Kendi Kendine Yardım Rehberi

Kendimi çok kötü hissediyorum, huzursuz ve sinirliyim Aslında ben bu değilim Araba kazası altı ay önce oldu, ama hala arabaya bindiğimde kendimi güvende hissedemiyorum, o kadar korkuyorum ki, mümkün olduğunca yolculuk etmemeye çalışıyorum Kaza anı kafamda tekrar tekrar canlanıyor, bir türlü kafamdan çıkaramıyorum, hatta geceleri kabus şeklinde, kazayı tekrar tekrar yaşıyorum Bunlardan çok yoruldum artık”

”Hayat hakkındaki görüşlerim değişti, neden bize oldu diye düşünmekten kendimi alamıyorum Ölen arkadaşımı kurtarmak için daha fazlasını yapabilirdim diye kendimi suçluyorum O anı, tekrar tekrar yaşıyorum, ”keşke bunu yapsaydım”, ”keşke şunu yapsaydım” diye düşünüyorum bazan, çok moralsiz ve gergin oluyorumbir türlü gevşeyemiyorum ve çok korkuyorum, ölebilirdim diye düşünüyorum, geleceği düşünemiyorum, kendimi çaresiz hissediyorum”

Eğer, siz de travmatik bir olay yaşadıysanız, bunlara benzer duygularınız olmuş olabilir

Bu kitapcık, psikologlar tarafından, size bu tepkilerinizi anlamada ve bunlarla başa çıkmada pratik yöntemler sunmak üzere hazırlanmıştır

Travmatik olay nedir?
Travmatik bir olay, günlük olağan olayların dışında olan ve kişiyi derinden rahatsız eden bir olaydır

Birçok olay böyle bir etki gösterebilir Bu, bir yangın, kaza, hırsızlık, saldırı, ölüm gibi travmatik bir olaya tanık olmak veya, birçok insanı kapsayan bir felaket veya sizi, arkadaşlarınızı veya ailenizi, kapsayan kişisel bir olay olabilir

Travmatik bir olaydan sonra kişiler nasıl tepki gösterirler?
Aşağıdakiler, travmatik bir olaydan sonra tecrübe edebileceğiniz duygulardan bazılarıdır Genel olarak, kişilerin tepkileri aşağıdaki üç gurupta toplanabilir:

Travmayı kafanızda tekrar yaşamak
Travmayla ilgili veya hatırlatan şeylerden kaçınmak
Daha fazla gergin, huzursuz veya her zamankinden daha tetikte olmak
Bunalımda olmak, ağlamak
Bu duygulardan herhangi birini tecrübe edip etmediğinizi anlamak size yardımcı olabilir

Travmayı kafanızda tekrar yaşamak
Kafanızda travmayla ilgili istenmeyen görüntüler veya anılar yaşamak (genelde bunlara geçmişe dönüş (flashback) denir)
Travma ile ilgili rahatsız edici veya sizi korkutan başka şeylerle ilgili rüyalar görmek
Travmanın tekrarlandığını hissetmek - travmayı çok kuvvetli olarak, tekrar yaşamak
Size travmayı hatırlatan olaylarla veya duygularla karşılaştığınızda, çok rahatsız, huzursuz olmak
Size travmayı hatırlatan olaylar veya anılarla karşılaştığınızda, örneğin, kalp çarpıntısı, baş dönmesi gibi, rahatsız eden fiziksel tepkiler tecrübe etmek
Travmayla ilgili olaylardan kaçınmak ve hissizleşmek
Travmayla ilgili düşünce, duygu ve konuşmalardan kaçınmak
Size travmayı hatırlatan, yer, kişi ve olaylardan kaçınmak
Travma ile ilgili şeyleri hatırlayamamak
Hayata küsmek, çevrenizdekilerden ayrı hissetmek veya her zamanki duygularınızı hissedememek
Normal bir geleceğinizin olmayacağını düşünmek - sanki ödünç alınmış bir zamanı yaşıyor gibi hissetmek
Her zamankinden daha gergin ve huzursuz olmak
Kızgın veya huzursuz hissetmek
Konsantre olamamak
Uykuya dalmada zorluk çekmek
Her zaman tetikte olmak ve kolayca korkmak
Travma sonrası bunalımı bizi en az dört farklı şekilde etkileyebilir:

Ne hissettiğimizi
Nasıl düşündüğümüzü
Vücudumuzun nasıl çalıştığını
Nasıl davrandığımızı
Düzenli bir şekilde tecrübe ettiğiniz duyguların yanına bir çarpı işareti koymak, nasıl hissettiğinizi anlamanıza yardımcı olabilir:

Ne hissediyorsunuz?
Endişeli, rahatsız, huzursuz hissediyor, korkuyorsunuz
Çok kötü bir şey olacakmış gibi hissediyorsunuz
Gergin, kasılmış, uçurumun kenarında, karışıksınız
Gerçek değilmiş gibi, tuhaf, hayalde gibi, herşeyden uzaksınız
Bunalımdasınız
Vücudumuzda neler olur?
Kalbimiz daha hızlı çarpar

Göğsümüz sıkışır
Kaslarımız gergin/kasılmış olur
Yorgun, tükenmiş hissederiz
Vücudumuzda ağrılar olur
Başımız döner
Panik oluruz
Bunalım, moral bozukluğu olur
Kızgın oluruz
Ağlarız
Nasıl düşünürüz?
Sürekli endişeleniriz
Konsantre olamayız
Geçmişe dönüş tecrübe ederiz, travma görüntüleri kafamızda canlanır
Travma sebebi olarak kendimizi suçlarız
Olayın tekrar olacağını düşünürüz
Karar veremeyiz
Pişmanlık, utanç veya kin duyarız
Düşüncelerimiz karışır
Sinirli veya huzursuz hissederiz
Midemiz çalkalanır
Uyku/kabus sorunumuz olur
Ürkek oluruz
Neler yaparız?
Aşağı yukarı dolanırız
Bize travmayı hatırlatan şeylerden kaçınırız
Oturup gevşeyemeyiz
Kişilerden kaçınırız
Tek başımıza kalmaktan kaçınırız
Kişileri tersleriz ve huzursuz oluruz
İlişkilerimizi bozarız
Daha çok içki ve/veya sigara içeriz
Başkalarına daha bağımlı oluruz
Yaygın düşünceler
”Benim suçumdu”

”Dağılıyorum”

”Kalp krizi geçireceğim”

”Bu olay beni kontrol ediyor”

”Dayanamıyorum”

”Bayılacağım”

”Neden benim başıma geldi?”

”Artık bir anlam bulamıyorum”

Travmaya neden bu kadar yoğun tepki gösteriyoruz?
Travmanın, bizim üstümüzde duygusal olarak, bu kadar yoğun bir etki bırakmasının, birçok sebebi vardır

İlk olarak, hayatın genelde: bizim için belli bir şekli, anlamı ve amacı olması, ve korunur ve güvenli olması gibi, hayat hakkındaki temel inançlarımızı sarsar Bizim kendimizle ilgili olan inancımız sarsılmış olabilir, kriz anında beklediğimizden veya istediğimizden çok farklı bir tepki vermiş olabiliriz

İkinci olarak, travma aniden ve habersiz gelir Bu yeni duruma alışmak için zamanımız olmaz Bu, genelde normal olarak yaşadığımız durumların çok dışında olan bir durumdur ve bu durumda neyle karşılaştığımızı veya nasıl hareket edeceğimizi bilemeyiz Öleceğinizi hissetmiş olabilirsiniz, çevrenizdekiler ölmüş olabilir, ve siz şokta olabilirsiniz Tehlike karşısında, travmaya sıkıca tutunursunuz, bu belkide, aynı tehliaaae tekrar düşmemek için, bir nevi savunma olabilir Sonuç olarak, yukarıda tanımlanan, travma sonrası tepkilerini gösterebilirsiniz

Travmayı atlatmak için neler yapabilirim?
Tecrübe ettiğiniz tepkilerin, travma sonrasında çok yaygın olduğunu ve bir ”zayıflık” veya ”dağılma” olmadığını anlamak çok önemlidir Aşağıdaki öneriler, size travma sonrası tepkileriyle başa çıkmada yardımcı olabilirler Size yardımcı olmada tanımladığımız şeyler:

Travmayı anlamaya çalışmak
Geçmişe dönüş ve kabuslarla başa çıkmak
Gergin olmayı, huzursuzluğu ve kızgınlığı yenmek
Kaçınmayı aşmak
Düşük morali yenmek
1Travmayı anlamaya çalışmak
Gerçekte olanlar hakkında, mümkün olduğunca fazla bilgi edinmeye çalışın Bu size parçaları birleştirmenizde ve olayı bir bütün olarak görmenizde yardımcı olacaktır Bu iyileşme sürecine yardımcı olabilir

Eğer, olay başkalarını kapsıyorsa, onlarla konuşup, olayla ilgili ne düşündüklerini sorun Olayı yaşayan başka kişiler, kurtarma ekibinden olanlar, yoldan geçenler, size olaya daha geniş olarak bakmanızda yardımcı olabilirler Kurtarma ekibindekiler, genelde bu şartlar altında, size yardımcı olamaktan memnun olurlar

Başkalarıyla beraber olayı düşünmeniz size yardımcı olabilir Travmanın, hayat hakkındaki düşüncelerinizi değiştirdiğini düşünebilirsiniz, başkalarıyla konuşmak, nasıl düşündüğünüzü tanımlamanızda size yardımcı olabilir

Bazı kişiler arkadaşlarıyla, eşleriyle veya bir aile bireyi ile konuşurlar, diğerleri de aile doktorlarına gidip, konuşma terapisine başvurabilirler Daha başkaları ise, duygularını yazmanın faydalı olduğunu keşfedebilirler

Yaşadığınıza anlam vermek için, ne gibi şeyler yapmanız gerektiğini bulmak için biraz düşünün Oturup, aşağıdakilerle ilgili, bazı fikirlerinizi bir kağıda yazın:

*Daha fazla bilgi almak için konuşacağınız kişileri

*Olayı tartışabileceğiniz kişileri

*Kendi kendinize yapabileceğiniz şeyleri, örneğin, tecrübelerinizi yazmak

2Geçmişedönüş ve kabuslar
Birçok insanın travmayı yenme yöntemleri, olayı düşünmemeye çalışmaktır Bu doğal gibi görünse de, her zaman sorunu çözmez Kişiler, istemedikleri, onları rahatsız eden travma ile ilgili görüntülerin (geçmişe dönüş) kafalarından çıkmadığını ve travma ile ilgili kötü rüya ve kabuslardan kurtulamadıklarını fark edebilirler

Her gün, bu tatsız anılar ve kabusları tekrar hatırlamak için, birkaç dakika harcamanın, kabus ve geçmişe dönüşü azaltan en etkili yaklaşımlardan biri olduğu düşünülmektedir

Birçok kişi, her gün 20 dakika ayırıp, olanları sakince düşündüklerinde, veya birisiyle bu konu hakkında konuştuklarında, veya düşüncelerini kağıda döktüklerinde, istenmeyen geçmişe dönüşlerin ve kabusların yavaş yavaş zayıfladığını ve etkilerinin azaldığını fark etmişlerdir Eğer, kabus görüyorsanız, bunu yatağa yatmadan hemen önce yapmanın yardımcı olduğunu göreceksiniz

Bunu yapmak, olayların size hakim olmasındansa, sizin olaylara hakim olmanıza yardımcı olacaktır Yaşadığınız travmayı hatırlarken, şimdiki durumunuzdaki olumlu yönler üstünde yoğunlaşmayı hatırlamak önemlidir

Aşağıdaki yaklaşımları deneyin:

1Kabuslarınızın ve geçmişe dönüş tecrübelerinizin ayrıntılarını yazın

2Olanları hatırlamak için zaman ayırın Bu güvenli ve sakin bir ortamda olmalıdır

3Şu andaki durumunuzda, olumlu şeyler bulun: örneğin, ”Ben kurtuldum ve hala buradayım”, ”Bana destek olacak iyi arkadaşlarım var”, ”Şimdi yeni bir gelecek planlamaya başlayabilirim”

3Gerginliği, huzursuz olmayı ve kızgınlığı yenmek
Gerginlik, huzursuzluk ve kızgınlık travma sonrası tepkiler arasında çok yaygındır Nefessizlik, kalp çarpıntısı, hızlı nefes almak, baş dönmesi, ve kasların kasılması gibi fiziksel belirtiler de olabilir Fiziksel etkilerden kurtulmak için aşağıdaki yolları deneyin

Fiziksel belirtilerin yoğunluğunu azaltmak için, gerginlik belirtilerini erkenden fark edip ”yılanın başını küçükken ezmek” gerekir

Gerginlik belirtilerini erkenden fark ederseniz, rahatlama teknikleri kullanarak, huzursuzluğun ciddi boyutlara çıkmasını engelleyebilirsiniz Bazı kişiler, egzersiz yaparak, müzik dinleyerek, televizyon seyrederek veya kitap okuyarak rahatlayabilirler

Başkaları için ise, takip edilecek bir dizi eksersiz daha faydalı olur Bazı kişiler, gevşeme veya yoga kurslarına gitmenin çok faydalı olduğunu düşünürler, bazıları ise kasetleri faydalı bulurlar Gevşeme kasetini, aile doktorunuzdan temin edebilirsiniz, aynı zamanda dükkanlarda da birçok farklı gevşeme kasetleri mevcuttur

Gevşeme, her beceri gibi, zaman ve emek isteyen bir hünerdir Aşağıda tanımlanan eksersizler, derin kas gevşeme tekniklerini anlatmaktadır, Birçok kişi, bunları, genel gerginlik ve huzursuzluğun azaltılmasında faydalı bulmuşlardır

Derin kas gevşemesi - önce bunların nasıl yapıldığını anlamak ve sonuç olarak iyice öğrenmek gerekir Buna rahatsız edilmeyeceğiniz, rahat, sessiz, sıcak bir yer seçmekle başlayın Başlamak için, günün kendinizi en rahat hissettiğiniz bir zamanını seçin Yere yatın, rahat olun ve gözlerinizi kapatın Birkaç dakika nefes alıp vermenize yoğunlaşın, yavaş ve sakin bir şekilde nefes alın: iki-üç ve nefesinizi verin, iki-üç ”Sakin” ve ”rahat” kelimelerini, nefes verirken, kendi kendinize tekrarlayın Gevşeme eksersizleri, size farklı kas guruplarınızı rahatlamada yardımcı olur, size önce germeyi, sonra da rahatlamayı öğretir Gerinirken, nefes almalı, rahatlarken de nefesinizi vermelisiniz Ellerinizle başlayın, bir elinizi sıkıca yumruk yapın Bunun eliniz ve kolunuzun alt kısmındaki kaslarda yarattığı baskıyı düşünün

Birkaç dakika buna yoğunlaşın, sonra elinizi gevşetin Baskı ve rahatlama arasındaki farkı görün Hafif bir karıncalanma hissedebilirsiniz, bu rahatlamanın bir işaretidir

Diğer elinizle aynı şeyi yapın

Her kas gurubu gevşettiğinizde, kasların gevşemişken nasıl hissettiklerini düşünün Gevşemeye çalışmayın, sadece gerginlikten kurtulmaya çalışın Kaslarınızı gevşetebildiğiniz kadar gevşetin Gerginken ve gevşemişkeki farkı düşününŞimdi bunu vücudunuzdaki farklı kaslar için deneyin Kaslarınızı birkaç saniye kasın sonra gevşetin Nasıl olduğunu anlamaya, sonra da gerginlikten kurtulmaya çalışın

Kas guruplarıyla çalışırken aynı sırayı izlemek faydalıdır

Eller - yumruğunuzu sıkın, ve gevşetin
Kollar -dirseklerinizi bükün ve kollarınızı gerin Özellikle kollarınızın üst kısmında, gerginliği hissedin Unutmayın, bunu birkaç saniye yapın ve gevşeyin
Boyun - başınızı arkaya doğru bastırın ve bir yandan öbür yana yavaşça yuvarlayın Gerginliğin nasıl hareket ettiğini hissedin Sonra başınızı, rahat bir durumda öne getirin
Yüzünüz - burada birkaç tane kas vardır, ancak, alnınız ve çenenizde yoğunlaşmak yeterlidir Önce kaşlarınızı çatar gibi aşağa doğru indirin Alnınızı gevşetin Aynı zamanda, kaşlarınızı kaldırıp, sonra gevşeyin Şimdi çenenizi sıkın, gevşettiğinizdeki farkı anlayın
Göğüs - derin bir nefes alın, birkaç saniye nefesinizi tutun, ve gerginliği fark edin, sonra gevşeyin Nefes alıp vermenizi normale getirin
Karın - karın kaslarınızı sıkabildiğiniz kadar sıkın ve gevşeyin
Kalçalar - kalçalarınızı sıkın, ve gevşetin
Bacaklar - bacaklarınızı gerin ve ayaklarınızı yüzünüze doğru uzatın Ayak parmaklarınızı hareket ettirerek hareketi bitirin
Bir arkadaşınızın hareketlerin nasıl yapılacağını size okumasını faydalı bulabilirsiniz Çok zorlamayın, olayları akışına bırakın

Gevşemeyi en iyi şekilde kullanabilmek için:

Hergün eksersiz yapmalısınız
Günlük olaylarda gevşeme tekniklerini kullanmalısınız Kaslarınızı sıkmadan gevşemeyi öğrenmelisiniz
Bazı gevşeme yollarını, zor durumlarda uygulamalısınz, örneğin, yavaş nefes almak gibi
Daha rahat bir hayat tarzı edinmelisiniz
Bu gevşeme eksersizlerini, aile doktorunuzun kasetinde bulabilirsiniz

Unutmayın, gevşeme bir tekniktir ve başka her teknik gibi öğrenilmesi zaman alır Gevşemeden sonra ve önce ne kadar sinirli olduğunuzu, birden ona kadar bir değerlendirme kullanarak yazın

Kontrollü nefes alma
Fazla nefes alma, kişi huzursuz, kızgın veya gergin olduğunda sıkça rastlanan bir durumdur Bu nefes alıp vermelerinde değişiklikler olduğu anlamına gelir Boğulduklarını düşünüp, nefes almada zorluk çekebilirler veya çok hızlı nefes alıp vermeye başlayabilirler Bu da baş dönmesine ve dolayısıyla huzursuzluğun artmasına sebep olur

Bunu yapıp yapmadığınız anlamaya çalışın ve nefes alıp vermenizi yavaşlatın Düzenli bir şekilde ”al iki-üç, ver iki-üç” ritmine girmek, nefes alıp-vermenizi normale getirecektir Bazıları, bu eksersizi yaparken, saatin saniye göstergesini kullanmayı yararlı bulabilirler Başkaları ise, kağıt torba veya ellerinin içinde nefes alıp-vermeyi faydalı bulabilirler Bunun etkili olması için hem ağzınızı hem de burnunuzu kaplamanız gerekir

Kağıt torba içinde veya yavaş nefes alıp-vermenin, nefesinizi normale getirmesi için en az üç dakika boyunca yapılması gerekir

Dikkat dağıtma
Dikkatinizi belirtilerden başka yerlere verirseniz, genelde belirtilerin yok olduğunu fark edersiniz Çevrenize bakın Eşyaları ayrıntılı biçimde inceleyin, araba plakalarını, insanların ne çeşit ayakkabı giydiklerini, konuşmaları Yine, belirtilerin azalması için kendinizi en az üç dakika oyalamanız gerekir

Gevşeme teknikleri, nefes eksersizleri ve dikkati dağıtma yöntemi huzursuzluğu azaltmada faydalıdır, ancak bu arada, huzursuzluğun, ne tehlikeli, ne de zararlı olmadığını anlamak da çok önemlidir Bu teknikleri kullanmasak bile, kötü hiçbir şey olamaz Huzursuzluk bize zarar veremez, ancak rahatsız edebilir Bu teknikler rahatsızlığımız azaltmada yardımcı olabilir

Kızgınlık
Kızgınlığınız hakkında çevrenizdekilerle konuşmak faydalı olabilir Sonuçta kızgınlığınız onlara değil, ama bazan onlar da bu kızgınlıktan paylarını alabilirler Onlara kızgınlığınızın başınıza gelenlerden dolayı olduğunu anlatın Onlardan bu durum geçene kadar sabırlı olmalarını isteyin ve olayları kişisel almamalarını söyleyin

4Kaçınmaile başa çıkmak
Travmatik bir tecrübeden sonra, kaçınma farklı şekillerde ortaya çıkabilirBu, travma hakkında konuşmaktan kaçınma, travma ile ilgili can sıkıntısı, veya aynı zamanda, size travmayı hatırlatan herşeyden ve herkesten kaçınma şeklinde de olabilir Bu kaçınma sizin, travmayı geride bırakmanıza ve ”ilerlemenize” engel olur ve bazı durumlarda normal hayatınızı sürdürmenize de engel olabilir

Kaçınmaya çalıştığınız şeyleri anlamaya çalışın, bu şeyleri bir kağıda yazmak faydalı olabilir

Bu korkularla başa çıkmak için kendinize küçük hedefler seçin Biz buna ”endişe merdiveni” deriz En çok kortuğumuz şeyler en başta, en az korktuğumuz şeyler de en sonda yer alır

Bu örneği incelemek faydalı olabilir
Mary bir bankada çalışırken, silahlı bir tutsaklık yaşadı Şimdi, küçük ofisi olan ve halka hizmet sunan hiçbir yere gidemiyor, içinde saldırı ile ilgili bir haber olabilecek bütün televizyon proramlarını seyretmekten ve gazeteleri okumaktan kaçınıyor Mary aşağıdaki ”endişe merdiveni” ni oluşturmuştur:
En az korktukları:
1Saldırı ile ilgili gazeteleri okumak
26 haberlerini dinlemek
3”Crime Watch”u (suçlarla ilgili bir program) izlemek
4Yakınındaki küçük bir bankanın dışında beklemek
5Yakınındaki küçük bir bankaya girmek
6Kalabalık bir yerdeki bir bankaya girmek
7Saldırının olduğu bankaya girmek
En çok korktukları
Mary birinci basamaktan başlayıp yavaş yavaş yedinci basamağa doğru tırmanacaktır Her yeni basamağı tırmandığında, endişelerinin yavaş yavaş azaldığını ve kaçınma olayını yendiğini fark edecektir
Unutmayın, korktuğunuz durumun içinde olmak önceleri çok zor gelebilir, ancak bu durumda bir süre kalmayı başarırsanız, yavaş yavaş daha sakin hissedeceksinizdir

5Travma sonrası moral bozukluğunu yenmek
Travma sonrası moral bozukluğu çok yaygındır Bu da bazan, kendini değersiz hissetme, kendine güvenin azalması, çaresizlik ve suçluluk gibi duygulara sebep olabilir

Moral bozucu veya olumsuz düşüncelerle savaşmak çok önemlidir Travma sonrası kişiler, kendilerinden, hayatlarından ve geleceklerinden umudu keserler Bu duygulara yenik düşmeyin Aşağıdakileri yapmayı deneyin:

Moralinizin düşük olduğu zamanları tespit edin
Böyle zamanlardaki tatsız düşüncelerinizi yazın
Bu düşüncelerle, onlara karşı fikirler üreterek başa çıkmayı deneyin Arkadaşlarınıza, kendileri hakkında böyle olumsuz düşünseler, neler söyleyeceğinizi düşünün Bu özellikle suçluluk hissettiğiniz zaman çok önemlidir
Hafta boyunca yapmaktan hoşlandığınız veya yapmayı başardığınız şeylerin bir listesini tutmak yararlı olabilir Bu size hayatınızdaki olumsuz düşüncelerden çok olumlu düşünceler üstüne yoğunlaşmanızı sağlayacaktır

Hareket gerektiren şeyler yapın
Fiziksel aktiviteler özellikle yararlıdır Yürüyün, koşun, bisiklete binin, ip atlayın: hareketliliğinizi arttırmak kendi hakkınızda daha iyi düşünmenizi de sağlayabilir Başangıç olarak, her gün veya her iki günde bir, 15-20 dakikalık bir aktivite planlayın Bu tip fiziksel aktiviteler, gerçekten de, kendinizi daha zinde hissetmenizi sağlayacaktır ve moralinizi de düzeltecektir

Sizi ilgilendiren bir şey bulun ve buna zaman harcayın Genelde yapmaktan hoşlandığınız şeyler üstüne yoğunlaşın ve her gün bunlara zaman ayırın Yeni bir uğraşı edinmeyi yararlı bulabilirsiniz Bazı kişiler, resim yapma, şiir yazma veya müzik çalmak gibi, kendilerini anlatabildikleri, yaratıcı aktivitelerin, onlara iyi geldiğini ve kendilerini daha iyi hissettiklerini fark etmişlerdir

Kendinize dikkat edin
Moral bozukluğunuzla başa çıkmak için, içki, aşırı şekilde sakinleştirici veya yasal olmayan uyuşturuculara yönelme isteğine karşı çıkın Bunlar anlık olarak size kendiniz iyi hissettirebilirler, ancak, kısa zamanda sizin için daha büyük sağlık ve psikolojik sorunlara sebep olabilirler İyi beslenin, iyi beslenme sağlığınızı koruyacak ve dolayısıyla iyileşme sürecini kolaylaştıracaktır

Normalde yemekten ”zevk” aldığınız şeyleri yeyin

6Ne zaman daha fazla yardım istemeliyim?
Burada size verdiğimiz önerilerin faydalı olmuş olduğunu umuyoruz Travmayı takibeden sıkıntılar genelde zamanla kaybolur Ancak, bu konuda fazla ilerleme kaydetmediğinizi düşünüyorsanız, sorunlarınızı çözme konusunda daha başka yardımlar da mevcuttur Özellikle, iş performansınız veya ilişkileriniz etkileniyorsa, sorunlarla başa çıkamadığınızı hissediyorsanız veya kendinize zarar vermeyi düşünüyorsanız, bu yardımlara başvurmak iyi bir fikirdir Birkaç aydan sonra, hissettiklerinizde bir ilerleme kaydetmediyseniz, daha başka yardımlara başvurmayı düşünmek yerinde olur

7Daha fazla yardım için nerelere baş vurabilirm?
Öncelikle aile doktorunuzla konuşmak en iyisidir Doktorunuz, size yardımcı olabilecek, mevcut yerel hizmetlerle ilgili bilgi verebilir Aynı zamanda, hemşire veya ziyaretçi sağlık memuru da size yardımcı olabilir