Akciğer Tüberkülozu (Erişkin)

Tüberküloz, Mycobacterium tuberculosis in akciğer ve larenks tüberkülozlu hastalardan
sağlam kişiye solunum yoluyla bulaşması sonucunda ortaya çıkar Ülkemizde en sık
genç erişkinlerde ve erkeklerde görülür Basili alan bireylerde önce tüberküloz enfeksiyonu
gelişir Bu kişilerin %5-10unda daha sonra tüberküloz hastalığı gelişmektedir

Tüberküloz hastalığı günümüzde, organ tutulumu olarak şu şekilde sınıflanmaktadır:
Akciğer tüberkülozu
Balgam yaymasında basil gösterilmesine göre:
- Yayma pozitif (+) akciğer tüberkülozu
- Yayma negatif (-) akciğer tüberkülozu
Akciğer dışı organ tüberkülozu

Tüberküloz hastalığının toplum sağlığı açısından en önemli tipi yayma (+) akciğer
tüberkülozudur
Hastalık değerlendirilirken dikkate alınması gereken diğer bir nokta, hastanın daha
önce tüberküloz tedavisi alıp almadığıdır Hasta daha önce tüberküloz ilacı almamış veya
bir aydan kısa bir süre tedavi almışsa yeni olgu olarak tanımlanır

Tüberküloz kontrolü
Tüberkülozun kontrolünde amaç, yayma (+) akciğer tüberkülozu olgularının %70ini
saptamak ve saptanan hastaların da %85inin iyileşmesini (kür) sağlamaktır Bu hedefe
her ilaç dozunun bir gözetmen tarafından içirildiği doğrudan gözetimli tedavi (DGT)
ile ulaşmak olasıdır

Tanı
Semptomlar
Genel semptomlar:
Kilo kaybı, ateş, gece terlemesi, halsizlik, iştahsızlık
Solunum sistemi semptomları:
Öksürük (özellikle üç haftadan uzun süren), balgam, hemoptizi, göğüs ağrısı,
nefes darlığı, ses kısıklığı (larenks tutulumunda)
3 haftadan uzun süren öksürük en önemli semptomdur, çünkü tüberkülozda her öksürük
hastalığı yayar

Fizik muayene
Özgül bir muayene bulgusu yoktur Fizik muayene normal olabileceği gibi, hasta çok
ağır belirti ve bulgularla da başvurabilir

Laboratuvar
Akciğer grafisi tek başına tanı koydurmaz
Kesin tanı, mikroskobik olarak balgamda tüberküloz basilinin gösterilmesiyle konur
Üç haftadan uzun süren öksürük yakınmasıyla başvuran her kişide, 24 saat içinde üç
kez (ilk başvuruda alınan, gece boyunca toplanan ve sabah çıkarılan, ikinci örnek
getirildiğinde alınan balgam örneklerinde) tüberküloz basili aranmalıdır Balgam inceleme
yöntemi için Sağlık Bakanlığı rehberlerine (kaynak
no:2) başvurulabilir Balgam
örnekleri, incelendikten sonra kültür için verem savaşı dispanserine gönderilmelidir
Yayma (+) akciğer tüberkülozu tanısı aşağıdaki durumlarda konur:
Üç balgam örneğinden en az ikisi yayma (+) ise
Üç balgam örneğinden biri yayma (+) ve akciğer grafisinde tüberkülozla
uyumlu bulgu varsa
Üç balgam örneğinden biri yayma (+) ve bu örneğe ait kültürde tüberküloz
basili üremişse

Tedavi
Tüberküloz ilaçlarının her dozu, tüm tedavi süresince bir görevlinin gözetimi altında
(DGT) içirilir İlaçlar her gün bir kerede ve aç karnına verilmelidir
Tedavi süresi 6 ay olup iki dönemden oluşur:
Başlangıç Dönemi: İlk iki ay 4 ilaçla
Devam Dönemi: Son dört ay 2 ilaçla

BAŞLANGIÇ DÖNEMİ:
Dört ilaç bir arada kullanılır; HRZ ve E (ya da S)
1İzoniazid (H); 5mg/kg (10-15), max 300mg
2Rifampisin (R); 10mg/kg(10-15), max 600mg
3Pirazinamid (Z); 25mg/kg(20-40), max 2000mg
ya da
Morfozinamid ; 40mg/kg(40-60), max 3000mg
4Etambutol (E); 15mg/kg(15-25), max 2500mg
ya da
Streptomisin (S); 15mg/kg(12-18),max 1000mg
Tedavinin amacı; erken bakterisidal aktivite, direnç gelişimini önleme
Klinik Sonuçları; bulaşıcılık önlenir, ölümler azalır, klinik iyileşme
Süre 2 ay

DEVAM DÖNEMİ:
İki ilaç birden kullanılır HR
1İzoniazid (H); 300mg
2Rifampisin (R); 600mg
Tedavinin amacı; sterilizan aktivite sağlamak
Klinik Sonuçları; kür sağlanır, relapslar önlenir
Süre 4 ay

Hasta ve yakınlarına öneriler
Tedavide beslenme, istirahat, hava değişimi gibi uygulamaların bir rolü yoktur
Hastalık çoğunlukla aile içinde bulaştığından, her yayma (+) akciğer tüberkülozu
hastasının birlikte yaşadığı aile bireyleri ve birlikte uzun zaman geçirdiği kişiler
tüberküloz açısından değerlendirilmelidir
Ortamın havalandırılması basil yoğunluğunu düşüreceğinden, hastanın odası sık
sık havalandırılmalıdır
Tüberküloz solunum yolu ile bulaştığından, çatal, kaşık gibi gereçlerle bulaşmaz
İlaçlar bir defada ve aç karnına içilmelidir

İzlem
Tedavi izleminde en önemli nokta, hastanın ilaç alımının düzenli olarak gözetim
altında yapılmasını sağlamaktır İlaçlara bağlı olarak iştahsızlık, bulantı, kusma ve
karaciğer enzimlerinde yükselme gözlenebilir Bu yakınma ve bulgular ortaya çıktığında
sevk edilmelidir

Sevk
Tüberküloz hastalığı veya şüphesi olan her erişkin, tanı konulması, tedavi planı,
ilaçların ücretsiz sağlanması ve tedavinin düzenli yürütülmesi; hastanın aile bireyleri ve
yakın temasta bulunduğu kişiler de tarama amacıyla verem savaşı dispanserine (VSD) sevk
edilir

Tüberküloz hastalığını düşündüren semptomları olan, ancak yayma incelemelerinde
basil gösterilemeyen
Yalnızca bir balgam örneğinde yayma (+) olup akciğer grafisi normal olan
Yayma (+) olup daha önce bir aydan uzun süre tüberküloz tedavisi almış olan
Tedavi sırasında iştahsızlık, bulantı, kusma ve karaciğer enzimlerinde yükselme
saptanan
Tedavide beşinci ayın sonundaki kontrol balgam yaymasında basil saptanan hastalar
verem savaşı dispanserine sevk edilmelidir

Sevkte dikkate alınması gereken en önemli nokta, hastalığın yolculuk sırasında yayılma
olasılığıdır Yayma (+) akciğer tüberkülozlu hastaların hava dolaşımı iyi olmayan bir
araçla sevki uygun değildir

Kaynaklar
1 Pio A, Chaulet P Tuberculosis Handbook WHO/TB/98253, Geneva, 1998
2 Verem Savaşı Daire Başkanlığı Tüberküloz Hastalarının Tanı, Tedavi ve İzlenmesi Sağlık Bakanlığı
Sağlık Projesi Genel Koordinatörlüğü ve Verem Savaşı Daire Başkanlığı, Ankara, 1998
3 Treatment of Tuberculosis Guidelines for National Programmes WHO/TB/97220, 1997
4 Crofton J, Horne N, Miller F Klinik Tüberküloz, Yüce Yayınları, 1995
5 Who Global Tuberculosis Report 2001 WHO/2001

Alıntı