Çin

Başlık Çin Açıklama Çin Halk Cumhuriyeti

Ülkenin Resmi Tam Adı: Çin Halk Cumhuriyeti
Kısa Şekli : Çin
Yerel Tam Adı: Zhonghua Renmin Gongheguo
Yerel Kısa Şekli: Zhong Guo
kısaltma: PRC (ÇHC)
Yönetim biçimi: Sosyalist Cumhuriyet
Başkenti: Pekin
İdari Bölümleri: 23 bölge, 5 özerk bölge ve 4 belediye; Anhui, Pekin, Chongqing, Fujian, Gansu, Guangdong, Guangxi, Guizhou, Hainan, Hebei, Heilongjiang, Henan, Hubei, Hunan, Jiangsu, Jiangxi, Jilin, Liaoning, Nei Mongol, Ningxia, Qinghai, Shaanxi, Shandong, Shanghai, Shanxi, Sichuan, Tianjin, Xinjiang, Xizang (Tibet), Yunnan, Zhejiang
Milli Bayramları: ÇHC kuruluş günü, 1 Ekim (1949)
Anayasası: 4 Aralık 1982
Üye Olduğu Uluslararası Örgüt ve Kuruluşlar: AfDB (Afrika Kalkınma Bankası), APEC (Asya-Pasifik Ekonomik İşbirliği Forumu), ARF, AsDB (Asya Kalkınma Bankası), ASEAN (Güneydoğu Asya Ülkeleri Örgütü), BIS (Uluslararası İmar Bankası), CCC (Gümrük İşbirliği Konseyi), CDB (Karayipler Kalkınma Bankası), ESCAP (Asya ve Pasifikler Ekonomik ve Sosyal Komisyonu), FAO (Tarım ve Gıda Örgütü), G-77, IAEA (Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı), IBRD (Uluslararası İmar ve Kalkınma Bankası), ICAO (Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü), ICC (Milletlerarası Ticaret Odası), ICFTU (Uluslararası Serbest Ticaret Birlikleri Konfederastonu), ICRM (Uluslararası Kızılhaç ve Kızılay Hareketi), IDA (Uluslararası Kalkınma Birliği), IFAD (Uluslararası Tarımsal Kalkınma Fonu), IFC (Uluslararası Finansman Kurumu), IFRCS (Uluslararası Kızılhaç ve Kızılay Toplulukları Federasyonu), IHO (Uluslararası Hidrografi Örgütü), ILO (Uluslarası Çalışma Örgütü), IMF (Uluslararası Para Fonu), IMO (Uluslararası Denizcilik Örgütü), Inmarsat (Uluslararası Denizcilik Uydu Teşkilatı), Intelsat (Uluslararası Telekomünikasyon ve Uydu Örgütü), Interpol (Uluslararası Polis Teşkilatı), IOC (Uluslararası Olimpiyat Komitesi), ISO (Uluslararası Standartlar Örgütü), ITU (Uluslararası Haberleşme Birliği), LAIA (Latin Amerika Entegrasyon Birliği), MINURSO (BM Bati Sahra Referandum Misyonu), NAM, OPCW (Kimyasal Silahları Yasaklama Organizasyonu), PCA (Daimi Hakemlik Mahkemesi), UN (Birleşmiş Milletler), UN Güvenlik Konseyi, UNAMSIL (BM Sierra Leone Misyonu), UNCTAD (Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Konferansı), UNESCO (Eğitim-Bilim ve Kültür Örgütü), UNHCR (BM Mülteciler Yüksek Komiserliği), UNIDO (Endüstriyel Kalkınma Örgütü), UNIKOM (BM Irak-Kuveyt Gözlem Misyonu), UNITAR (BM Eğitim Araştırma Enstitüsü), UNMEE (BM Etyopya-Eritre Misyonu), UNTAET (BM Doğu Timor Geçiş Yönetimi), UNTSO (BM Mütareke Gözlem Örgütü), UNU, UPU (Dünya Posta Birliği), WHO (Dünya Sağlık Örgütü), WIPO (Dünya Fikri Mülkiyet Teşkilatı), WMO (Dünya Meteoroloji Örgütü), WToO (Dünya Turizm Örgütü), WTrO (Dünya Ticaret Örgütü), ZC
Yüzölçümü îtibâriyle dünyânın üçüncü, nüfus îtibâriyle en büyük Güney Doğu Asya ülkesi Doğusunda Güney Kore, kuzeydoğusunda ve kuzeybatısında Rusya, kuzeyde Moğolistan, güneybatıda Afganistan ve Pakistan, güneyde Hindistan, Nepal, Butan, Birmanya Laos ve Kuzey Vietnam, doğusunda ise Büyük Okyanus ile çevrilidir

Târihi

Eski devirlere âit yapılan araştırmalar Çin hakkında devamlı yeni bilgiler vermektedir Ülkeyi yöneten ilk hânedân olarak Hya ve Şang sülâleleri bilinmektedir Hya sülâlesi hakkında bilinen tek bilgi hükümdârların isimleridir Şang sülâlesinin, yapılan araştırmalar netîcesinde yaklaşık olarak MÖ 1450-1050 seneleri arasında Çin ovalarına hâkim oldukları bilinmektedir MÖ 1050-220 yılları arasında değişik çeşitli uygulamalarla Çov Sülâlesi yönetmiştir Şang Sülâlesini yıkarak başa geçen Çov Sülâlesi, MÖ 1050-771 seneleri arasında feodal bir idâre kurdular Ülkede, feodal devletler bağımsız devletler hâlinde gelişmeye başladı Bu durum hükümdârın gücünün azalmasına ve feodal devletler arasında savaşa sebeb oldu Batıdan gelenTürk ve Moğollar, ülkenin büyük bir kısmını fethettiler Batı milletlerinin eline düşmüş olan topraklarından büyük bir kısmını Çin beyi Tsin, geri aldı Böylelikle devleti önemli feodal devletlerden biri oldu
MÖ 770-472 devri: Feodal beylerin kendi aralarında iç savaşlara giriştikleri bir devirdir Bu savaşlar netîcesinde yedi bey kalmış ve bunlar da kral şanını alarak Çov Sülâlesinden ayrıldılar MÖ 472-221 iç savaş sonunda MÖ 453 senelerinde Tsin’in feodal devleti üç devlete bölündü MÖ 221-206 aralarında Tsin’in Sülâlesi memleketi mutlakiyetle idâre etti Tekerlek dingillerinin standartlaştırılması ve bâzı ölçü birimlerinin kullanılmaya başlaması Çin târihinin bu safhasına âit önemli hâdiselerdir Kuzeyden gelen saldırılardan (Hun saldırıları) korunmak için Çin Seddinin ilk şekli olan toprak tabyalar yapıldı Doğu Çin bölgesinde başlayan bir ayaklanma, uzun süren savaşlara sebebiyet verdi ve bu savaşlar sonunda Han Sülâlesi yönetimi ele geçirdi ise de, bir müddet sonra idâre değişti MÖ 206 yılında yönetimi, küçük rütbeli bir asker olan Lui Ki ele geçirerek Han Sülâlesini (asiller) kurdu MS 168 senesinde meydana gelen bir hükûmet darbesi üzerine 220 senesine kadar devâm eden iç savaşlar devri başladı Büyük bir halk ayaklanması bastırıldı Bu iç savaş netîcesinde ülke üçe bölündü, kuzeyde Vey (220-264), güneydoğuda Vu (229-280), güneybatı Şu (221-263) imparatorlukları kuruldu Göçlerin arttığı devirde, Tsin Sülâlesinin (265-316) başa geçerek, parçalanan Çin’i birleştirmeleri de ülkeye huzur ve istikrar getirdi Daha önceleri ücretle kullanılan milletler bu savaşlarda (asillerin savaşlarında) o derece kuvvetlendiler ki, bunlardan Hyung-nu’lar (Hunlar) 303’te yeni bir devlet (Han) kurdular Bu sülâle Çin İmparatorunu iki defâ esir almış ve 317’den başlayarak bütün Kuzey Çin’de hâkimiyet kurmayı başarmıştır Bunun üzerine Tsin Âilesi kuzeye inerek burada Doğu Tsin Sülâlesini (317-419) kurdu
Güney Çin’de 580 senesine kadar çeşitli sülâlelerin kurduğu muhtelif devletler görülür Suy Sülâlesi (581-618) Çin’i birleştirmeye muvaffak oldu Bu kısa ömürlü hânedan zamânında Çin, Vietnam’ın kuzey ve güneyini ve Tibet’in kuzeyini ele geçirdi Çin’in nüfûzunu tekrar Orta Asya’da hissettirdi Bu devrede Kuzey ve Orta Çin Ovasındaki ticârî münâsebetleri kolaylaştırmak için kanallar açıldı Ancak bütün bu işlerin yapılması için yabancılardan yardım istenmesi Suy Sülâlesinin sonu oldu T’ang Sülâlesi (618-907) işbaşına geldi Bu hânedân devrinde (664) toprakların yeniden taksimi ve vergilendirilmesi yapılmıştır Müslüman Arapların saldırıları üzerine Türkistan Çin’in elinden çıktı
Bundan sonra Türkler devlet idâresinde önemli mevkilere yerleştiler ve sık sık vukû bulan ihtilâllerde önemli rol oynadılar T’ang Hânedânının düşüşünden sonra 960 târihine kadar 5 küçük hânedân iş başına geçti Bu devirde Kuzey ve Güney Çin’de küçük eyâletler şeklinde devletler meydana çıkmıştı 960 târihinde iş başına geçen Sung Hânedânı zamânında Çin İmparatorluğunun birliği yeniden tesis edilmeye çalışılmış, ancak bunda muvaffak olunamamıştır Bu hânedân devrinde birçok şehirler kuruldu ve barut kullanılmaya başlandı Mîmârî, târih, şiir, resim, porselen ve bahçecilikte çok yüksek bir seviyeye ulaştılar Elde bulunan târihî dokümanlar bu medeniyetin yüksekliğine delil teşkil etmektedir
Cengiz Han, 1206-27 yılları arasında Çin’i işgâl etti ve Moğollar, 1214 yılında Sarı Nehirin kuzey tarafındaki bölgede hâkimiyeti ele geçirdiler 1271 târihinde Kubilay Hân, imparatorluğunu îlân etti Böylece Yüan Hânedânının (1260-1368) ve başşehir Yenching (Pekin)i kurdular Moğollarla berâber Yüan Hânedânı bütün Çin’i fethederek hâkimiyetleri altına aldılar Bundan sonra Moğollar Çin kültürünün etkisi altına girerek, din, örf ve âdetlerinde, giyim ve kuşamlarında Çin örf ve âdetlerini benimsediler
Chu Yüan Chang, Yüan Hânedânı yerine Ming Hânedânını (1368-1644) kurdu Bu hânedân zamânında Moğollar, Baykal Gölünün kuzey tarafına sürüldü ve imparatorluk eski kuvvetine kavuştu Yine bu devirde Avrupalılar Çin’e ulaştılar Portekizliler ve İspanyollar 16 yüzyılda, Alman ve İngilizler 17 yüzyılda buraya geldiler
Ming Hânedânından sonra işbaşına geçen Ch’ing Hânedânı (1644-1912) zamânında, Avrupalı tüccarlar, Çin’in önemli kaynaklarını yıllarca batıya aktarıp, bundan istifâde ettiler
Çin, uzun yıllar batıya kapalı kaldı Çin’in batıya açılması 19 yüzyıl ortalarında başladı Bu yıllarda Portekiz, İngiltere, Fransa, ABD ile ticârî, siyâsî münâsebetler başladı Bunlardan İngilizler, Hint pamuklukları ve afyonunu, çay ve ipekle değiştiriyorlardı Çin üst makamları bu ticâreti engellemeye çalıştılar Bununla ilgili olarak afyon ithâlini yasaklayan kararlar aldılar Bunun üzerine İngilizlerle anlaşmazlıklar çıktı ve savaşlar başladı Ancak bu savaşlar İngilizlerin gâlibiyeti ile sona erdi (1842) Yapılan anlaşma sonunda İngilizler daha geniş haklara sâhip oldular Bunun netîcesi olarak beş Çin limanı İngilizlere açıldı ve Hong Kong Adası da İngilizlere bırakıldı Bu savaşlara “Afyon Savaşı” adı verildi Daha sonra yapılan anlaşmalarla ABDve Fransa’ya aynı haklar tanındı
Zamanla anlaşmaların uygulanması aksadı Çinliler yabancıları ülkelerinden atmak istiyorlardı Fakat onlar elde ettikleri imtiyazları geri vermeye niyetli olmadıkları gibi, bunları az buldular Böylece, on dokuzuncu yüzyılın ikinci yarısında ülkede ayaklanmalar oldu Fakat bu ayaklanmalar yabancı güçler tarafından bastırıldı 1858 yılında anlaşma uyarınca İngiliz ve Fransızlar yeni haklar kazandılar Bir müddet sonra aynı menfaatler ABDve Rusya’ya da tanındı Bu olaylardan sonra, Çin’de bir sükûnet dönemi başladı
Çin-Japon Savaşları: Çin’in Kore üzerinde hâkimiyet kurmak istemesi üzerine 1894 yılında ilk savaş başladı Kore’de çıkan ayaklanmayı bastırmak üzere her iki ülke de Kore’ye asker gönderdi Ayaklanma bastırıldı Fakat daha sonra her iki ülke birbirleriyle savaşa tutuştular Bu savaşlar sonunda Çin büyük kayıplara uğradı 1895 yılında savaş sona erdi ve Çin, Kore’nin bağımsızlığını tanıdı, ayrıca Formoza Adasını da Japonya’ya vermek mecbûriyetinde kaldı
1911’den sonra başa geçen Yuan Şi-K’ay monarşik bir idâre kurmaya başlamışsa da muvaffak olmayarak 1916 ‘da öldü Bu arada 1917’de sembolik olarak Birinci Dünyâ Savaşına girmiş ancak bir çok şehirleri bu arada Şanghay, Japonya tarafından işgâl edilmiştir

1925 yılında milliyetçilerin önderi olan Çiank Kayşek yönetimi ele geçirdi Orduları ile Japonlara karşı savaşarak bir çok yerleri geri aldı Bu arada Şanghay tekrar ele geçirildi
Ülkede 1920 yılında komünist partisi kuruldu ve taraftar toplamaya başladı Bu parti, ülkede bir çok karışıklıklar çıkardı Çiank- Kay-Şek bir taraftan Japonlarla savaşırken, bir taraftan da bu ayaklanmaları bastırmaya uğraşıyordu Nihâyet 1927’de komünistlerin başına geçen Mao Çe-Tung, Çu Enlay ve Çu Di’ ile komünist partisi güçlenerek ülke çapında teşkilâtlanmaya, hükûmet kuvvetleri ile çarpışmaya başladı İkinci Dünyâ Savaşı sona erince, komünistlerle milliyetçiler başbaşa kaldılar Mao Çe-Tung yönetimindeki komünist birlikleri ülkeye hâkim oldular ABDmilliyetçilere yardım eder göründü ABD’nin Çin’e gönderdiği diplomatlar hep milliyetçilerin aleyhine çalışmış, onların komünistlerin eline geçmesine sebeb olmuşlardır
Yönetim tamâmen komünistlerin eline geçince, Milliyetçi Çin hükûmeti, Formoza (Tay-Van) Adasına çekilmek zorunda kaldı Böylece Çin ikiye ayrıldı: Çin Halk Cumhûriyeti ve Milliyetçi Çin Cumhûriyeti
1 Ekim 1949 yılında Mao Çe-Tung’un başkanlığında Çin Halk Cumhûriyeti kurulmuş oldu Böylece Çin’in Asya kıtasındaki bütün toprakları Çin Halk Cumhûriyeti’nin eline geçti Milliyetçi Çin Cumhûriyeti de Formoza Adasına çekildi ve orada hükûmet kurdu Mao, 1976’da öldü Mao’nun ölümünden sonra, Maoizm açıktan tenkid edilmeye başlandı Çin idârecileri ABD ve Japonya ile ekonomik iş birliği yaptı Mareşal Ye Cienying, Mao’nun yanlışlarını açıkladı Eski katı durum kaldırılarak ekonomik ve siyâsî yönde yumuşama başladı Çin kapıları yabancı sermâyeye açıldı Son yıllarda demokratikleşme hareketleri kanlı bir şekilde bastırıldı




Fizikî Yapı

9572900 km2lik yüzölçüme sâhip olan Çin,



Fizikî Yapı îtibâriyle genellikle doğu, batı olmak üzere iki bölüme ayrılır Ülkenin batısı; güneybatı ve kuzeybatıda iki farklı yapıya sâhiptir Güneybatı Hindistan ve Bagnladeş ile olan sınırlarını, dünyânın en yüksek tepesine sâhip olan Himalaya Sıradağları teşkil eder Himalayaların kuzeyinde yer alan 1 milyon km2 yüzölçüme ve ortalama 3900 m yüksekliğine sahip olan Tibet Yaylası, kuzeyden Astin Tagh ve Nam Şam sıradağlarıyla çevrilidir Bu dağlarla Himalayalar ülkenin batısında birleşirler Ülkenin kuzeybatısını teşkil eden Astin Tagh Dağlarının kuzeyi, Doğu Türkistan’ın tarım havzasıdır Ülkenin kuzeybatı bölgesinde, Tiemşan Dağları, Moğolistan sınırını meydana getiren Altay Dağları, batıda Torbagatay ve Çungarski Alatau ile çevrili geniş Çungarya düzlüğü yer alır
Ülkenin kuzeyini Gobi Çölünün güney kısmı kaplar Doğusunda yüksekliği batıya göre fazla olmayan tepeler bulunur Bu tepeler ülkenin kuzeydoğusundan, güneybatısına doğru uzanarak dağlık bölgeyle birleşirler Kıngan, Çangpai ve Çangvansai dağlarıyla çevrili olan kuzey doğu bölgesi Mancurya olarak isimlendirilir
Doğu Çin’in kuzey kısmı Hai Ho, Hvang Ho ve Kuai Ho nehirlerinin havzalarından meydana gelen düzlüklerden, güney kısmı ise Kuzey Burma ve Çin Hindi yarımadası sınırında yükselen yaylalardan meydana gelir Bu iki bölge arasında ülkenin en bereketli ovalarının bulunduğu ve nüfûsun en kalabalık olduğu kesimdir Toplam sınır uzunluğu 42500 km olan Çin’in bu sınır uzunluklarının 22500 kilometresi Büyük Okyanus iledir Kıyıları Liatoung ve Şantung yarımadalarında genellikle yüksek, diğer kesimlerinde alçak ve alüvyonlu ovalar hâlindedir
Ülke topraklarının üçte biri dağlık, dörtte biri yayla, beşte biri vâdi, onda biri tepeler, yüzde on ikisi ise ovalıktır Akarsuları doğu ve batıda farklı özelliklere sâhiptir Çöl ve yüksek yaylaların bulunduğu batı kesimindeki akarsular, daha çok yeraltı veya çorak havzalar hâlindedir Doğu bölgelerindeki akursular ise genellikle Pasifik Okyanusuna dökülür Çin’deki zayıf akarsuların suladığı topraklar yüzölçümünün beşte ikisini teşkil eder En önemli akarsular, Doğu Çin bölgelerinde bulunur Kuzey doğudaki Mancurya bölgesinde Sungari-Lia Ho ve doğu bölgesinde Sarı Nehir (Huanghı), orta kısımda Mâvi Nehir (Yang-tse kiang) ve güneyde İnci Irmağı (Şi-kiang) en önemli nehirlerdir Doğu bölgesindeki ırmaklar yön değiştirebilme özelliğine sâhiptirler Eriyen kar sularıyla beslenmeler, buharlaşma, kat ettikleri yoldaki çöl şartları bu nehirlerin debileri ve yönlerinin değişmesine etki eden en büyük faktörlerdendir Mâvi Nehir (Yang-tse kiang) 5552 km uzunluğuna sâhib olup, dünyânın dördüncü uzun nehridir
Batı Çin’de seyrek rastlanan akarsular göl havzalarında veya kıraç topraklarda yeraltı suları halinde sona erer Ülkenin iki büyük ırmağı olan Huang-Ho (4845 km) ve Yang-tse kiang, Tibet’te doğar Kuzeyde Moğolistan kısmında Huang-Ho Nehri ülkenin en önemli nehridir Batıdaki tarım havzasında birkaç küçük göl vardır Moğolistan’daki tuz gölleri, doğu bölgelerdeki Tung-Ting, Pu-yang ve Tai gölleri en önemli gölleridir Ayrıca pekçok küçük göle (daha ziyâde doğuda) sâhip olmasına rağmen, başka önemli gölü yoktur

İklim

Güney kesimlerinde muson iklimi hâkim olan Çin’de, özellikle kuzeybatı kesimleri sert kara ikliminin hüküm sürdüğü bölgelerdir Kış mevsiminde Orta Asya üzerinde bulunan soğuk, kuru ve yüksek basınçlı hava, karalardan denizlere doğru bir rüzgâra sebep olur Yazın bu durum tam tersine olarak meydana gelir Denizlerden karalara doğru esen rüzgârlar hâliyle nemli olurlar Doğu kesimleri bilhassa yaz aylarında musonlar sebebiyle bol yağış alır Batı kısımları yağış yönünden son derece fakir bölgelerdir Kuzeybatıda senelik 50 mm civarında olan yağış ortalaması, güneydoğu kesimlerinde 3000 mm gibi çok yüksek bir rakamı bulur Mayıs ve ekim ayları arasında yağan yağmur, senelik miktarın yaklaşık % 80’ini teşkil eder Kuzey bölgelerinde temmuz ve ağustos ayları yağmur mevsimleridir
Güneyde tropikal iklim sıcaklıklarına karşı kuzeyde kara iklimine uygun sıcaklıklar görülür Yaz mevsiminde kuzey ve güney bölgeleri hemen hemen aynı sıcaklığa sâhipken, kış aylarında sıcaklık farkı 35°C gibi büyük bir rakama ulaşır Kuzey bölgesi, kışın sert kara iklimi sebebiyle soğuk bir kış mevsimi yaşarken, güneyde ılıman bir ekvatoral iklim hüküm sürer Güneydoğuda uzun ve sıcak yazlar, özellikle Tibet ve Tsinghai platolarında ise çok uzun ve sert kışlar hüküm sürer Burada yazlar aksine kısa ve sıcak geçer

Tabiî Kaynakları

İklim ve

Fizikî Yapısının tabiî netîcesi olarak doğu bölgeleri ormanlarla kaplı, batısı ise çayırlık, geniş olarak da çöl bitkileri ile kaplıdır Ormanların kapladığı alan, toplam yüzölçümün yüzde onunu teşkil eder Güney kesimlerde tropikal ağaçların teşkil ettiği ormanlar kuzeye gidildikçe yaprak döken ağaçlardan meydana gelir Biraz daha kuzeye gidilince, ülkenin orta kesimlerine gelinir ki, buralarda yaprak dökmeyen kozalaklı ağaçlar mevcuttur
Kuzeyde, step ve çöl bitkileri hâkimdir Güneybatıdaki Tibet soğuklarının bulundğu bölgede nâdir rastlanan dağınık ve bodur bitkiler yetişir Dünyâdaki hayvanlardan kuş türlerinin % 12’si, memeli hayvan türlerinin % 10’u, balık türlerinin de % 9’u Çin’de yaşamaktadır Pandalar ve semenderler Çin’de yaşıyan ve dünyâda nesli tükenmekte olan hayvanlardır
Mâdenler bakımından pek fazla zengin olduğu söylenemez Mevcut zengin mâden yataklarının pek çoğu ulaşım ve teknik imkânsızlıklar sebebiyle işletilememektedir Ülkenin özellikle kuzey ve orta kısımları demir üretiminde dünyâda ilk sıralarda yer almaktadır Antimon ve tungsten üretiminde de dünyâda ilk sırayı alan Çin, kalay üretiminde ise dünyâda ikinci sırada bulunmaktadır Molibden, civa ve bizmuttan başka az miktarda bakır, çinko, kurşun ile krom ve nikel vardır Kalsiyum florür, grafit, mağnezit, talk, tuz mineralleri, asbest ve baryum rezervlerinin yanısıra, kükürt ve fosfat da kayda değer mâdenlerdendir

Nüfus ve Sosyal Hayat

Çin nüfus bakımından dünyânın en kalabalık ülkesidir Nüfûsun çoğu, sâhil bölgelerinde, delta ve nehir vâdilerinde, Szechwan’ın merkez platosundaki münbit arâzilerde ve Kuzey Çin’in Büyük Vâdisindeki ekilebilir arazide yerleşmişlerdir Bu bölgelerde nüfûsu iki milyonun üzerinde birçok büyük şehir merkezleri bulunmaktadır Hükûmet nüfus kontrolü ile ilgili tedbirler almasına rağmen, yıllık nüfus artışı 15 milyonun üzerindedir Ülkenin tabiat şartları, nüfûsun, ülkenin her yanına eşit olarak dağılımını engellemektedir Nüfus yoğunluğu ortalaması 109’dur Fakat bu ortalama yoğunluk olup, batıya doğru yoğunluk azalır ve bir kilometre kareye bir kişiden daha az düşer Çin’in nüfus yoğunluğu bakımından en kalabalık bölgesi, büyük şehirlerin yığıldığı kuzey doğu bölgesidir Bu bölge Çin topraklarının % 40’ını teşkil ettiği halde, nüfûsun % 90’ını barındırmaktadır Burada nüfus yoğunluğu kilometrekare başına 450 kişidir Nüfûsun geri kalanı arâzinin % 60’lık bir bölümünde yaşarlar Bu bölgelerin başında Çinlilerin “Yeni Arâzi” (Sömürge) dedikleri Doğu Türkistan ile Tibet gelmektedir Komünist idâre başa geçtikten sona doğudan birçok Çinli bu bölgelere yerleştirilmiştir Bilhassa çok kalabalık olan şehirlerde geçim sıkıntısı sebebiyle kırsal bölgelere göçler yapılmaktadır Komünist idâre 1960 yılından beri doğum kontrolü, âile planlaması, kırsal bölgelere teşvik vb tedbirler alınmasına rağmen nüfus hızla artmakta ve nüfus problemi çözülemeyecek hâle gelmektedir
Çin’in büyük nüfus artışı yeni bir mesele değildir MÖ birinci asırda Çin’in nüfûsu 50 milyon civârındaydı MS 1200 yıllarında 100 milyona çıkmıştı 1368’de 65 milyona düşen nüfus, 1600 yıllarında 150 milyona, 1800 yıllarında 430 milyona fırlıyordu Bugün 1 milyarın üzerine çıkmış durumdadır Dünyâ nüfusunun dörtte birini teşkil etmektedir Ülkede senede 10 milyondan fazla evlilik olmaktadır Bu kadar büyük nüfûsu olan Çin’de 56 etnik grup vardır Bu etnik grupların % 94’ünü Hanlılar teşkil etmektedir Hanlılar asıl Çinliler demektir Türkçedeki Han Kağan ile alâkası yoktur MÖ 202-220 yılları arasındaki Hun Hânedânından adını almaktadır Diğer 55 etnik grup da azınlıkları teşkil etmektedir Başlıcaları:
Türkler: Çinlilerin işgâl ederek buradaki Türk devletinin varlığına son verdikleri Doğu Türkistan’da oturmaktadırlar Çoğunluğu Uygur Türkleri olup, Kazak, Özbek, Kırgız Türkleri burada bulunmakdadır Nüfûsu yaklaşık 19-20 milyondur Bu bölge 1867 yılında kesin olarak Çin’in sömürgesi olmuştur İslâm dîni ve Türk gelenekleri yasaklanmış, câmiler ve medreseler kapatılmıştır (Bkz Türkistan)
Türklerden sonra gelen başlıca azınlıklar: Şuanglar, Hueiler, Tibetliler ve Moğollardır Şuangların nüfûsu 10 milyon kadar olup, Orta Çin’in güney kesimlerinde, Kuang-si Şuang eyâletinde yaşamaktadırlar
Tibetliler: Nüfûsü 4 milyon kadar olup, Yüksek Tibet yaylalarında dağınık bir şekilde yaşamaktadırlar
Huei’ler: Ning-hsia-huei eyâletinde yaşamaktadırlar 5 milyon civârında nüfusları vardır
Moğollar: İç Moğolistan’da yaşamakta olup, iki milyon civârında nüfusları vardır
Çin’de Sina-Tibet dil âilesine bağlı çeşitli lehçeler konuşulur Ancak resmî dil Kuzey Çin’in konuştuğu Mandarin lehçesidir Bölgelere göre lehçeler değişmekte ve farklı telaffuzlar ile mânâ bozulmaktadır Ancak kullanılan yazı dili herkes tarafından anlaşılmaktadır Çincede harfler heceyi gösterdiğinden dolayı, 4 binden fazla harf vardır Son zamanlarda bu sayı indirilmeye çalışılmaktadır Azınlıklar ise kendi aralarında kendi dillerini kullanmaktadırlar Çin’in resmî bir dîni yoktur Ancak halk Taoizm, Konfüçyonizm, Budizm, İslâm, az miktarda Hıristiyan dînine mensupturlar
Halkın başlıca gıdâları arasında kuzeyde buğday, güneyde pirinç ve çeşitli sebzeler ile balık başta gelir Halk yakın zamâna kadar geleneksel âile düzenini muhâfaza etmekteydi Âileler birçok akrâbaları ile berâber yaşamaktadırlar Komünist idâre bunları komünlere dönüştürmektedir Halkın eğlencelerinin başında uçurtma uçurtmak, millî geçit törenlerinde yapılan ateş oyunları ve kukla ejderler ile güreş başta gelmektedir Son senelerde dünyâya yayılan Kung-fu sporu da buradan çıkmıştır Çin son zamanlarda milletlerarası spor müsâbakalarına katılmaktadır Haberleşme tamâmen komünist idârenin kontrolü altındadır
Çin eski târihlerde birçok önemli teknolojiye beşiklik yapmıştır Bunların başında porselen, kâğıt yapımı, demir dökümü, blok baskı, barut ve mağnetik âletleri sayabiliriz Günümüzde ise Çin üçüncü süper güç hâline gelmiş bulunmaktadır Bloksuz ülkeler safında yer alır
Eğitim, komünist idâre tarafından rejimin maksadına uygun olarak düzenlenmektedir Diğer komünist ülkelerden farklı olarak iş okulları da kurulmuştur Önemli şehirleri: Pekin, (başşehir), Şanghay, Tientsin, Kanton, Shenyan, Wu-han, Urumçi’dir
Siyasî Hayat
20 Eylül 1954 târihli bir anayasa ile komünizm idâresi kurulmuştur İktidara ülkenin tek siyâsî partisi olan Komünist Parti hâkimdir Ülkede yaşama ve yönetim 1227 üyeli senede bir defa toplanan Milli Halk Kongresinin elindedir Seçmen yaşı 18’dir Senede bir gün toplanan Millî Halk Kongresinin yürütme meclisi olan Dâimî Komisyon veya Devlet Meclisi, Kongre üyeleri tarafından kendi aralarından seçilen bir başkan, 13 temsilci, bir genel sekreter ve 65 milletvekilinden teşekkül eder Yürütme yetkisi başbakan, 12 temsilci, 32 bakan veya bakan seviyesindeki komisyon başkanları ve genel sekreterden teşekkül eden hükûmete âittir Yürütmenin bir kolu olan devlet başkanı kongre tarafından dört yıl için seçilir İdârî bakımdan 28 eyâlete ayrılmış olup, bunların 5’ini muhtar eyâlet, 21’ini eyâlet ve 2’sini de birer şehir olan iller teşkil eder

Ekonomi

Tarım: Ekonomik bakımdan az gelişmiş, fakir ve dolayısıyla refah seviyesi çok düşük bir ülkedir Çin için büyük sıfatı, nüfusunun ve topraklarının çokluğu sebebiyle kullanılmaktadır Ekonomisi esas itbâriyle tarıma dayalı olan ülkede, komünizm idârelerinin her yerde uyguladığı gibi, arâzi, tarım araçları, fabrika, işletmeler tamâmen devlete âittir Ülke yüzölçümüne nisbeten az olan ekime elverişli topraklarda ürettiği besin miktarı bakımından dünyâda başta gelen ülkelerden olmasına rağmen kendi ihtiyâcını karşılayamaz Yetişen önemli tarım ürünlerinden pirinç, mısır, arpa, darı, soya fasulyesi, susam, fıstık, ceviz, şekerkamışı, tütün başta gelmektedir Her çeşit meyvenin yetiştirildiği ülkede pamuk, kenevir, kayda değer tarım ürünlerindendir
Ormancılık: Orman ürünleri oldukça fazla olup, bu hususta dünyânın önde gelen ülkelerindendir Dünyâ devletlerine nisbeten üretim çok olmasına rağmen, kendi ihtiyâcını karşılamaya yetmez Bu sebepten köylerde kereste yerine bambu ağaçları kullanılmaktadır
Hayvancılık: Kuzey ve kuzeybatıdaki step bölgelerde daha yaygındır Küçük ve büyükbaş hayvanlardan, at, deve, eşek en çok yetiştirilen hayvanlardandır Doğu Türkistan, Şing-Hay ve İç Moğolistan’daki halkın geçim kaynağı hayvancılıktır
Çin denizlerinde 1500’den fazla balık çeşidi bulunur Senede ortalama 85 milyon ton civârındaki balık, ülke hakının en önemli protein kaynağıdır
Pek fazla zengin olmayan mâden kaynakları çok iptidâî olan teknoloji sebebiyle yeteri kadar işletilememektedir Ürettiği petrol, ülke ihtiyâcını karşıladığı gibi ihraç da edilir Halkının refah seviyesi, son derece düşük olmasına rağmen, yapılan yatırımlar, nükleer bomba, sun’î peyk, bilgisayar, askerî araç ve gereç îmâli yönünde yapılmaktadır Bu yöndeki sanâyi yatırımlarında büyük ölçüde dış yardım kullanılmaktadır El sanatları dünyâca meşhur olan bir ülkedir Bilhassa ipekçilik, porselencilik, oymacılık ve benzeri el sanatları son derece ileridedir
Ticâretinde, ithâlâtı ihrâcatından daha önemlidir Pamuk, çay, ipek, porselen ihraç ettiği ürünlerin başında gelir İthal ettiği malların başında ise makina ve sanâyi mâmülleri ile buğday ve diğer gıdâ maddeleri yer alır
Ulaşım: Çin’de kara ve demiryolu ulaşımına büyük önem verilmiştir 982243 km’yi bulan karayolunun % 83’ü asfalttır Küçük üretim birimlerine bağlanan yerel hatlarla birlikte demiryollarının uzunluğu 64960 km’yi bulmaktadır Akarsuların büyük bir kısmında ulaşım yapılabilmektedir En işlek akarsuları Yongtzo, X’i Huai ve Huang ırmaklarıdır Uzun bir deniz kıyısı olan Çin’in 20 kadar açık deniz limanı vardır Engebeli bir arâziye sâhip olan Çin’de en uygun ulaşım hava yoludur Ülke çapında 80 hava alanı vardır
Genel İstatistiki Bilgiler
Konum: Doğu Asya, Doğu Çin Denizi, Kore Körfezi, Sarı Deniz ve Güney Çin Denizi kıyısında, Kuzey Kore ve Vietnam arasında yer almaktadır
Coğrafi Konumu: 35 00 Kuzey derecesi, 105 00 Doğu boylamı
Bulunduğu Kıta: Asya
Yüzölçümü: toplam: 9,596,960 km²
kara: 9,326,410 km²
su: 270,550 km²
Sınırları: toplam: 22,14724 km
Sınır Komşuları: Afganistan 76 km, Butan 470 km, Burma 2,185 km, Hong Kong 30 km, Hindistan 3,380 km, Kazakistan 1,533 km, Kuzey Kore 1,416 km, Kırgızistan 858 km, Laos 423 km, Makau 034 km, Moğolistan 4,6769 km, Nepal 1,236 km, Pakistan 523 km, Rusya (kuzeydoğu) 3,605 km, Rusya (kuzeybatı) 40 km, Tacikistan 414 km, Vietnam 1,281 km
Denize Kıyısı (Sahil şeridi): 14,500 km
İklim: Son derece çeşitlilik göstermektedir; güneyde tropikal, kuzeyde subarktik iklim hakimdir
Arazi Yapısı: Arazisinde çok sayıda dağlar, yüksek yaylalar, batısında çöller, doğusunda ovalar, deltalar, tepelikler yer almaktadır
Deniz Seviyesinden Yüksekliği: en alçak noktası: Turpan Pendi 154 m; en yüksek noktası: Everest Dağları 8,850 m (1999 verileri)
Doğal Kaynakları: Kömür, demir, petrol, doğal gaz, cıva, kalay, tungsten, antimon, manganez, molibden, vanadyum, alüminyum, kurşun, çinko, uranyum, hidro enerji
Arazi Kullanımı: tarıma uygun topraklar: %10
Otlakları: %43
Ormanlık Arazisi: %14
Diğer Arazileri: %33 (1993 verileri)
Sulanan Arazisi: 498,720 km² (1993 verileri)
Ülkede Görülme Olasılığı Olan Doğal Afetler: Yaygın tayfunlar; su baskınları; depremler; kuraklıklar
Coğrafi Not: Dünyada dördüncü en büyük ülkedir (Rusya, Kanada ve ABD'den sonra)
Nüfus: 1,273,111,290 (Temmuz 2001 verileri)
Yaş Yapısı: 0-14 yaş: %2501 (erkek 166,754,893; kadın 151,598,117)
15-64 yaş: %6788 (erkek 445,222,858; kadın 418,959,646)
65 yaş ve üzeri: %711 (erkek 42,547,296; kadın 48,028,480) (2001 verileri)
Nüfus Artış Oranı: %088 (2001 verileri)
Mülteci oranı: -039 mülteci/1,000 nüfus (2001 tahmini)
Bebek Ölüm Oranı: 2808 ölüm/1,000 doğan bebek (2001 tahmini)
Ortalama Hayat Süresi: Toplam Nüfusun: 7162 yıl
Erkek: 6981 yıl
Kadın: 7359 yıl (2001 verileri)
Ortalama Çocuk Sayısı: 182 çocuk/1 kadın (2001 tahmini)
HIV/AIDS - hastalıklarına yakalanan yetişkin sayısı: %007 (1999 verileri)
HIV/AIDS - hastalıkları taşıyan kişi sayısı: 500,000 (1999 verileri)
HIV/AIDS - hastalıklarından ölenler: 17,000 (1999 verileri)
Ulus: Çinli
Nüfusun Etnik Dağılımı: Çinli %919, Zhuang, Uygur, Hui, Yi, Tibetli, Miao, Mançu, Moğol, Buyi, Koreli ve diğer etnik gruplar %81
Din: Taoizm, Budizm, İslam %2-%3, Hıristiyan %1
Dil: Standart Çince veya Pekin lehçesi olan Mandarin), Yue (Cantonese), Wu (Shanghaiese), Minbei (Fuzhou), Minnan (Hokkien-Taiwanese), Xiang, Gan, Hakka lehçeleri, diğer yerel diller
Okur Yazar Oranı: 15 yaş ve üzeri için veriler
Toplam Nüfusta: %815
Erkek: %899
Kadın: %727 (1995 verileri)
Ekonomiye Genel Bakış: Çin Halk Cumhuriyeti, hızlı büyümesi, dışa karşı nispeten kapalılığı ve dünyanın en kalabalık pazarı olması nedenleri ile bütün dünyanın ilgisini üzerinde toplamaktadır Hemen hemen bütün gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler, bu ülke ile ticari ilişkilerini geliştirmek ve işbirliği olanaklarını arttırmak istemektedirler Dışa açılma çalışmalarının başladığı yıllardan itibaren günümüze kadar Çin, ekonomik alanda bir çok başarıya imza atmıştır Dünya nüfusunun %22'sini barındıran Çin'de son 10 yılda ortalama büyüme hızı %10 civarındadır 1999 yılı için Çin Yönetimi tarafından açıklanan büyüme tahmini, Asya finansal krizinin ekonomide yarattığı olumsuz etkilere rağmen %7'dir Hızlı kentleşme, giderek artan milli gelir ve sanayileşmede gelinen nokta, bugün Çin'i dünyanın en önemli ekonomik aktörlerinden biri konumuna getirmiştir 2010 yılında Çin ekonomisinin büyüklüğünün bugün dünyanın en büyük ekonomileri kabul edilen ABD ve Japonya'yı geçeceği iddia edilmektedir Çin dünyanın en çok enerji üreten birinci, en fazla enerji tüketen ikinci ülkesidir Ülkede kişi başına düşen enerji tüketiminin hala dünya ortalamasının altında olması da ülkenin gelişme potansiyelinin iyi bir göstergesidir Kendi içersinde büyük hamleler yapan ve planlı bir kalkınma ve büyüme stratejisi izleyen Çin Halk Cumhuriyeti, komşusu bulunduğu Japonya ve Rusya gibi büyük ekonomilerin de desteği ile öncelikle Asya kıtasında söz sahibi olmaya başlamış ve giderek dünyaya açılmaya başlamıştır
GSYİH: Satınalma Gücü paritesi - 45 trilyon $ (2000 verileri)
GSYİH - reel büyüme oranı: %8 (2000 verileri)
GSYİH - Fert başına: 774,7 $ (1999 verileri)
GSYİH - sektörlere göre: tarım: %15
endüstri: %50
hizmet: %35 (2000 verileri)
Enflasyon oranı (tüketici fiyatlarında): %04 (2000 verileri)
İş Gücü: 700 milyon (1998 verileri)
Sektörlere Göre İşgücü Dağılımı: tarım %50, endüstri %24, hizmet %26 (1998)
İşsizlik oranı: %10 (2000 verileri)
Endüstri: Demir - çelik, kömür, makineler, silah, tekstil, petrol, çimento, kimyasal gübre, ayakkabı, oyuncak, gıda maddeleri, otomobil, elektronik aletler, iletişim aletleri
Endüstrinin büyüme oranı: %10 (2000 verileri)
Elektrik Üretimi: 1173 trilyon kWh (1999)
Elektrik Tüketimi: 1084 trilyon kWh (1999)
Elektrik İhracatı: 72 milyar kWh (1999)
Elektrik İthalatı: 90 milyon kWh (1999)
Tarım Ürünleri: Pirinç, buğday, patates, yer fıstığı, çay, darı, arpa, pamuk, domuz, balık
İhracat: 232 milyar $ (2000)
İhracat Ürünleri: Gıda maddeleri, tütün, makineler, ulaşım cihazları, tekstil ve giyim eşyası, ayakkabılar, mineral yakıtlar, kimyasal ürünler
İhracat Ortakları: ABD %21, Hong Kong %18, Japonya %17, Güney Kore, Almanya, Hollanda, İngiltere, Singapur, Tayvan (2000)
İthalat: 197 milyar $ (2000)
İthalat Ürünleri: Tekstil ve tekstil ürünleri, mineral yakıtlar, demir ve çelik ürünleri, makine ve elektrikli cihazlar, kimyasal ürünler
İthalat Ortakları: Japonya %18, Tayvan %11, ABD %10, Güney Kore %10, Almanya, Hong Kong, Rusya, Malezya (2000)
Dış Borç Tutarı: 162 milyar $ (2000 verileri)
Para Birimi: Çin Yuanı (CNY)
Para Birimi Kodu: CNY
Mali Yılı: Takvim yılı

sengul kardes bana bu tur msjlar atmasan sewınırım cunkı sewmıyorum:)