Vitaminler

VİTAMİNLER

Genel Özellikleri 1-Hücre zarından geçebilirler
2-Sindirim enzimlerinden etkilenmezler
3-Kanda görülürler
4-Vücudumuzdaki yaşamsal olayları denetlerler
5-Karaciğerde A ve Deride D vitaminleri (öncül maddelerden) üretilebilir
6-A-D-E-K vitaminleri yağda çözünür ve vücudumuzda biriktirilir
7-B-C vitaminleri suda çözünür vücudumuzda biriktirilmez Vücudumuzda en çok eksikliği görülen vitaminlerdir
8-Bazıları Işık bazıları ısıdan etkilenebilir
9-İnsan A ve D vitamini hariç diğer vitaminleri dışarıdan hazır olarak almak zorundadır
10-Yeterli gün ışığı almayan bölgelerde D vitamini yetersizliği görülür

Çeşitli biyokimyasal olaylarda varlığı gereken ve vücut tarafından sentez edilmediği için besinlerle alınması gereken organik bileşiklerdir Vitaminler yağda ve suda çözünmeleri bakımından sınıflandırılırlar ve adlandırılmaları alfabetik olarak yapılırYağda çözünenler:A-D-E-K ve Suda çözünenler B-CVitaminlerin besinlerle yeterli alınmaması bazı sağlık sorunlarına yol açar
a-Tiamin(B1)

• Suda kolay çözünür
• Kaynatmaya karşı dayanıklıdır
• pH değişimine hassastır
• Karaciğer,maya ve hububatta çok bulunur
• Karbonhidrat metabolizmasında rol oynar
• Karbonhidrat ve proteinlerden yağların sentezi için gereklidir
• Sinir dokusunun oksijen alma yeteneğini artırır

Yetersizliği Mide ve barsak bozuklukları meydana gelir
Barsaklarda iltihaplanma ve kabızlık görülür
Alyuvarlarda pentoz fosfat birikimi olur
Beriberi (Kalp damar sistemi hastalığı,sinirsel bozukluklar,kas zayıflğı ve halsizlik ) görülür

b-Riboflavin(B2)

• Suda kolay çözünür
• Işığa dayanıksızdır
• Sakatatlarda, yumurta,süt peynir,maya,tahıllar ve yeşil yapraklı sebzelerde çok bulunur
• Solunum reaksiyonlarında görevli enzimlerin yapısına katılır
• Gelişim üzerine etkisi fazladır
• Hemoglobin sentezinde rol oynar

Yetersizliği Deri ve sindirim kanalı mukozasında bozukluklar oluşur
Gözde sklera ve korneada damarlaşma görülür

c-Niyasin

• Suda olay erir
• Hava ve sıcağa dayanıklıdır
• NAD ve NADP nin oluşumunu sağlar
• Karaciğer,et,balık,buğday ve çavdarda bulunur

Yetersizliği (Yetersizlik tek taraflı ve mısırla beslenmelerde görülür)
Sinir ve sindirim sistemi bozuklukları
Pellegra (Deri kurur ve sertleşir) görülür
d-B6 (Pridoksin,H vitamini)

• Suda ve alkolde erir
• Işığa ve uv radyasyona karşı hassastır
• Amino asit ve potasyumun hücrelere taşınmasında rol alır
• Bitkisel ve hayvansal besinlerde bolca bulunur
• yetersizliği görülmez

e-Pantotenik asit

• Koenzim-a nın yapısına katılır
• Karbonhidrat protein ve yağ metabolizmasında rol alır
• Karaciğer böbrek ve yumurta sarısında bulunur

Yetersizliği El ve ayaklarda karıncalanma
Gündüz ayakların üşümesi ve gece ısınması
f-Biotin

• Tuzlu suda erir
• Bitkisel ve hayvansal besinlerde bolca bulunur
• Karbonhidrat ve yağ metabolizmasına katılır
• Yetersizliği görülmez

g-B9 (Folik asit)

• Suda az çözünür
• Alkali ortamlarda kolay çözünür
• Amino asit metabolizmasında rol alır
• Hızlı bölünen hücreler için gereklidir
• Kan hücrelerinin oluşumunda B12 ile birlikte rol alır
• Mayalarda ve yeşil sebzelerde bol bulunur

Yetersizliği Gelişmenin yavaşlaması
Aneminin görülmesi
h-B12

• Yüksek yapılı bitki ve hayvanlar tarafından sentezlenemez
• Mikroorganizmalar sentezler
• Çok az miktarlarda etkendir
• Amino asit ve protein metabolizmasında etkendir
• B9 vitamini ile beraber hızlı bölünen hücreler ve kan hücreleri yapımı için gereklidir

Yetersizliği Anemi görülür
Sinir hücrelerinde bozulmalar görülür
ı-C vitamini

• Bazı omurgalı ve insanlar için önemlidir(Bazı yüksek yapılı hayvanlar ve bitkiler sentezleyebilir)
• Isıya dayanıksızdır
• Biyokimyasal reaksiyonlarda rol alır
• Yeşil sebze ve limongillerde bol bulunur

Yetersizliği Skorbüt (Diş eti ve diğer organlarda gelişen kanama ) hastalığı gelişir
Dişler ve damaklarda yapı bozukluğu gelişir(Bu durum hücresel yapı olan mükopolisakkaritlerin yapı bozukluğundan kaynaklanır)
a-A vitamini

• Besilerle beta karoten veya A vitamini şeklinde alınır
• Gözde bulunan pigmentlerin yapısına katılır
• Omurgalıların görme olaylarında gerçekleşen biyokimyasal olaylar için gereklidir

Yetersizliği Fotofobi (ışığa duyarlılık) gelişir
Gece körlüğü
Göz yaşı oluşturamama ve korneada sertleşme
Solunum,urogenital yollarda ve ciltte sertleşme,
Diş bozuklukları
b-D vitamini

• Horon gibi davranan vitamindir
• Bitki ve hayvansal besinlerde bulunur
• Ca metabolizmasında etkendir
• Barsaklardan Ca emilimini kolaylaştırır
• Kan Ca seviyesinin ayarlanmasında etkendir
• İnsan ve diğer memeliler D vitamini öncül maddelerini sentezleyebilirlerBu maddeler deride uv etkisi ile D vitaminine dönüşürler

Yetersizliği Raşitizm (Kemik gelişiminde görülen bozukluk) görülür
Yetişkinlerde osteomalazi (Kemik yumuşaması) görülür
c-E vitamini

• Bitkisel ve hayvansal besinlerde yaygın olarak bulunurlar
• Antioksidan olduğu düşünülmektedir
• Yetersizliğine raslanmamaktadır
• Laboratuar çalışmalarında yetersizliğinde farelerde karaciğer kalp ve damar hastalıkları ve kısırlık görülmüştür

d-K vitamini

• Besinlerde yaygın olarak bulunur
• İnsanlarda ince barsaklarda microorganizmalar tarafından üretilir
• Yetersizliğine raslanmaz
• Karaciğerde protrombin yapımında gereklidir
• Kanın pıhtılaşmasında rol alır

Vitaminler, sağlıklı yaşamın vazgeçilmez bir parçası olan organik bileşiklerdir Vitamin Latince yaşam anlamına gelen “vita” sözcüğünden kaynaklanır Vitaminler yağda ve suda eriyenler olarak iki gruba ayrılır Vitaminler, vücutta metabolik olayların normal bir şekilde meydana gelmesi ve sağlıklı durumun sürdürülmesi için gerekli olan ve besinler içinde ufak miktarlarda alınan maddelerdir Vitaminler iki grupta toplanır :
Suda çözünen vitaminler: C ve B grubu vitaminleri (B1, B6 gibi)
Yağda çözünen vitaminler: A, D, E, K vitaminleri


A vitamini



Enfeksiyonlara karşı direnci arttırır normal büyüme, üreme, kemik ve diş gelişimi, görme için gereklidir Cildin tırnakların ve saçların sağlıklı kalmasını sağlar Diş ve dişetleri için büyük önem taşır Yalnızca hayvanlarda bulunan ve yağda eriyen doymamış bir alkoldur
Sütte, yumurta sarısında, ton ve morina balıklarının karaciğer yağında (balık yağı) bulunur Havuç ve havuç benzeri sarı-turuncu renkli sebzelerde A vitamininin ön maddeleri vardır(alfa karoten) Yaşlılıkta etkinliği çok artan kolajenaz enziminin indirgeyici etkisini önlediği saptanmıştır Bu vitamin ayrıca protein bileşimine katılır ve tümerlerde görülen hücrelerin kontrolsüz biçimde çoğalmasını önler A vitamini eksikliğinde gözde ve deride keratoz , kseroftalmi(göz akı ve kormeanın parlaklığını kaybederek kuruması), foliküler hiperkeratoz (bir deri hastalığı) ve gece körlüğü görülür
Bulunduğu Yiyecekler: Kayısı,kuşkonmaz,maydanoz,ıspanak, havuç,kereviz, marul, portakal, erik, domates



D vitamini



İnce bağırsaklardan kalsiyumun emilmesine yardımcı olur, kalsiyumun kemiklerde ve dişlerde tutulmasını sağlar
Bulunduğu Yiyecekler: Balık yağı, balık, yumurta, tereyağı, karaciğer, et, sebzeler, güneş
E vitamini Antioksidan etkilidir Alzheimer hastalığının ilerlemesini yavaşlatıyor Yaşlı kişilerde bağışıklık sistemini güçlendirir Hücrelerin daha uzun yaşamasını ve yenilenmesini sağlar Fitol ve metil hidrokinon türevidir İnsanda karaciğerin yanı sıra yağlı dokularda, böbrekte, kalpte, kaslarda ve böbrek üstü bezi kabuğunda depolanır

A vitamini, doymamış yağ asitleri ve C vitamini gibi maddelerin oksidasyonunu önleyerek antioksidan özellik gösterir Nükleik asitler ve değişik enzim sistemlerinin metabolizmasına katılırE vitamini eksikliği ender görülür ve kansızlık biçiminde ortaya çıkar Başta tahılllar olmak üzere yeşil sebzelerde bol miktarda bulunur…
Bulunduğu Yiyecekler:Buğday, tohumlu besinler, soya fasülyesi yağı, arı sütü, ceviz, marul, tere, kereviz, maydanoz, ıspanak, lahana, mısır yağı, mısır, yulafta


K vitamini



Karaciğere gelen Kvitamini burada üretilen bazı pıhtılaşma faktörlerinin yapımında rol alır Kvitamini takviyesi yanlızca kanamalı hastalarda verilir
Bulunduğu Yiyecekler:Ispanak,kabak, marul, yeşil domates, yeşil biber, inek sütü, peynir, tereyağı, yumurta, kırmızı et, pirinç, karaciğer, mısır, muz, şeftali, çilek


B1 vitamini



Kasların ve sinir sisteminin faliyeti için gereklidirYetersizliğinde iştahsızlık, huzursuzluk, bellek zayıflığı ve dikkat azalması görülür
Bulunduğu Yiyecekler: Buğday, kepek, bira mayası, taze sebze meyve, koyun eti, sığır eti, balık eti, yumurta, süt


B2 vitamini



Eksikliğinde dilde kızarma, yanma hissi, ağız çevresi ve dudaklarda kızarma, tahriş, çatlaklar, gözlerde kaşıntı, yanma hissi, katarakt oluşumu, saçların dökülmesi, çocuklarda büyüme yavaşlaması, kilo kaybı, sindirim sorunları oluşur
Bulunduğu Yiyecekler:Karaciğer, böbrek, buğday unu, patates, et, süt, yumurta, peynir, kepek, yeşil sebzeler, havuç, fındık, yer fıstığı, mercimek

B3 vitamini


Yetersiz beslenme sonucu deriyi sinir sistemini tutan pellegra adlı hastalık ortaya çıkar Hücrelerin oksijeni kullanabilmeleri için gereklidir Midede sindirimin temel taşları olan asitlerin üretimini sağlar
Bulunduğu Yiyecekler: Bira mayası, kepek, yer fıstığı, sakatat, kırmızı et, balık, buğday, baklagiller, un, yumurta, süt, limon, kabak, incir, portakal, hurma


B5 vitamini



Doğada bol olduğu için eksikliğine rastlanmaz Ayrıca bir miktar bağırsaklarda da yapılmaktadır Eksikliği kan şekerinde düşme, ellerde titreme, kalp çarpıntıya neden olur
Bulunduğu Yiyecekler:Karaciğer, kırmızı et, tavuk, yumurta, ekmek, sebzeler




B6 vitamini



Sinir sistemi ve hormonların çalışmasını düzenlerVücudun savunmasında antikor ve akyuvar oluşumunda rol oynar Eksikliğinde migren tipi baş ağrısı, kansızlık, ciltte kuruluk, görme problemleri, uyuşukluk, adele zayıflığı ve krampları oluşur
Bulunduğu Yiyecekler: Karaciğer, böbrek, kırmızı et, balık, yumurta, ekmek, sebzeler

B11 vitamini


Kırmızı kan hücreleri ve sinir dokularının oluşumunda aktif rol oynar Hücre bölünmesi için gereklidir Bu etkisi ile büyümeyi de sağlar Anne karnındaki bebeğin sinir sisteminin gelişimi için de gereklidir Eksikliğinde iştahsızlık, kilo kaybı, bulantı, kusma, ishal, baş ağrısı, unutkanlık, çarpıntı gibi bazı kalp sorunları oluşabilir
Bulunduğu Yiyecekler:Karaciğer, böbrek, kırmızı et, ıspanak, marul, yumurta, ekmek, portakal, muz


B12 vitamini



Besinlerle veya sigara gibi alışkanlıklarla vücuda giren siyanürü etkisiz hale getirir Eksikliğinde dilde hassasiyet, şişme, kızarma, hayal görme, depresyon, adalelerde kasılmalar, sinir iltihaplarına bağlı olarak el ve ayaklarda uyuşma, karıncalanma, yanma şikayetleri oluşur
Bulunduğu Yiyecekler:Karaciğer, yürek, böbrek, kırmızı et, tavuk, balık, süt, peynir, yumurta


C vitamini



Etkin biçimi L-askorbik asittirC vitamininin başlıca rolü doku bağlarını tutan ana protein maddesi olan kollageni üretmektir Bağışıklık sistemi, sinir sistemi, hormonlar ve besinlerin emilimi fonksiyonlarına (E vitamini ve demir gibi )destek olurGöz merceği ve akciğer gibi yapılarda antioksidan olarak çalışır C vitamini ayrıca antioksidan yapıda olan E vitaminine dönüşebilir C vitamini turunçgillerde bol miktarda, ayrıca taze sebzelerde, maydanozda, kabakta ,soğanda ve domateste bulunurVücudumuz C vitaminini üretemez bitkiler ve bazı hayvanlar bu vitamini üretebilmektedir
Besinlerle alınan vitamin 2 saat içersinde kullanılır 4 saat sonunda kandan uzaklaşır Yaraların iyileşmesini, damarların sağlıklı olamalarını sağlarVücudun savunma sistemini artırıcı etkisi vardır Histamin yapımını azaltarak allerjik olayların şiddetini düşürür Eksikliğinde diş eti kanamaları ve çekilmeleri olur
Bulunduğu Yiyecekler:Siyah üzüm, narenciye, çilek, kavun, karpuz, yeşil biber, maydanoz, brokoli, havuç, soğan, bezelye


Sağlıklı yaşam için hangi besinler gereklidir?



Besinlerin dört ana öğesi olan proteinler, yağlar, karbonhidratlar ve yemek tuzu gibi makro besleyiciler saf olarak alındıklarında, yeterli miktarlarda vücuda girseler bile, sağlıklı durumun sürdürülmesini sağlayamazlar Bunlarla birlikte vitaminlerin ve demir, çinko, bakır, iyod, krom, magnezyum, manganez, molibden, vanadyum, ve silisyum gibi esansiyel minerallerin de alınması gereklidir


Vücudumuz için gerekli olan vitaminlerin tümünü besinlerden alabilir miyiz?



Evet Karbonhidrat, protein ve yağ gibi ana besin öğelerini yeterli miktarda içeren besinlerle yapılan dengeli beslenme, bazı özel durumlar hariç vücudun günlük gereksinimine yetecek kadar vitamin sağlar Ancak, günlük beslenmeniz sebzemeyve, hububat, süt ürünleri, et-yumurta gibi protein açısından zengin besinlerden herhangi birini içermiyor ya da az miktarda içeriyorsa, ihtiyacınız olan vitaminlerin tümünü besinlerden sağlanamayacağından vitamin takviyesi gerekir


Besinler beklediğinde vitamin kaybına uğrarlar mı?



Besinler pişirme, saklama ve ısıtma sırasında vitamin kaybına uğrayabilirler Besinler içindeki yağda çözünen vitaminler ısı hava ve ışıktan pek etkilenmezler Tıamin (B1 vitamini), folik asid, pantotenik asid (B5 vitamini) ve özellikle askorbik asit (C vitamini) gibi suda çözünen vitaminler ise, besin maddelerinin kaynatma ve kızartılmaları sırasında kısmen parçalanırlar Yemek suyunun atılması da, besinler içindeki suda-çözünen bir kısım vitaminlerin yitirilmesine neden olur