Kiralık Konak Özeti Yakup Kadri KARAOSMANOĞLU

1908 Meşrutiyet yılları, büyük konağın en yaşlısı Naim Efendi, İkinci Abdülhamit dönemi ileri gelenlerindendir; emekliye ayrılmıştır; temiz, titiz, dürüst ve Tanzimat efendisidir İyi bir ev kadını olan Nefise Hanımın ölümü üzerine konağın düzeni bozulmuş, kızı Sakine Hanım işleri yönetemeyince her şey onun kocası Servet Beyin alafranga isteklerine bırakılmıştır

Bunların yirmi beş yaşlarındaki oğulları Cemal, Beyoğlu’nun eğlencelerinden ayrılmayan bir öğrenci; kızları Seniha ise, “Asır sonu yeni bir nevi içtimai örnek”, alaycı, şuh, tutumsuz, Avrupa delisi bir genç kızdır; Faik Bey adında, konağın devamlısı Batılı kafada bir salon genci ile arkadaşlık eder Seniha’yı için için seven Hakkı Celis ise, Naim Efendi’nin kız kardeşinin torunudur; Seniha’nın alaylarıyla karşılanır Şair ruhludur Konakta sık sık toplantılar, eğlenceler düzenlenir Çok geçmeden Naim Efendi’nin mallarının büyük bir bölümü elden çıkar

Kanlıca’daki yalı kiraya verilir, borçlanmalar başlar Naim Efendi, olan biten karşısında sessiz, ama şaşkındır Bir süre sonra Seniha, küçüklüğünden beri özlemini çektiği Avrupa’ya kaçar arkasından da Faik Bey’i sürükler Servet Bey, öteden beri sıkıldığı konaktan ve Naim Efendi’den, bir apartman dairesi kiralayarak ayrılır

Naim Efendi, davranışlarını beğenmediği halde, Seniha’yı çok sevmekte, ayrılığına dayanamamaktadır Konak boşalıp para sıkıntısı da başlayınca, hastalanır; onu avutan tek anlaştığı kişi Hakkı Celis’tir Kiralık Konak için kiracı aranmaya başlanır ama, bir türlü bulunamaz Sonunda, Seniha Avrupa’dan döner; yine de zengin biriyle evlenme dileğindedir ‘Naim Efendi, Seniha’yla, her ikisi de çok istedikleri halde, kırıldığı için görüşmeyi kabul etmez Hakki Celis asker olur Çanakkale Savaşı’nda şehit düşer

Kiralık Konak

(Yakup Kadri Karaosmanoğlu)

Konu

Kitapta nesiller arasındaki çatışma yansıtılmıştır Nesiller arasındaki uçurumdan ve hızlı değişimin getirdiği ahlak buhranı anlatılmıştır

Özet

Naim Efandi çok zengin, zengin olduğu kadarda hesaplı bir kişiydi Babasından kalma bir serveti vardı Büyük bir itina ile idare ediyor ve koruyordu II Abdülhamit döneminde devletin yüksek mevkilerinde bulundu Bir çok defalar valiliklerde dolaştı


Bütün çocukluğu, bütün gençliği İstanbul ‘un en kalabalık konağında geçen Naim Efendi eğlenceli toplantıları, dostlar arasındaki sohbetleri, misafirlere ziyafetleri çok severdi Fakat öyle bir zaman yaşadı ki bunların hepsi yasaktı Naim Efendi yeni sazdan, yeni şarkılardan zevk almak bir tarafa, son senelerde yazılan ve konuşulan Türkçe’yi bile anlamıyordu


Bundan beş sene öncesine kadar karısı Nefise Hanımefendi yanı başında idi, rahatı ve huzuru iyi durumdaydı Zira, bu ihtiyar kadın ölünce evin içinde yalnız kaldı O öldükten sonra yerine kızı Sekine hanım geçti; fakat Sekine Hanımı hiçbir yönüyle annesine benzemiyordu


Naim Efendinin damadı Düyunu Umumiye Müfettişlerinden Servet Bey, Naim Efendinin saflığından yararlanarak konak içerisinde işleri istediği gibi yürütüyordu Servet Beyin oğlu Cemil henüz yirmi yaşında olmasına rağmen Beyoğlu’ndaki büyük lokantaların, gazinoların, barların sadık dostu idi Bu yaşında birçok zevkleri vardı Biraderinin küçük sırlarını bilen Seniha ise son çıkan moda gazetelerinin resimlerine benzerdi Körpe, ince ve çolak vücudu, ipek böcekleri gibi daima biçim değiştirme, değişim içerisindeydi


Pazartesi günleri Seniha’nın çay günleridir Avrupa’nın bütün kibar kadınları gibi o günleri güzel giyinir, kuşanır ve tam beşte konağın salonunda az görülen bir hanımefendi gibi ziyaretçilerini beklerdi Seniha salonun bir köşesinde iki genç kızla halasının torunu Hakkı Celis’in kendisine okuduğu şiirleri dinler gözüküyordu Bu genç kendisinden iki ay küçük olmasına rağmen ve birçok şiiri bazı dergilerde çıkmasına rağmen ona parmakları mürekkep lekeli ve pantolonunun dizleri çıkmış zavallı bir okul çocuğu gibi görünmekten kurtulamıyordu


Saat beşte Faik Bey konağı ziyarete geldi Faik Bey Cemil’in yakın arkadaşları arasındaydı Kumral, zayıf, uzun saçları iyi taranmış bir gençti Küçük yaşından beri Avrupa’nın önemli şehirlerinde dolaşmış, oturmuş olduğu için hareketlerinde hiç sahte görülmeyen bir zerafet vardı Faik Bey ile Seniha arasındaki ilişkinin bir arkadaşlık derecesinden fazla olması genç kızın bütün arkadaşları bilirdi Fakat, buna da hafif bir flört manasını verirlerdi Günden güne aralarındaki sevgi çoğalmaya başladı Faik Bey için Seniha’yı sevmek birdenbire vazgeçilmeyen birşey oluverdi


O şimdi kumara ne kadar düşkünse, Seniha’yı da o kadar arıyordu Seniha’ya kendini o kadar bağlı hissediyordu Dört günlük bir ayrılıktan sonra sabah Faik Bey konağa geldi Herkes uykudaydı Saçları karma karışık, yüzü sapsarıydı Suratında üç günlük bir sakal, toz renginde bir kir tabakası vardı Seniha “Ne var? Ne oldu?” demek isteyen gözlerle Faik Bey’ e baktı Faik Bey sessiz bir şekilde hiçbir şey söylemiyordu Seniha daha sonra kardeşi Cemil’ den Faik Bey’ in kumarda Üç yüz elli lira kaybettiğini ve paraya ihtiyacı olduğunu öğrendi


Cemil parayı Seniha’nın büyükbabasından istemesini söyledi Seniha’nın bunun olmayacağını söylemesi üzerine Cemil Seniha’nın elmaslarını rehin koymasını istedi Seniha dolabını açtı içinden bir çekmece çıkardı Çekmecenin içinden birkaç tane mahfaza aldı ve birer birer Cemil’e uzattı ve hayatında ilk defa ağır ve ciddi bir şekilde düşündü, kaldı Hayat bir an içinde, ona çıplak ve en kaba haliyle görünmüştü


Bu dünyada güzellik bir hayal, asalet ve zerafet, insanın üstünde hafif bir cilaydı Güzel bir yüze iskelet ifadesi vermek için iki gecelik bir uykusuzluk, bir sevgiyi bir alışverişe çevirmek için birkaç paket iskambil kağıdı, zarif bir adamı bir dilenciye döndürmek için üç yüz elli liralık bir borç yeterliydi Seniha kalbinin bu bir günlük hesaplaşmasından epeyce değişmiş çıktı


Konağı kiraya verip kardeşi Selma Hanımefendi’nin yanına taşınma fikri ortaya çıktığından beri Naim Efendi’ nin rahatı, huzuru kaçtı Selma Hanımefendi kararında o kadar katıydı ki hiçbir şekilde bunun önüne geçmek mümkün değildi Naim Efendi; “Burada doğmuşum, burada yaşamışım, ihtiyarlamışım! Nasıl bırakır giderim?” diyordu Selma Hanım; “Burada, fareler, örümcekler ortasında yapayalnız öleceğine, benim yanımda benim gözüm önünde ölürsün” diyordu


Konak, Naim Efendiyle beraber, hergün biraz daha yıkılıp gidiyordu Zili bozulan sokak kapısı ağır bir tokmakla vuruluyor ve bir çok gıcırtılarla sarsılak açılıyordu

Ana Fikir

Bazı şeyleri kazanmak ve korumak epeyce zaman alır ama onları kaybetmek çok kolaydır

Şahıslar ve Olaylar

Naim Efendi: Çok zengin ve zengin olduğu kadar da hesaplı bir kişidir Çok önemli yerlerde çalışmış ve çok önemli bir kariyere sahip olmuştur Ama devamlı bir değişim içerisinde olan bir ülkede eskiden kelme bir şahsiyet olduğu için bazı konulara uzak kalmıştır hatta gençlerin konuştuğu Türkçe’nin çoğunu anlamamaktadır Eğlenceyi seven, neşeli bir insandır

Seniha Hanım: Körpe, ince, çevik, ipekböceği gibi sürekli bir değişim halindedir İlk başlarda cıvıl cıvıl bir kız olmasına rağmen zamanla çok değişir Kimseyle görüşmez, kimseye bir şey söylemez olur

Faik Bey: Aileyi uçuruma sürükeyen kişidir Zevklerine göre yaşayan ve insanların umrunda olmadığı varlıklı bir ailenin oğludur
Hakkı Celis: Senihayı sevmiştir fakat karşılık bulamayınca içine kapanmıştır Kimseye sır vermeyen birisidir İnsanlardan kaçmaya çalışmaktadır, yalnız kalmak ister

Yazar Hakkında Bilgi

Kahire’de doğdu Manisa’nın karaosmanoğulları ailesindendir Öğrenimini bir Fransız oklulunda tamamladı IIMeşrutiyetin ilanından sonra İstanbul’a geldi Fecri Ati topluluğuna katıldı Çeşitli gazete ve dergilerde yazmaya başladı Üsküdar Lisesinde felsefa dersleri okuttu Kurtuluş Savaşı sırasında Anadolu’ya geçerek Batı Cephesi’nde bulundu Deneme, makale, anı, oyun türlerinde eserler veren Yakup Kadri, daha çok romanlarıyla tanındı Romanlarının konusu tarihsel ve olaylar olmuştur

ESERLERİ :

Roman: Kiralık Konak, Nur Baba, Hüküm Gecesi, Sodom ve Gomore, Yaban, Ankara, Bir Sürgün, Panaroma, 2 cilt, Hep O Şarkı Hikaye Bir Serencam, Rahmet, Milli Savaş Hikâyeleri

Anı: Zoraki Diplomat, Anamın Kitabı, Vatan Yolunda, Politikada 45 Yıl

KİTABIN ADI : Kiralık konak

KİTABIN YAZARI : Yakup Kadri KARAOSMANOĞLU

YAYINEVİ VE ADRESİ

İletişim Yayınları Klodfarer Caddesi İletişim Han No: 7 Cağaloğlu 34400 İSTANBUL

BASIM TARİHİ

20 Baskı 1999 İSTANBUL

KİTABIN YAYIM MAKSADI

Türk toplumunun tarihsel gelişim sürecinde ilk belirtileri XVIII Yüzyılda görülen ve tanzimatla somutlaşan batılılaşma hareketleri buna bağlı olarak hayat tarzı, değerler ahlak kısacası kültürel değişim

KİTABIN ÖZETİ :

KİRALIK KONAK

Naim Efendi çok zengin, zengin olduğu kadarda hesaplı bir kişiydi Babasından kalma bir servetti Büyük bir ihtimamla idare ve muhafaza ediyordu II Abdülhamit döneminde devletin yüksek mevkilerinde bulundu Bir çok defalar valiliklerde dolaştı Şürayı Devlet Azası, Rüşümat Müdiri Umumisi oldu İnkılaptan iki sene evvel dolaşık bir “TEVLİYET” (Mütevellilik) davası yüzünden istifasını verdi ve Hükümet işlerinden tiksinerek bir köşeye çekildi Fakat memuriyet döneminden kalma bayramlaşma ve özel deftere imza olayını hiçbir zaman aksatmazdı Bütün çocukluğu, bütün gençliği İstanbul ‘un en kalabalık konağında geçen Naim Efendi eğlenceli meclisleri, ahbap arasındaki sohbetleri, misafirlere ziyafetleri çok severdi Fakat öyle bir zaman yaşadı ki bunların hepsi yasaktı Naim Efendi yeni sazdan, yeni şarkılardan zevk almak şöyle dursun, son senelerde yazılan ve konuşulan Türkçe’yi de anlamıyordu

Bundan beş sene öncesine kadar karısı Nefise Hanımefendi yanı başında idi, rahatını huzurunu mümkün mertebe koruyordu Zira, bu ihtiyar kadın ölünce evin içinde yalnız kaldı O öldükten sonra yerine Sekine hanım geçti; fakat Sekine Hanım hiçbir cihetten annesine benzetmiyordu Tabi ki babası gibi çekingen, içinde titiz, iradesiz, tembel bir kadındı; hususiyle kocasının nüfusuna ve çocuklarının arzularına son derece uyardı Kocası ise kırk beş yaşında bir züppeden başka bir şey değildiNaim Efendinin damadı Düyunu Umumiye Müfettişlerinden Servet Bey, Naim Efendinin saflığından yararlanarak bütün iradesini konak içerisinde istediği gibi yürütüyordu Servet Beyin oğlu Cemil henüz yirmi yaşında bir mektup çocuğu olmasına rağmen Beyoğlu’ndaki büyük lokantaların, gazinoların, barların sadık gediklisi idi Bu yaşında bir çok zevkleri vardı

Biraderinin küçük sırlarında vakıf olan Seniha ise son çıkan moda gazetelerinin resimlerine benzerdi Körpe ince ve çolak vücudu ipek böcekleri gibi daima biçim değiştirme, başkalaşma içerisindeydi Pazartesi günleri Seniha’nın çay günleridir Avrupa’nın bütün kibar kadınları gibi o günleri giyinir; kuşanır ve tam beşte konağın salonunda nadir görülen bir hanımefendi vakariyle ziyaretçilerini beklerdi Seniha salonun bir köşesinde iki genç kızla halasının torunu Hakkı Celis’in kendisine okuduğu şiirleri dinler, gözüküyordu Bu genç kendisinden iki ay küçük olmasına rağmen ve bir çok şiiri bazı mecmualarda çıkmasına rağmen ona parmakları mürekkep lekeli ve pantolonunun dizleri çıkmış zavallı bir mektep çocuğu gibi görünmekten kurtulamıyordu Saat beşe henüz gelmişti ki; Faik Bey konağı ziyarete geldi Faik Bey Cemil’in yakın arkadaşları arasındaydı Kumral, zayıf, uzun saçları iyi taranmış bir gençti Küçük yaşından beri Avrupa’nın muhtelif şehirlerinde dolaşmış, oturmuş olduğu için hareketlerinde hiç sahte görülmeyen bir frenk zarafeti ve kıvraklığı vardı Faik Bey ile Seniha arasındaki münasebetin bir arkadaşlık derecesinden fazla olduğunu genç kızın bütün erkek ve kadın arkadaşları bili verirlerdi

Fakat, buna da hafif bir flört manasını verirlerdi Zira Faik Bey, pek çapkın bir delikanlı ve Seniha, pek şuh bir genç kızdı Günden güne aralarındaki sevgi çoğalmaya başladı Faik Bey için Seniha’yı sevmek birdenbire vazgeçilmeyen ihtiyarlardan biri oluverdi O şimdi kumara ne kadar düşkün ise, Seniha’yı da o kadar arıyor Seniha’ya kendini o kadar düşkün hissediyordu Dört günlük bir ayrılıktan sonra sabah Faik Bey konağa geldi Henüz herkes uykudaydı Saçları karma karışık, yüzü sapsarıydı Yanaklarında üç günlük bir sakal, toz renginde bir kir tabakası vardı Seniha ne var? Ne oldu? Demek isteyen gözlerle Faik Bey’ i süzdü Faik Bey sessiz bir şekilde hiçbir şey söylemiyordu Seniha daha sonra kardeşi Cemil’ den öğrendiği kadarıyla Faik Bey’ in kumarda Üç yüz elli lira kaybettiğini ve paraya ihtiyacı olduğunu öğrendi Cemil parayı Seniha’nın büyükbabasından istemesini söyledi Seniha’nın bunun mümkün olmayacağını söylemesi üzerine Cemil Seniha’nın elmaslarını rehin koymasını istedi
Seniha dolabını açtı içinden bir çekmece çıkardı Çekmecenin içinden birkaç tane mahfaza aldı ve birer birer Cemil’e uzattı

Ve hayatında ilk defa olarak ağır ve ciddi bir şekilde düşündü, kaldı Hayat bir an içinde, ona çıplak ve en kaba haliyle görünmüştü Bu dünyada her şey ne bayağı, ne beyhude, ne kirliydi Bu dünyada güzellik bir hayal, sezgi bir efsane, asalet ve zerafet, insanın üstünde hafif bir cilaydı En güzel bir yüze bir iskelet ifadesi vermek için iki gecelik bir uykusuzluk, bir sevgiyi bir alışverişe çevirmek için birkaç paket iskambil kağıdı, en zarif bir adamı bir dilenciye döndürmek için üç yüz elli liralık bir borç kafiydi

Seniha kalbinin bu bir günlük imtihanından epeyce değişmiş çıktı Aşktan evvel ki alaycı, havai, şuh ve işveli haline avdet etti
Konağı kiraya verip kardeşi Selma Hanımefendinin yanına taşınma bahsi çıktığından beri Naim Efendi’ nin rahatı huzuru büsbütün kaçtı Selma Hanımefendinin kararı o kadar katıydı ki hiçbir mazeretle bunun önüne geçmek kabil olmuyordu

NAİM EFENDİ;

“Burada doğmuşum, burada yaşamışım, ihtiyarlamışım! Nasıl bırakır giderim? Diyordu”

SELMA HANIM;

“Burada, fareler, örümcekler ortasında yapayalnız öleceğine, benim yanımda benim gözüm önünde ölürsün” diyordu
Konak, Naim Efendiyle beraber, her gün biraz daha yıkılıp gidiyordu Zili bozulan sokak kapısı ağır bir tokmakla vuruluyor ve bir çok gıcırtılarla mustarip bir hayvan gibi sarsıla açılıyordu

SONUÇ

Kitabın Ana Fikri ve Kitap Hakkındaki Genel Değerlendirme :
Kiralık Konakta Osmanlı İmparatorluğunun çöküş dönemindeki toplumsal nedenler dile getirilir

Kiralık Konak İmparatorluğun çöküş çanlarının kulak yırtan sesleri içinde, kuşaklar arasındaki değişen değer yargıların buna bağlı olarak da yaşam biçimlerinin çelişkisini sergileyen bir romandır

Seniha – Faik – Hakkı Celis üçgeni romanın yapısının iskeletidir Toplumsal rüzgarların savurduğu bu insanlar birer yaprak gibi uçuşuyorlar, hiç toprağa düşmüyorlar Kiralık Konaktaki kahramanların ortak özelliklerinden biri de düşün-dükleri, ettikleri dünya ile gerçek yaşamları arasındaki bağlantısızlıklardır Onlar için yaşamın her gerçeği birer beklenmeyen darbedir

Konağın dağılıp satılığa çıkarılmasıyla biten roman bir zümrenin çöküntüsünün üç kuşaklık hikayesidir