Trafik Psikolojisinin, Amacı, Konusu, Çalışma Alanları

Trafik Psikolojisinin, amacı, konusu, Çalışma Alanları
Trafik psikolojisinin temel uğraş alanı, trafik ortamının zararlı etkilerini en aza indirebilmek amacıyla, yol kullanıcısının davranışlarını anlamak, yordalamak ve değişiklikler için ölçümler sağlamaktır

Trafik psikolojisi yol kullananların trafik sistemindeki yaşantıları ve davranışları ile ilgilenir

Toplumda insan faktöründen kaynaklanan trafik kazalarının azalmasını sağlamak
Trafik kazaları nedeniyle, insanda, araçta ve çevrede meydana gelen zararı azaltmak
Toplumda genel olarak trafik kültürünün ve güvenlik bilincinin gelişmesine katkıda bulunmak trafik psikolojisinin hedefleridir

Çalışma Konularını Üç Grupta Toplayabiliriz
Güvenli sürücülük davranışının tanımlanması
Trafik kurallarını ihlal etme ve kazaya karışma nedenlerinin belirlenmesi, analiz edilmesi
Trafik kurallarını ihlal etmeyi alışkanlık haline getiren trafik suçlularının, topluma güvenli sürücüler olarak yeniden kazandırılması
Sürücü Davranışı Bir Süreç Olarak Üç Düzeyde Ele Alınmaktadır
Aracın kontrol edilmesi, direksiyonun kullanımı, yolu takip etme gibi davranışların olduğu ‘işlem’ ya da ‘kontrol’ düzeyi
Araç sollama gibi davranışların yer aldığı ‘taktik’ ya da ‘manevra’ düzeyi
Gezinin planlanması, güzergahın seçilmesi gibi konuların bulunduğu ‘stratejik’ düzey

Ranney(1994) Sürücü Davranışını Açıklayan Modelleri İkiye Ayırmıştır
1 İşlevsel modeller
Sınıflayıcı modeller
Güdüsel modeller

2 Sürücü davranışının aşamalı modeli

Sınıflayıcı Modeller
Sürücünün kazaya karışmasını yordalayan zihinsel ve psikomotor yeteneklerin yanısıra cinsiyet, medeni durum gibi demografik özellikler incelenir
Güdüsel Modeller
Sürücülük karmaşık bir iştir ve kavramlar arası dinamik ilişkiler bulunmaktadır
Sürücülük sürücünün bireysel adımlarına dayanır
Sürücü herhangi bir durumda tolere etmeyi isteyebileceği ‘risk’ miktarını seçer
Fakat sürücüler, bu risk miktarını genellikle analiz etmezler
Sürücü Davranışının Aşamalı Modeli

Aşamalı modellere göre sürücülük davranışı performansla sürücülüğün güdüsel ve tutuma ilişkin yönlerinin bir bileşkesidir
Bu modele göre sürücülük 4 basamaklı aşamalı bir davranıştır

İlk basamak, aracı teknik olarak hareket ettirmek, vites değiştirmek, hız ayarlamak, manevralar gibi temel psikomotor ve fizyolojik safhaları kapsayan ‘araçla uyum/manevra’ basamağıdır

Sürücünün araçla uyumu öğrenmesi ve trafik ortamına girmesiyle artık trafik kuralları ve trafik ortamı, diğer sürücüler ile uyum gibi durumları içeren ‘trafik ortamı ile uyum’ basamağı önem kazanır

‘Sürücülük amacı ve ortam’ ve ‘yaşamın amacı ve yaşam için yetenek’ adı ile ifade edilen son iki basamakta ise sürücülüğün güdüsel ve tutumlara ilişkin safhaları öne çıkmaktadır
Psikoteknik Değerlendirme:
Günümüzde sürücüler için psikoteknik değerlendirme;
sürücülük için temel olan ve sürücülerin güvenli araç kullanmalarını sağlayan
algı, dikkat, hafıza, muhakeme yeteneği, hız mesafe tahmini gibi zihinsel yetenekler ve tepki hızı, göz-el-ayak koordinasyonu gibi psikomotor yeteneklerin düzeyinin psikometrik kriterlere uygun milisaniyelerle ölçen hassaslıkta standart ve bilgisayar destekli test sistemleri kullanılarak ölçülmesi şeklinde tanımlanabilir

Bu değerlendirme sürecinde test sonuçları, testi alan kişinin özelliklerini taşıyan norm gurupları ile karşılaştırılarak, kişinin sürücülük yetkinliklerinin düzeyi hakkında bir sonuca varılır
Sürücü adaylarının bir sürücü olup, trafik ortamına katıldıklarında güvenli sürücü olup olamayacaklarını belirler