatlı olan bu göllerde tathsu balıkları ve kerevit yaşar Ulubat Gölü'nde bazı küçük adalar vardır Ayrıca sulama, taşkın önlemeve içme suyu sağlama amaçlarıyla yapılan Gölbaşı, Doğancı, Demirtaş ve Hasanağa barajları arkasında küçük yapay göller oluşmuştur

Bursa ilinin Marmara Denizi kıyısı oldukça düzdür Bir çöküntü alanı olan Gemlik Körfezi'nin kuzeyinde Armutlu Yarımadası yer alır Yarımadanın batısındaki Bozburun ile Susurluk Çayı ağzının açığında yer alan ve yanaçık cezaevi olarak kullanılan İmralı Adası yönetim bakımından Bursa iline bağlıdır
Bursa ili doğal bitki örtüsü ve iklim yönünden farklılıklar gösterir İlin kıyı kesiminde Akdeniz'e özgü makiler, zeytinlikler ve bağlar görülür Kıyı ve orta kesimdeki dağların özellikle kuzeye bakan yamaçlarında meşe, kestane ve gürgen ormanları vardır Uludağ'ın yüksek kesimlerinde karaçam ve Uludağ köknarlarından oluşan ormanlar vardır İlin iç ve güney kesimindeki dağlarda kayın, karaçam ve sarıçam ormanlarına rastlanır Bursa ilindeki bu ormanlarda aşırı avlanma nedeniyle soyu tükenme tehlikesiyle karşı karşıya olan bazı yabanıl hayvanlar için koruma ve üretme alanları kurulmuştur Bunlar Uludağ ve İnegöl Boğazova'daki geyik, Mustafakemalpaşa Paşalar'daki karaca, Karacabey Ovakorusu'ndaki sülün üretme ve koruma alanlarıdır
Bursa ilinin Marmara Denizi kıyısında iklim daha yumuşakken, Ege Bölgesi'nin İçbatı Anadolu bölümünde kalan Uludağ'ın güneyindeki iç kesimlerde kışlar soğuk ve karlı geçer Kuytu ve çukur kesimlere daha az yağış düşerken, yüksek kesimlerde yağış oldukça çoktur

Bursa iline ilişkin bilgiler

YÜZÖLÇÜMÜ: 11043 km2
NÜFUSU (1990): 1603137
İL MERKEZİ: Bursa
İLÇELER VE NÜFUSLARI (1990): Bursa Büyükşehir Belediyesine bağlı ilçeler Nilüfer (65799), Osmangazi (510902), Yıldırım (325159) Öbür ilçeler: Büyükorhan (19591), Gemlik (78193), Gürsu (18681), Harmancık (12149), İnegöl (126214), İznik (41942), Karacabey (72898), Keleş (21675), Kestel (31710), Mudanya (38656), Mustafakemalpaşa (100410), Orhaneli (30015), Orhangazi (56426), Yenişehir (52717)
KENTLER VE NÜFUSLARI (1990): Bursa (834576), İnegöl (71120), Gemlik (50237), Mustafakemalpaşa (37938), Orhangazi (31889), Karacabey (31665)
BAŞLICA YÜKSELTİLER: Uludağ (2543 metre), Tepel Tepesi (2052 metre)
SICAKLIK: Bursa kentinde en düşük 25,7°C (921929), en yüksek 42,6°C (2181945), ortalama 14,4°C
YAĞIŞ MİKTARI: Bursa kentinde yıllık ortalama 705,8 mm
İL TRAFİK NO: 16

İLGİÇEKİCİ YERLER: Uludağ Milli Parkı; Çekirge, Armutlu, Oylat, Gemlik kaplıcaları; Armutlu, Kumla, Kurşunlu plajları; Prusa kenti surları; Nikaia (İznik), Miletopolis (Karacabey), Mirlea (Mudanya), Kirmastı (Mustafakemalpaşa), Atranos (Orhaneli), Neopolis (Yenişehir) eskiçağ kentleri; Ayasofya, Koimesis, Hagios kiliseleri; Nikaia Nekropolü, Sarayı ve Hipogeumu; Orhan Camisi ve Külliyesi, Yıldırım, Yeşil, Hüdavendigâr, Muradiye, Koca Sinan Paşa, İshak Paşa külliyeleri; Bursa ve Karacabey ulucamileri; Yıldırım Bedesteni, Bursa Arkeoloji, Bursa Türkİslam Eserleri, Bursa Atatürk, Mudanya Mütareke, İznik müzeleri

Tarih

Yapılan çeşitli kazı ve araştırmalarla Bursa ili topraklarında ilk yerleşmelerin İÖ 4000'lere uzandığı belirlenmiştir İÖ 13 yüzyılda Balkanlar'dan gelen Frigler'in yerleştiği bu yöreye ilişkin kesin bilgiler İÖ 700 yıllarında Bitinler ile başlar Bitinya adı verilen bölge İÖ 6 yüzyılda Lidyalılar'ın eline geçmiş ama, aynı yüzyılın ortalarında bu topraklara Lidyalılar'ı yenen Persler egemen olmuştur Pers egemenliğinin son dönemlerinde kurulan Bitinya Krallığı, bu toprakları Roma İmparatorluğu ele geçirinceye kadar varlığını sürdürdü Roma İmparatorluğu'nun ikiye bölünmesi ile Bitinya, Bizans (Doğu Roma) İmparatorluğu' nun bir eyaleti oldu Bursa kenti ise tekfurluk olarak bu eyalet içinde yer aldı

Bursa yöresine 1075'te ulaşan Kutalmışoğlu Süleyman Şah tarafından ele geçirilen İznik kenti, kuruluş döneminde Anadolu Selçuklu Devleti'nin başkenti oldu 4 ve 8 yüzyıllarda Hıristiyanlık ile ilgili bazı dinsel sorunlarınçözülmesi için toplantıların yapıldığı İznik hem Roma, hem de Bizans döneminde Hıristiyan dünyasının önemli merkezlerindendi

11 yüzyıl boyunca Bursa dışında, yöredeki kentler sık sık Selçuklular ile Bizanslılar arasında el değiştirdi Bursa kenti ise ancak 1326'da Osmanlılar tarafından alınarak başkent yapıldı 1330'da İznik alınınca Osmanlılar yönetim merkezini buraya taşıdılar 1335'ten sonra Bursa yeniden 1365'e kadar başkent oldu
Bursa yöresi Kurtuluş Savaşı sırasında Yunanlıların Anadolu'da ilerleyişini kolaylaştıran Anzavur Ayaklanmasından olumsuz biçimde etkilendi İngilizler 24 Haziran 1920'de Mudanya'ya, 25 Haziran 1920'de de Gemlik'e asker çıkardılar 1 Temmuz 1920'de Karacabey ve Mustafakemalpaşa'yı alan Yunanlılar, 8 Temmuz 1920'de Bursa'yı işgal etti İşgal haberi ulaşınca Türkiye Büyük Millet Meclisi kürsüsüne 10 Temmuz 1920'de yas simgesi olarak siyah bir şal örtüldü ve 10 Eylül 1922'de Bursa'nın kurtuluşuna kadar orada kaldı

Ekonomi

Türkiye'nin önemli sanayi merkezlerinden biri olan Bursa'da otomobil, yedek parça; yünlü, pamuklu, ipekli ve yapay ipek dokuma; yem, yapay gübre; bitkisel yağ, konserve fabrikaları bulunur Ayrıca orman ürünlerini değerlendiren fabrikalar da vardır İldeki küçük sanayi etkinlikleri de çok canlıdır Özellikle havluculuk çok gelişmiştir ve ilin en çok tanınan sanayi ürünlerinin başında Bursa havluları gelir İlde üretilen çeşitli ürünleri depolayıp korumak ve pazarlamak için ayrıca çok sayıda kuruluş vardır Gemlik ve Mudanya ilin başlıca limanlarıdır

Eskiden beri önemli bir bitkisel üretim alanı olan Bursa ilinde elde edilen ürünler büyük kentlere ve yurtdışına satılır İldeki tarımsanayi ilişkisi son derece gelişkin bir düzeydedir Yünlü, ipekli gibi dokuma, yağ, salça gibi gıda sanayilerinin çeşitli kollan ildeki tarımsal üretime dayanır İlin verimli topraklarında hemen her tür ürün yetiştirilmektedir Yaş sebze ve meyveciliğin yanı sıra başta buğday olmak üzere tahıllar, şekerpancarı, tütün, ayçiçeği, soğan ilin önde gelen tarım ürünleridir Gemlik ve Mudanya'da yetiştirilen ve ünü ülke sınırlarını aşan sofralık zeytin ile Bursa'nın geleneksel ürünü şeftalinin yurtdışına satışı günden güne artmaktadır

Yetiştirilen hayvan sayısı çok olmamasına karşın Bursa'da hayvansal ürün önemli bir gelir kaynağıdır Bursa ilinde yetiştirilen başlıca küçükbaş hayvanlar merinos ve kıvırcık koyunudur Sığır besiciliği de yaygın olarak yapılır Bursa kentinde hayvansal ürünleri işleyen bir et kombinası vardır Hayvancılığın gelişmesinde Karacabey Tarım İşletmesi'nin önemli katkıları olmuştur Önce Karacabey Harası adıyla kurulan bu eski tarım işletmesinin at, sığır, koyun, tavuk yetiştirme ve tarım şubeleri vardır Bursa hayvancılığının öteki dalları tavukçuluk, arıcılık ve ipekböcekçiliğidir Osmanlılar döneminde ipeği ile ün kazanan Bursa'da ipekböcekçiliği günümüzde ikincil bir uğraş olmuştur Marmara Denizi ile Ulubat ve İznik göllerinde balıkçılık yapılır Göllerde avlanan kerevitler yurtdışına satılır Ama son yıllarda sanayi atıklarıyla Gemlik Körfezi ve göllerin sularında ortaya çıkan hızlı kirlenme balıkçılığı ve turizmi olumsuz yönde etkilemektedir

Tarihsel zenginlikleri, kaplıcaları, doğal güzellikleri, güneşi ve denizi, kışlık tatil olanakları ile Bursa ülkemizin önemli turizm bölgelerinden biridir Kış sporları ve kayak merkezi olan Uludağ'daki tesisler her türlü hizmeti verebilecek düzeye erişmiştir {bak Uludağ)
Bursa ili yeraltı kaynakları bakımından da oldukça zengindir İl topraklarında krom, volfram, bor, mermer ve linyit içeren madenler işletilmektedir

Toplum ve Kültür

Doğal yapısının tarıma elverişliliği ve coğrafya bakımından konumunun yerleşime uygunluğu Bursa ili topraklarını tarih boyunca önemli bir yerleşim merkezi yapmıştır Çeşitli tarih dönemlerinde yöreye egemen olan halklar arkalarında önemli kültür kalıntıları bırakmışlardır Bursa bugünkü görünümünü 12 yüzyıldan sonra Türkler'le birlikte kazanmaya başlamıştır 14 yüzyıldan sonra iyiden iyiye belirginleşen Türk uygarlığı kuşkusuz kendisinden önceki değişik uygarlıkların bir bileşimidir

Örneğin birçok Bizans söylencesi değişime uğrayarak Türk söylencesi durumuna gelmiştir
Bursa Osmanlılar döneminde ülkenin en önemli dokuma merkeziydi Kemha, atlas, kadife, tafta, bürümcük gibi çeşitli ipekli dokumanın yanı sıra havluculuk da il dokumacılığının önde gelen ürünlerindendir İlin ün kazanan el sanatlarından biri de çiniciliktir İznik'te Bizans'ın son dönemlerinde başlayan çinicilik 17 yüzyıl sonuna kadar önemini korumuştur İznik çinilerinde egemen renk maviye çalan yeşildir Osmanlı döneminde birçok mimari yapıtı süsleyen bu çiniler hâlâ yapıldıkları günün parlaklığını korumaktadır

Bursa ilinin yaşamında yöreye yerleştirilen Balkan göçmenlerinin önemli bir yeri vardır Günümüzde ün kazanan Bursa bıçakçılığını göçmen ustalar geliştirerek bugünkü düzeye getirmiştir

Bursa ilinin çeşitli yerleşim merkezlerinde Osmanlılar döneminden kalma birçok eski yapı vardır Ayrıca Türk evlerinin en eski ve özgün örnekleri de Bursa Hindedir 17 yüzyılın başlarında Bursa ve Mudanya'da yapılan evlerin üst ve alt katları aynı plandadır Çıkma bulunmayan bu evlerin alt katlarının dış yüzeyleri tümüyle kapalıdır

İl Merkezi: Bursa

Uludağ'ın kuzey eteklerinde kurulmuş olan kent kendi adıyla anılan ovaya doğru gelişmiştir Ulaşım kolaylığına sahip verimli birova kenarında kurulmuş olan Bursa her zaman kalabalık bir kent olmuştur 17 yüzyılda nüfusu 100 bine ulaşan kent bugün ülkemizin beşinci büyük kentidir Son yıllarda gerçekleştirilen büyük yatırımlarla kent ülkemizin en önemli sanayi merkezlerinden biri konumuna gelmiştir Ne var ki, bu hızlı gelişme plansız bir kentleşmeyi doğurmuş, eskiden Çekirge semtinden bakıldığında yemyeşil bir halıyı andıran Bursa Ovası bugün yerleşme alanları ve fabrikalarla dolmuştur

Bitinya Kralı I Prusias tarafından İÖ 2 yüzyılda kurulan Bursa 1326'da Orhan Bey tarafından Bizanslılar'dan alınarak Osmanlı Devleti'ne başkent yapıldı Osmanlılar döneminde yapılan birçok han, medrese, cami ve imaret günümüzde de kenti süslemektedir Bu yapılar arasında cami, türbe, medrese, hamam, imaret ve handan oluşan ve Yeşil semtinde bulunan Yeşil Külliye'de kullanılan çiniler bugün de göz alıcı güzelliklerini korumaktadır Özellikle Yeşil Türbe Osmanlı türbe mimarisinin en güzel örneklerinden biridir Türbe firuze, lacivert, sarı, beyaz, yeşil çinilerle bezenmiştir Yıldırım Bayezid tarafından yaptırılan Ulucami çok direkli camilerin en klasik, anıtsal örneklerinden biridir Caminin içinde 20 kubbeyi taşıyan 12 ayak bulunur

Roma döneminden beri bilinen Bursa kentinin kaplıcaları ününü günümüze kadar sürdürmüştür Bu kaplıcalardan gut ve romatizma gibi çeşitli hastalıklardan şikâyeti olanlar yararlanmaktadır

Türkiye'nin en işlek karayollarından biri, Bursa kentinden geçerek İstanbul'u İzmir'e bağlar Kent yakınındaki havaalanı Bursa'ya havayoluyla da ulaşım olanağı sağlamaktadır Kentin en önemli eğitim kurumu Uludağ Üniversitesi'dir Eğitim Enstitüsü ve Yüksek İslam Enstitüsü ilin öbür yükseköğrenim kurumlarıdır 1888'de kurulan Bursa İpekböcekçiliği Araştırma Enstitüsü ise üretime yönelik eğitim kurumudur Bursahlar'ın eğlence ve dinlenme alanlarından biri olan Kültür Park'ta her yıl, uluslararası bir nitelik kazanan fuar açılır
Kentin nüfusu 612510'dur (1985)