Doğal Yaşam Ortamı Su Olan Alglerin Diğer Canlılarla Ortak Özellikleri Nelerdir?

Doğal Yaşam Ortamı Su Olan Alglerin Diğer Canlılarla Ortak Özellikleri Nelerdir?
Su yosunları ya da Algler (Latince deniz otu anlamındaki "alga" dan türetilmiştir ), büyük çoğunluğu fotosentetik olmasına ve bitkilere benzemesine karşın, bitkiler alemiyle yakın akraba olmayan bir grup sucul canlı gubudur

"Yosun" tanımı çoğunlukla su yosunları (algler) için kullanılsa da; yosunlar, kara yosunları ve su yosunları (algleri) gruplarını kapsayan genel bir terimdir Su yosunları, bitkilerin aksine, fotosentez ürünlerini nişasta formunda depolamazlar Kloroplastları, sitoplazma içerisinde serbest olarak değil, granüller endoplazmik retikulumKlorofil-c taşırlar ve bitkilerde bulunmayan başka pigment maddeleri bulundurular Çeşitli su yosunu gruplarına özel renklerini bu pigment maddeleri verir üzerinde bulunur
Su yosunlarında, bitkilerdeki yaprak, gövde gibi elemanlarına benzeyen, ancak damar dokusu taşımayan, özelleşmemiş vücut bölümlerine "tallus" denir

Üremeleri, ikiye bölünme, tomurcuklanma, ana bitkinin büyümesi, spor hücrelerinin ya da eşey hücrelerinin üretilmesi şeklinde gerçekleşir
Fotosentetik su yosunları, sucul ortamların birinci derecedeki üreticileri olduklarından önemlidirler Alglerin bir diğer önemi de, birçok sucul canlının besin kaynağını oluşturmalarıdır Ayrıca, çeşitli endüstri alanlarında kullanılan bazı hammaddeler yine bu su yosunlarından elde edilmektedir Yaşamı sona eren su yosunlarının dış iskeletleri dibe çökerek, denizel kayaçların yapısına katılır

Ekolojide su yosunları
Su yosunları, tüm ekosistemlerin bütünlüğünün korunmasında önemlidir Okyanuslardadiyatomlar ve diğer mikroskobik yosunlar, tüm dünyanın ihtiyacı olan fotosentetik karbon ihtiyacının üçte ikisini üretirler Sularda yosunlar tarafından gerçekleştirilen fotosentezoksijen sağlar bulunan canlılara Su yosunları, bununla birlikte suda yaşayan canlıların besin ve korunma gibi ihtiyaçlarını da karşılar Bilinen tüm bitkiler içinde en hızlı büyüme oranını gösteren Büyük Okyanus'un dev su yosunu Macrocystis pyriferanın yaprakları haftada 3 ile 45 m arası boy verebilmektedir Çok yıllık bu bitkiler yaklaşık 60 metre uzunlukta olabilirken, bazen 100 metre yüksekliğe kadar ulaşabilirler Bu yosunlar yaklaşık 100 kg ağırlığındadır
17 yüzyılın sonlarından beri, kahverengi alglerin yakılmasıyla mineralce zengin küllerinden sabun, cam, soda ve gübre yapımında kullanılan "potas" elde edilmektedir Kimyasal maddeler arasında yer alan brom ve iyot ilk kez bu külden izole edilmiştir ve iyot hala Japonya'da deniz yosunlarından elde edilmektedir Yosunlar yaygın bir şekilde gübre olarak kullanılmaktadır
Dünyanın bazı kesimlerinde kar altında yaşayabilen yosunlar, karın baharda pembe görülmesine sebep olurlar

Beslenme
Su yosunları özellikle doğu Asya ülkelerinde önemli bir besin kaynağıdır A, B1, B2, B6 ve Cniyasin, iyot, potasyum, demir, magnezyum ve kalsiyum açısından zengindir Bazı yosun çeşitleri "destek besini" olarak ticari işletmelerce yetiştirilmekte ve paketlenerek satılmaktadır vitaminleriyle
Çin'de yaklaşık 70 çeşit su yosunu yenmektedir Bu çeşitlerin en bilinenlerden biri fat çoydur Japonya'da yaklaşık 20 yosun çeşidi yemeklerde kullanılmaktadır İrlanda, İskoçya, İzlanda, Grönland ve Şili'de de yosun yemekleri tüketilmektedir

Alg grupları arasındaki akrabalıklar
Su yosunları (algler), bir çok farkı sınıflandırma yapılsa da genel olarak, prokaryotik ve ökaryotik olmak üzere iki ayrı sınıfa dahil edilebilir

Ökaryotik algler
Ökaryotik algler, gerçek çekirdek, çekirdekçik ve zarla çevrilmiş organelleri olan alglerdir Archaeplastida'ya ait üç grubu kapsar:

• Yeşil algler
• Kırmızı algler
• Glaucophyta

Bu gruplarda, kloroplast iki zarla çevrelenmiş ve muhtemelen bir endosimbiyozdan gelişmiştir Yüksek bitkilerdeki pigmentler yeşil alglerdekilere benzerken, kırmızı alglerdekiler daha farklı gelişmiştir Klorofil-b taşıyan diğer iki alg grubu ise şöyledir:

• Öglenalar
• Chlorarachniophyta

Bu grup, iki ya da üç zarla kuşatılmış muhtemelen yeşil bir algi içine hapsederek gelişmiştir Chlorarchniophyta grubu, bir algin çekirdeğine ait küçük bir çekirdek parçası içerir

Geri kalan algler, bütün kloroplastları klorofil-a ve c içeren alglerdir Klorofil-c, prokaryotların hiçbirinde ve ilkel kloroplastlarda görülmez, fakat kırmızı alglerle olan genetik benzerlik akrabalıklarını gösterir Bunlar;

• Heterokontlar (altınsarısı algler, diatomlar, kahverengi algler gibi)
• Haptophyta (coccolithophora)
• Cryptomonadlar
• Dinoflagelltlar

İlk üç grubun (Chromista), kloroplastları dört zarlıdır Bu grupların bazı üyeleri fotosentetik değildir, bazıları plastid taşımaz ya da kloroplastları yoktur

Algler ve Özellikleri
Suyosunları ya da öbür adıyla algler ancak mikroskopla görülebilen tekhücreli canlılardan metrelerce boylanabilen dev deniz yosunlarına kadar değişik biçim ve boyutlara sahip ilkel canlılardır Örneğin, durgun suların üzerinde oluşan yeşil köpük birikintileri hepinizin dikkatini çekmiştir ya da çoğunuzun ayağına denizde yüzerken kaygan deniz otları dolanmıştır İşte günlük yaşantımızda sıkça rastladığımız bu canlılar suyosunlarıdır Suyosunları, adının çağrıştırdığı gibi yalnızca suda yaşamaz, karayosunları gibi duvarlarda, kayalarda, ağaç gövdelerinde ve yeterli nem bulunan her yerde, hatta kaplumbağaların kabuklarında bile yaşayabilir Suyosunlarının görünümleri her ne kadar bitkiyi andırırsa da, gerçek gövdeleri, yaprakları, kökleri ve çiçekleri yoktur Buna karşılık, yeşil renkli klorofil pigmenti içerirler ve kendi besinlerini üretebilirler Ama bazı türlerin içerdikleri öbür renk maddeleri (pigmentler) öylesine baskındır ki, klorofil görünmez hale gelir Suyosunları renklerine göre yeşil suyosunları, esmer suyosunları, kırmızı suyosunları, altın suyosunları gibi gruplara ayrılır Örneğin, Kızıldeniz'in suyunun zaman zaman kırmızımsı görünmesinin nedeni kırmızı suyosunlarıdır Suyosunları eşeyli ya da hareketli sporlarla eşeysiz olarak üreyebilir Suyosunlarının önemli bir bölümü denizlerde yaşar Bunların başlıcalarından biri esmer suyosunlarıdır Biçimleri türden türe değişirse de, esmer suyosunları genellikle derimsi bir sapla kayalara tutunan, üzeri hava kesecikleriyle bezenmiş, uzun, yassı, sert organlara sahiptir ve keseciklerin yardımıyla su yüzeyine yakın olarak yüzer Böylelikle de güneş ışınlarını alarak fotosentez yapar Esmer suyosunlarının bazısı, örneğin Atlas Okyanusu' nun kıyı kesimlerinde yetişenler 6 metreye kadar uzarken Büyük Okyanus'taki bazı türlerin boyu 65 metreyi aşar Bu dev suyosunları Güney Okyanusu'nda uçsuz bucaksız sualtı ormanları oluşturur Yeşil alglerin denizlerde yaşayan en yaygın üyelerinden biri deniz maruludur Deniz kıyılarında ve kayaların üzerinde bulunan bu suyosunu, marul gibi kenarları kıvırcık, ince, yarısaydam ve yeşil "yapraklarıyla" ayırt edilir En çok sıcak sularda„ bulunan kırmızı suyosunları ise alımlı ve zarif biçimleriyle denizaltı yaş***** renk katar İpliksi, tüysü ya da yassı olanları vardır Renkleri içerdikleri pigmentlerin oranına bağlı olarak kırmızıdan maviye doğru değişir Suyosunlarının sayısız yararları arasında belki de en önemlisi denizlerdeki yaşama yaptıkları katkılardır Fotosentez yoluyla kendi besinlerini üreterek bir yandan suya oksijen kazandırıp öte yandan da denizanası, karides gibi binlerce küçük deniz hayvanına besin sağlarlar Suyosunlarını yiyerek beslenen bu hayvanlar da balıklara hatta balinalara yem olur Buradan anlaşılabileceği gibi, denizlerdeki besin zincirinin en önemli halkası olan suyosunları olmasaydı, öbür üstün yapılı su canlılarının hiçbiri olamazdı Suyosunlarından çok çeşitli alanlarda yararlanılır Örneğin, yüksek oranda potasyum içeren esmer suyosunları hem gübre olarak kullanılır, hem de iyi bir iyot kaynağıdır Başta kırmızı suyosunları olmak üzere birçok suyosunu çeşidi öteden beri özellikle doğu ülkelerinde yiyecek olarak tüketilmektedir Bazı kırmızı suyosunu türlerinden ise agaragar ya da kısaca ağar denen, jelatinsi renksiz bir madde çıkarılır Kozmetikten ilaç üretimine kadar çok çeşitli alanlarda kullanılan bu madde gıda sanayisinde de kıvam verici olarak dondurma, çorba, jöle ve soslara katılır

Algler, gerek yapısal olarak gerekse de dış görünüşleri bakımından oldukça farklı görünümdedirler Yapısal olarak eukaryotik (gelişmiş hücre tipi) ve prokaryotik (basit yapılı hücre tipi) olmak üzere iki büyük gruba ayrılırlar Buna göre Mavi-Yeşil algler göstermiş oldukları hücre organizasyonları bakımından prokaryot hücre özelliği taşımaktadırlar

Belirgin bir hücre çekirdeğinin olmaması ve çok basit olan kromatofor yapısındaki pigmentlerin dağılımı ve prokaryotik hücre özellikleri bakımından diğer alglerden ayrılırlar Dış görünümleri bakımından tek hücreli ve ipliksi formlardan karışık olarak gelişmiş bireylere kadar değişik biçimlerde gözlenebilmektedirler

Ekolojik olarak algler, karlı alanlar, tamamen buzla kaplı alanlar da bulunabilirler Fakat % 70′nin dağıldığı asıl yayılım alanı sulardır Bu ortamlarda organik karbon bileşeklerinin major primer üreticisidirler Mikroskobik fitoplankton formunda meydana gelebilirler Makroskobik ve mikroskobik formların her ikisi de kara ve Su hattı boyunca ve bu ortamların her ikisinde meydana gelir Gövde ya da benzer işlevlere sahip yapıları ile derelerin alt kısımları ve sedimenlere, Toprak partiküllerine ya da kayalara tutunurlar Yukarıda da belirtildiği gibi buzla kaplı alanlarda bulundukları gibi 70 °C ya da daha yüksek sıcaklıktaki kaynak sularında da yaşayabilirler Bazıları çok tuzlu su ortamlarında bile gelişebilirler

Göllerde ve denizlerde yüzeyden 100 m aşağıda ya da daha düşük ışık yoğunluğu ve yüksek Basınç altında yaşayabilirler Denizlerde yüzeyden 1 km aşağıda da yaşayabildikleri görülmüştür

Algler su ortamında primer üretici canlılardır Yapılarındaki pigmentleri sayesinde Karbondioksit ve Suyu ışığın etkisi ile karbonhidratlara çevirirler, böylece su ortamındaki besin değerinin ve çözünmüş Oksijen oranının artmasını sağlarlar Sonuçta kendi gelişimlerini sağlayarak besin zincirinin ilk halkasını oluştururlar Bu şekilde üretime olan katkıları ve üst basamaktaki canlılarla olan ilişkileri açısından önem taşımaktadırlar Alglerin üretimleri çevresel faktörlerle sınırlanmıştır Bunlar ışık, sıcaklık ve besindir Bu sınırlayıcı faktörler iyileştirilirse, üretim düzeyi artar Üretim artışının belli bir düzeyi aşmasının doğal bir sonucu olarak da çevresel denge bozulur ve bu gelişeme eutrofikasyon adı verilir

Eutrofik bir ortamda besin madde girdisinin fazlalığından dolayı, (özellikle azotlu bileşikler ve fosfat gibi alglerin gelişimini arttıran bileşikler) alg ve bakteri faaliyetleri ile bulanıklık artar ve ışığın Suyun alt kısımlarına geçmesi engellenir Oksijen dip kısımlarda sınırlayıcı bir özellik kazanır Bu da bentik bölgede yaşayan canlılar için ölümle sonuçlanabilir

İnsan faaliyetleri, evsel, endüstriyel ve tarımsal atıklar son yıllarda ötrofikasyon direkt etkide bulunmaktadır Bunun yanı sıra atmosferden difüzyon ile suya karışan azot, yağmur sularının alıcı ortamlara taşıdığı besin maddeleri, drenaj yoluyla ortama taşınan maddeler kirlenme sürecini hızlandıran doğal gelişimlerdir

Eutrofikasyonun sonuçlarından birisi de aşırı alg patlamalarının görülmesidir Bunun anlamı, fitoplankton (alglerin serbest yüzen formları) populasyonlarının suyun rengini, kokusunu ve ekolojik dengesini bozacak yeterli yoğunluğa ulaşmasıdır Bunun yanı sıra alglerin aşırı gelişmesi, sucul ortamdaki birçok canlı için toksik etkilere neden olduğu için ölümler görülebilmektedir Örneğin, Dinoflagellatlardan Gymnodinium ve Gonyanlax'a ait türler aşırı çoğalma sonucu, hayvanların sinir sistemlerini etkileyen, yüksek oranda suda çözünebilen toksik madde üretirler Diğer patlamalara ise Mavi-Yeşil alglerden Microcystis, Anabaena, Nostoc, Aphanizomenon, Gloeotrichia ve Oscillatoria, Chrysophyte'den Prymnesium parvum neden olmaktadır

Alglerin Sınıflandırılması
Alglerin sınıflandırılmasında içerdikleri pigmentler, biyokimyasal özellikleri, depoladıkları maddeler ve kamçı gibi organellerinin yapıları ve hayat devreleri göz önüne alınır

Eşeyli üremeleri, gametlerinin yapı ve biçimlerine göre üç tiptedir: morfolojik olarak aynı, fizyolojik olarak farklı gametlerin birleşmesi izogami olarak tanımlanır Şekilleri aynı ancak büyüklükleri farklı gametlerin birleşmesine anizogami; küçük ve hareketli bir gamet (spermatozoid) ile büyük ve hareketsiz bir gametin (yumurta hücresi) birleşmesine ise oogami denir

Divisio chlorophyta (Yeşil Algler)
Tek hücreli, ipliksi, şeritsi ve elsi tallusa sahip alglerdir Klorofil a ve b, karotin, lutein ve ksantofil içerirler Asimilasyon ürünleri nişasta ve yağlardır Çoğunlukla Ototrof yaşamakla beraber, mantarlarla birlikte liken oluşturan türleri de vardır Genellikle tatlı (% 90) bazıları da tuzlu sularda yaşarlar Üremelerinde izo-, anizo- ve oogami görülür

Scenedesmus, genellikle dörtlü ve sekizli koloniler oluşturan bir cinstir ve besin elde etmek için kültürü yapılan türleri vardır

Volvox, bu bölümün en iyi tanınan örneklerindendir Volvox kolonisindeki bireyler birbirlerine plazma köprüleri ile bağlanmışlardır Üreme ve asimile hücrelerinin ayrı kutuplarda yer alması, bu kolonideki bireyler arasındaki işbölümünü gösterdiği için dikkat çekicidir

Hareket halinde bir Volvox kolonisi
Yeşil alglerin kavuşur algler (Conjugatophyceae) sınıfında ise konjugasyon adı verilen özel bir üreme tipi görülür Spirogyra cinsi bu sınıftadır ve üremesinde karşılıklı gelen iki hücreden birinin içeriğinin diğerine akması ile zigot oluşur Zigot mayoz bölünme geçirerek yeni bir ipliği oluşturur

Divisio chrysophyta (Altın Sarısı Algler)
Tek hücreli ya da koloni oluşturan formları vardır Klorofil a ve c, b karotin ve ksantofil içerirler Asimilasyon ürünleri krizolaminarin ve vakuol içindeki yağlardır Eşeyli ve eşeysiz ürerler Bu bölümün en tanınmış sınıfı Bacillariophyceae (Diatomae)'dir Diatomae üyelerinin hücre çeperi iç içe geçmiş iki kapak şeklindedir Kapaklarında amorf silis birikimi nedeni ile öldükten sonra bulundukları suyun dibinde diatome toprağı adı verilen katmanı oluştururlar Bu toprak dinamitin ana maddesi olarak kullanıldığı gibi birçok sanayi dalında filtrasyon işleminde yararlanılır

Uzun, iğne şeklindeki yapıların her biri Cylindrothecia (Silindir kabuklu anl***** geliyor) adı verilen bir diatom, ek olarak belirgin parmak şeklinde uzantılar birer siyanobakter (mavi-yeşil alg olarak adlandırılıyor yanlış bir şekilde), orta kısımlarda oval, hareketli silli (protist) canlılar görülmekte Büyütme oranı yaklaşık 200

Divisio phaeophyta (Kahverengi Algler)
Çoğunluğu tuzlu sularda yaşayan alglerdir Çok küçük boyutlu disklerden tallusu 100 metre ya da daha fazla uzunlukta olabilen formlara kadar değişik şekillerde olabilirler vardır Derin sularda gelişebilirler Hücre çeperleri içte selüloz, dışta pektin içerir Laminarin ve fukoidin gibi Polisakkarit yapısındaki bileşikler asimilasyon ürünleri arasındadır Tallusun parça-lanması ya da sürünücü organlar oluşturarak vejetatif üremelerinin yanında eşeysiz üremeleri iki kamçılı zoosporlarla gerçekleşir Hayat devrelerinde sporofit ve gametofit döllerin birbirine morfolojik olarak benzeyip benzememesi gözönüne alınarak bu bölüm üç altsınıfta incelenir Ectocarpus gibi izomorf döl almaşı gösteren kahverengi algler Izogeneratae; Laminaria gibi heteromorf döl almaşı gösterenler Heterogeneratae alt sınıfına dâhil edilirler Cyclosporae altsınıfında ise Fucus gibi sporofit neslin hâkim olduğu algler bulunur

Divisio rhodophyta (Kırmızı Algler)
Tallusları genellikle ipliksi yapıdadır Kloroplastları bant veya yıldız şeklindedir Klorofil ve karotenoidlerin yanında fikoeritrin ve fikosiyanin içerirler Hücre çeperleri dışta pektin, içte selülozdur Florideophycidae alt sınıfında hücre içerikleri plazmodezmler (plazma köprüleri) ile birbirine bağlanmıştır Çok sayıda parazitik ve epifitik (başka Bitkiler üzerinde yaşayan) türleri vardır

Kırmızı ve Kahverengi Alglerden elde edilen ürünlerin oldukça büyük ekonomik önemi vardır Alginat, agar agar, karragen gibi adlar taşıyan bu ürünler pastacılık-tan ilaç sanayiine, kozmetikten tekstil endüstrisine kadar çok geniş alanlarda kullanılmaktadır

Ekonomik ve Ekolojik Değerleri
Besin maddesi olarak çoğunluğu Phaeophyceae ve Phodophycea olan 100′den fazla tür içerdikleri protein, karbonhidrat, vitamin ve Minerallerin varlığından dolayı dünyanın çeşitli yerlerinde insanlar tarafından besin kaynağı olarak kullanılırlar

Agar
Kırmızı alglerin hücre duvarlarında bulunan, jelimsi bir özelliğe sahip olan bir polisakkarittir Bazı algler ve bakterilerle ve birçok fungus'un kültürü için laboratuarda hazırlanan farklı kültür ortamlarında temel olarak kullanılır Ayrıca önceden hazırlanmış yiyeceklerin paketlenmesi, kabızlığın tedavisi, kozmetik, deri, tekstil ve kâğıt endüstrilerinde kullanılmaktadır (Sharma, 1986)

Carrageenin
Kırmızı alglerin hücre duvarlarından elde edilen başka bir polisakkarittir Bu madde mayalama, kozmatik, tekstil, boya, endüstrilerinde ve tıp alanında kan pıhtılayıcısı olarak kullanılmaktadır

Alginatlar
Alginat türevleri ve alginik Asit, kahverengi alglerin hücre duvarlarından extre edilen bir karbonhidrattır Alginatlar kauçuk endüstrisi, boyalar, dondurma, Plastik dondurucularda kullanılıyorlar Ayrıca kanamaları durdurmak için alginik asit kullanılıyor

Funori
Kırmızı alglerden elde edilir Kâğıt ve elbiseler için yapıştırıcı olarak kullanılır Kimyasal olarak sülfat ester grubun içermesi dışında agar-agar'a benzemektedir

Mineral Kaynağı Olarak
Bazı yosunlar demir, bakır, manganez, çinko bakımından zengin kaynaklardır

Hayvan Yemi Olarak
Phaeophyceae, Rhodophyceae ve bazı yeşil algler besin kaynağı olarak birçok hayvan yemi için kullanılır Bunun yanısıra Protozoa, Crustacea'ler, balıklar va diğer sucul Canlıların en büyük besin kaynağı planktonik alglerdir

Diatomite
Diatomite, diatomların hücre duvarı materyalidir Diatom kabuklarının üst üste birikmesiyle geniş yüzey alanları oluştururlar Diatomite'ler, şeker rafinerisi ve bira sanayisi, ısı yalıtımı, temizleme sanayi, cam bardak fabrikalarında kullanılırlar

Gübre Olarak
Dünyanın birçok sahil yöresindeki yosunlar, fosfor, potasyum ve bazı iz elementlerin varlığından dolayı gübre olarak kullanılırlar

Antibiyotikler
Chlorellin adındaki bir Antibiyotik, yeşil alglereden olan Chlorella'dan elde edilir Ayrıca gram Negatif ve gram Pozitif bakterileri karşı efektif olan bazı antibakterial maddeler Ascophyllum nodosum, Rhodomela larix, Laminaria digitata, Pelvetia ve Polysiphonia'nın bazı türlerinden elde edilmektedir Bunların yanısıra kahverengi ve diğer alglerden elde edilen birçok ilaç tıp alanında kullanılmaktadır

Atıkların Arıtılmasında
Evsel ve endüstriyel kaynaklardan gelen atıklar, çözünmüş ya da askıdaki organik ve inorganik bileşikleri içerir Bu atıkların temizlenme prosesleri oksijenli bir ortamda gerçekleşir ve bu oksijenlendirme bazı algler tarafından sağlanır Ayrıca, temizlenmesi güç olan azot ve fosfor gibi bileşikler alglerin bulunduğu tanklara alınarak, algler tarafından besin kaynağı olarak kullanılmaları suretiyle ortamdan uzaklaştırılabilmektedirler