Çanakkale Aynalı Çarşı

Çanakkale Aynalı Çarşı
Çanakkale içinde Aynalı Çarşı,
Ana ben gidiyom düşmana karşı
Of gençliğim eyvah

Çanakkale içinde bir uzun selvi,
Kimimiz nişanlı kimimiz evli
Of gençliğim eyvah

Çanakkale üstünü duman bürüdü,
On üçüncü fırka yürüdü
Of gençliğim eyvah

Çanakkale içinde bir dolu testi,
Analar babalar mektubu kesti
Of gençliğim eyvah

(Kastamonu - İhsan OZANOĞLU - Muzaffer SARISÖZEN)

AYNALI ÇARŞININ TARİHÇESİ
1889 yılında IIAldülhamid'in padişahlığı sırasında Çanakkale'nin önde gelen Yahudi ailelerinde birine mensup İlya Halyo tarafından inşa edilmiştir

Kesinliği olmayan bir başka görüşe göre ise, Evliya Çelebi ünlü Seyahatnamesi'nde çarşıdan söz etmiş, dolayısıyla da çarşının varlığı daha eskiye dayandırıldığı için İlya Halyo bu çarşıyı inşa ettirmemiş, sadece onartıp kullanıma açtığı da öne sürülmektedir

Çarşı 1915 Mart'ında Gelibolu çıkartması sırasında bombardıman ve yangınlarla tahrip olmuştur

1918 - 1921 yılları arasında İngiltere'nin Çanakkale'yi işgali sırasında İngilizler, Aynalı Çarşı'yı atları için "ahır" olarak kullanmıştır

Aynalı Çarşı 1921 yılından sonra bir dönem giriş kapısı dışında büyük oranda yıkıkbir yapı olarak kalmış ve çarşı olarak kullanılmamıştır

1934 yılında Yahudilere yönelik saldırı ve yağma olayları sırasında kapının üzerindeki kitabe sıvayla kapatılmış, 1967 yılında Sadi FENERCİGİL tarafından temizlenen kitabe, bugünkü görünümüne kavuşmuştur

KİTABE
Sultan-ı ma'delet unvan el-gazi Abdülhamit Han-ı Sani Efendimiz Hazretlerinin Saye'i İhsanvaye-i ra'iyyet-perverilerinde teb'a-i sadıka-i Müseviyyesinden İlya Halyo bendelerinin yaptıedığı çarşu-yı dil-nişindir

Sene Muharrem 1307

(Kendilerine bağlı Musevi uyruğundan İlya Halyo kurallarının çabalarıyla yaptırılmış ve gönülde yer tuta(cak)n çarşıdır)forumsinsinet

(yıl Hicri Muharrem 1307 (Kasım - Aralık 1889) denilmektedir)

AYNALI ÇARŞI İSMİ NEREDEN GELİYOR?
Çarşı içinde eskiden atlar için koşum ve süs eşyası yapan dükkanlar yer alıyordu

"Ayna" denilen "at gözlükleri"nin çarşıda satılmasından dolayı bir tür benzetme olarak "Aynalı Çarşı" adının kullanıldığı rivayetedilmektedir

ESKİ ÇARŞININ YAPISAL ÖZELLİKLERİ
Çarşının özgün durumuna ilişkin kayıtlar incelendiğinde tipik bşr arasta özelliği göstermektedir

Birinci Dünya Savaşı'ndaki bombardımandan önce yapının üzerinin küçük kubbelerden oluştuğu, kimi kubbelerde yer alan hamamlardakine benzer biçimde çokgen köşeli pencerelerle doğal aydınlatmanın sağlandığı belirtilmektedir

Elde edilen en eski tarihli (1960-1961) Aynalı Çarşı fotoğrafından anlaşıldığına göre çarşının üzerinin daha sonra açık hale geldiği ve 1967'deki onarım sırasında bugünkü çatısının yapıldığı anlaşılmaktadır