Ahmet Hamdi Tanpınar

90burcu · 01-31-2007

23 Haziran 1901 İstanbul
23 Ocak 1962 İstanbul

Ahmet Hamdi Tanpınar 23 Haziran 1901'de İstanbul'da doğdu Babası Hüseyin Fikri Efendi, annesi Nesime Bahriye Hanımdır Tanpınar'ın dedesi müftü, babası kadıdır Mızrakçıoğulları veya Müftüzâdeler diye bilinen aile aslen Batumlu'dur Geniş Osmanlı coğrafyasında değişik yerlerde görev yapan Hüseyin Fikri Efendi, en son Antalya kadılığından emekli olmuş ve 1935 yılında vefat etmiştir Tanpınar'ın annesi ise Trabzonlu Kansızzadeler ailesinden deniz yüzbaşısı Ahmet Beyin kızıdırAhmet Hamdi Tanpınar'ın çocukluğu babasının vazifesi gereği farklı yerlerde geçmiştir Ergani, Sinop, Siirt, Kerkük ve Antalya gibi farklı coğrafya ve kültürlerde çocukluk ve ilk gençlik yıllarını geçiren Tanpınar, bu süre içinde hem bir imparatorluğun dağılışını hem de annesini kaybetmenin acısını yaşamıştırErgani'den sonra geldikleri İstanbul'da ilk tahsiline Ravza-i Maarif İptidai Mektebinde başlayan Tanpınar, 1908-1910 yılları arasında kaldığı Sinop'ta devam etmiştir İstanbul'da iki memuriyet arası kaldıkları için Vefa Lisesi'nde başladığı lise hayatını Kerkük ve Antalya Liselerinde sürdürmüştür
Liseden sonra Mondros Mütarekesi şartlarının yaşandığı İstanbul'da önce Halkalı Ziraat Mektebi'ne yatılı olarak kaydolan Ahmet Hamdi Tanpınar, burada bir yıl okuduktan sonra kaydını Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı bölümüne aldırmıştır Onun edebiyatı seçmesindeki en büyük etken Yahya Kemal'in burada ders veriyor olmasıdır Fakültenin kadrosunda bulunan Cenap Şahabettin, Ferit Kam, Hüseyin Daniş, Necip Asım, Fuat Köprülü, Namık Kemal'in oğlu Ali Ekrem ve Yahya Kemal devrin önemli sanat ve ilim adamlarıdır Yine sınıf veya devre arkadaşları arasında bulunan Hasan Âli Yücel, Mustafa Nihat Özön, Halil Vedat Fıratlı, Mükrimin Halil Yinanç, Necmettin Halil Onan, Rıfkı Melûl Meriç ve Mehmet Halit Bayrı da daha sonraki yıllarda başarılı olacak ve önemli görevlere gelecek kişilerdir1920 yılında Tanpınar henüz 19 yaşındayken Celâl Sahir'in yayımladığı Birinci Kitap, İkinci Kitap adlarını taşıyan şiir dergisinde çıkan Musul Akşamları isimli şiiri onun yayımlanan ilk şiiridir1921-23 yıllarının en önemli yayın organlarından biri olan Dergâh dergisi onun için ikinci bir fakülte olmuştur Yahya Kemal, Necmettin Halil, Ali Mümtaz Arolat, Yunus Kâzım Köni, Nurullah Ataç, Ahmet Kudsi Tecer, Mustafa Şekip Tunç, Yakup Kadri Karaosmanoğlu ve Ahmet Haşim Dergâh çevresinin sanatkârlarıdır Tanpınar'ın Dergâh dergisinde 11 şiiri çıkmıştırTanpınar, Fakültenin son yıllarına doğru Yahya Kemal'in verdiği bilgilerle Batı edebiyatından Baudelaire, Verlaine, Mallarmé gibi şairlerle Anatole France, Hoffmann, Edgar Allan Poe, Gerard de Nerval, Andre Gide, Marcel Proust, Dostoyevski ve Goethe gibi romancıların eserlerini okur Fakat ona asıl etkiyi yapacak olan Paul Valéry'dir Ahmet Hamdi Tanpınar, 1923 yılında Şeyhî'nin ?Husrev u Şirin? mesnevisi hakkında hazırladığı bir tez ile Edebiyat Fakültesinden mezun olur Aynı yıl Erzurum Lisesinde edebiyat öğretmenliğine başlar Bir buçuk yıl süren bu görevi boyunca yayımladığı yazı veya şiiri yoktur Erzurum ona Beş Şehir'in Erzurum kısmı için ilk malzeme olacaktır Erzurum'dan sonra Konya'ya gelen Tanpınar burada Variété I isimli eseriyle Valéry'yi tanır Onun şiir estetiğinin kuruluşunda Valéry'nin önemli yeri vardır Aynı yıllarda Konya'da yapılan bir Mevlevî âyininde Itrî'nin rast bir bestesini dinleyen Tanpınar bir taraftan da klâsik Türk mûsikisinin o ana kadar kendisine kapalı olan cennetine girmiştir1927 yılında Ankara Lisesine nakledilen Tanpınar, burada Faruk Nafiz Çamlıbel ve Fakülteden arkadaşı Rıfkı Melûl Meriç ile beraber çalışmıştır Okulda Orhan Veli, Oktay Rıfat, Melih Cevdet ve Samet Ağaoğlu gibi öğrenciler vardır Üç yıl burada görev yaptıktan sonra Gazi Terbiye Enstitüsü edebiyat hocalığına getirilir 1930-1932 arasında bulunduğu Enstitü'nün Musiki Muallim Mektebi'nde Batı müziği ile alâkalı ne kadar plâk varsa hepsini dinleme imkânı bulmuşturAhmet Hamdi Tanpınar 1932'de Kadıköy Lisesi edebiyat öğretmenliğine tayin edilir 1933'te Ahmet Haşim'in ölümüyle Güzel Sanatlar Akademisi sanat tarihi hocalığına nakledilir Bir yıl sonra bu görevine estetik ve mitoloji hocalığı da ilave edilir Bu arada Bağlarbaşı Amerikan Koleji'nde Türk edebiyatı dersi okutur Akademide resim ve diğer plâstik sanatlar hakkında bilgisini genişletir1938 yılında ciğerlerinden geçirdiği bir hastalık sebebiyle uzun bir süre hastanede yatar Bu rahatsızlık ömrünün sonuna kadar onu etkilemiştir1938 yılı kasım ayında İsmail Habip Sevük ile yaptığı bir kavga basında geniş bir şekilde işlenmesiyle onu bütün memlekete tanıtmıştır Bu tartışmanın ayrıca onu kitap yazmaya teşvik edici bir rolü olmuştur 1939 yılında Tanzimat'ın 100 yılı vesilesiyle İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesine Yeni Türk Edebiyatı kürsüsü kurularak başına profesör olarak tayin edilmiştir1940 yılında 39 yaşındayken Kırklareli'nde topçu teğmeni olarak askerliğini yapmıştır1943 seçimlerinde Tanpınar Maraş milletvekili olarak Meclise girer1946 seçimlerinde CHP'den aday gösterilmeyen Tanpınar'a Millî Eğitim Bakanlığı müfettişliği verilir İki yıl bu görevde kaldıktan sonra önce Güzel Sanatlar Akademisi Estetik hocalığına, bir yıl sonra da Fakültedeki görevine döner Bu arada Cumhuriyet'te tefrika edilen ve büyük değişikliklerle kitap haline getirilen Huzur romanı ve aynı yıl çıkan XIX Asır Türk Edebiyatı Tarihi ile sanatkâr ve ilim adamı olarak sanat ve ilim sahalarında kendine mühim bir yer edinmiştirÇeşitli vesilelerle Avrupa'ya gidip gelen ve bir süre kalan Tanpınar, son üç yılda Yahya Kemal, Hasan Âli Yücel ve Mükrimin Halil Yinanç'ın ölümüyle sarsılmış, 1962 yılı ocak ayında derslerinin bir kısmına gelememiş, 23 Ocakta toplanan Fakülte Kurulunda bir fenalık hissederek Haseki Hastanesi'ne kaldırılmıştır Geçirdiği enfaktüs sonucu sabaha karşı 0440'da hayatını kaybetmiştirTanpınar, Rumelihisarı Mezarlığında Yahya Kemal'e yakın bir yere defnedilmiştir

ESERLERİ :

Hikaye kitapları: Abdullah Efendinin Rüyaları (1943), Yaz Yağmuru (1955), Hikayeler (1983)

Romanları: Huzur (1949), Saatleri Ayarlama Enstitüsü (1962), Sahnenin Dışındakiler (1973), Mahur Beste (1975), Aydaki Kadın (1987)

Denemeleri: Beş Şehir (1946), Yahya Kemal (1961), Edebiyat Üzerine Makaleler (1969), Yaşadığım Gibi (1970) Monografi:XIX Asır Türk Edebiyat Tarihi (1949) "Ahmet Hamdi Tanpınar' ın Mektupları"nı da Zeynep Kerman derledi (1974; genişletilmiş ikinci basım, 1992)

01-31-2007	#1
90burcu	Ahmet Hamdi Tanpınar 23 Haziran 1901 İstanbul 23 Ocak 1962 İstanbul Ahmet Hamdi Tanpınar 23 Haziran 1901'de İstanbul'da doğdu Babası Hüseyin Fikri Efendi, annesi Nesime Bahriye Hanımdır Tanpınar'ın dedesi müftü, babası kadıdır Mızrakçıoğulları veya Müftüzâdeler diye bilinen aile aslen Batumlu'dur Geniş Osmanlı coğrafyasında değişik yerlerde görev yapan Hüseyin Fikri Efendi, en son Antalya kadılığından emekli olmuş ve 1935 yılında vefat etmiştir Tanpınar'ın annesi ise Trabzonlu Kansızzadeler ailesinden deniz yüzbaşısı Ahmet Beyin kızıdırAhmet Hamdi Tanpınar'ın çocukluğu babasının vazifesi gereği farklı yerlerde geçmiştir Ergani, Sinop, Siirt, Kerkük ve Antalya gibi farklı coğrafya ve kültürlerde çocukluk ve ilk gençlik yıllarını geçiren Tanpınar, bu süre içinde hem bir imparatorluğun dağılışını hem de annesini kaybetmenin acısını yaşamıştırErgani'den sonra geldikleri İstanbul'da ilk tahsiline Ravza-i Maarif İptidai Mektebinde başlayan Tanpınar, 1908-1910 yılları arasında kaldığı Sinop'ta devam etmiştir İstanbul'da iki memuriyet arası kaldıkları için Vefa Lisesi'nde başladığı lise hayatını Kerkük ve Antalya Liselerinde sürdürmüştür Liseden sonra Mondros Mütarekesi şartlarının yaşandığı İstanbul'da önce Halkalı Ziraat Mektebi'ne yatılı olarak kaydolan Ahmet Hamdi Tanpınar, burada bir yıl okuduktan sonra kaydını Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı bölümüne aldırmıştır Onun edebiyatı seçmesindeki en büyük etken Yahya Kemal'in burada ders veriyor olmasıdır Fakültenin kadrosunda bulunan Cenap Şahabettin, Ferit Kam, Hüseyin Daniş, Necip Asım, Fuat Köprülü, Namık Kemal'in oğlu Ali Ekrem ve Yahya Kemal devrin önemli sanat ve ilim adamlarıdır Yine sınıf veya devre arkadaşları arasında bulunan Hasan Âli Yücel, Mustafa Nihat Özön, Halil Vedat Fıratlı, Mükrimin Halil Yinanç, Necmettin Halil Onan, Rıfkı Melûl Meriç ve Mehmet Halit Bayrı da daha sonraki yıllarda başarılı olacak ve önemli görevlere gelecek kişilerdir1920 yılında Tanpınar henüz 19 yaşındayken Celâl Sahir'in yayımladığı Birinci Kitap, İkinci Kitap adlarını taşıyan şiir dergisinde çıkan Musul Akşamları isimli şiiri onun yayımlanan ilk şiiridir1921-23 yıllarının en önemli yayın organlarından biri olan Dergâh dergisi onun için ikinci bir fakülte olmuştur Yahya Kemal, Necmettin Halil, Ali Mümtaz Arolat, Yunus Kâzım Köni, Nurullah Ataç, Ahmet Kudsi Tecer, Mustafa Şekip Tunç, Yakup Kadri Karaosmanoğlu ve Ahmet Haşim Dergâh çevresinin sanatkârlarıdır Tanpınar'ın Dergâh dergisinde 11 şiiri çıkmıştırTanpınar, Fakültenin son yıllarına doğru Yahya Kemal'in verdiği bilgilerle Batı edebiyatından Baudelaire, Verlaine, Mallarmé gibi şairlerle Anatole France, Hoffmann, Edgar Allan Poe, Gerard de Nerval, Andre Gide, Marcel Proust, Dostoyevski ve Goethe gibi romancıların eserlerini okur Fakat ona asıl etkiyi yapacak olan Paul Valéry'dir Ahmet Hamdi Tanpınar, 1923 yılında Şeyhî'nin ?Husrev u Şirin? mesnevisi hakkında hazırladığı bir tez ile Edebiyat Fakültesinden mezun olur Aynı yıl Erzurum Lisesinde edebiyat öğretmenliğine başlar Bir buçuk yıl süren bu görevi boyunca yayımladığı yazı veya şiiri yoktur Erzurum ona Beş Şehir'in Erzurum kısmı için ilk malzeme olacaktır Erzurum'dan sonra Konya'ya gelen Tanpınar burada Variété I isimli eseriyle Valéry'yi tanır Onun şiir estetiğinin kuruluşunda Valéry'nin önemli yeri vardır Aynı yıllarda Konya'da yapılan bir Mevlevî âyininde Itrî'nin rast bir bestesini dinleyen Tanpınar bir taraftan da klâsik Türk mûsikisinin o ana kadar kendisine kapalı olan cennetine girmiştir1927 yılında Ankara Lisesine nakledilen Tanpınar, burada Faruk Nafiz Çamlıbel ve Fakülteden arkadaşı Rıfkı Melûl Meriç ile beraber çalışmıştır Okulda Orhan Veli, Oktay Rıfat, Melih Cevdet ve Samet Ağaoğlu gibi öğrenciler vardır Üç yıl burada görev yaptıktan sonra Gazi Terbiye Enstitüsü edebiyat hocalığına getirilir 1930-1932 arasında bulunduğu Enstitü'nün Musiki Muallim Mektebi'nde Batı müziği ile alâkalı ne kadar plâk varsa hepsini dinleme imkânı bulmuşturAhmet Hamdi Tanpınar 1932'de Kadıköy Lisesi edebiyat öğretmenliğine tayin edilir 1933'te Ahmet Haşim'in ölümüyle Güzel Sanatlar Akademisi sanat tarihi hocalığına nakledilir Bir yıl sonra bu görevine estetik ve mitoloji hocalığı da ilave edilir Bu arada Bağlarbaşı Amerikan Koleji'nde Türk edebiyatı dersi okutur Akademide resim ve diğer plâstik sanatlar hakkında bilgisini genişletir1938 yılında ciğerlerinden geçirdiği bir hastalık sebebiyle uzun bir süre hastanede yatar Bu rahatsızlık ömrünün sonuna kadar onu etkilemiştir1938 yılı kasım ayında İsmail Habip Sevük ile yaptığı bir kavga basında geniş bir şekilde işlenmesiyle onu bütün memlekete tanıtmıştır Bu tartışmanın ayrıca onu kitap yazmaya teşvik edici bir rolü olmuştur 1939 yılında Tanzimat'ın 100 yılı vesilesiyle İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesine Yeni Türk Edebiyatı kürsüsü kurularak başına profesör olarak tayin edilmiştir1940 yılında 39 yaşındayken Kırklareli'nde topçu teğmeni olarak askerliğini yapmıştır1943 seçimlerinde Tanpınar Maraş milletvekili olarak Meclise girer1946 seçimlerinde CHP'den aday gösterilmeyen Tanpınar'a Millî Eğitim Bakanlığı müfettişliği verilir İki yıl bu görevde kaldıktan sonra önce Güzel Sanatlar Akademisi Estetik hocalığına, bir yıl sonra da Fakültedeki görevine döner Bu arada Cumhuriyet'te tefrika edilen ve büyük değişikliklerle kitap haline getirilen Huzur romanı ve aynı yıl çıkan XIX Asır Türk Edebiyatı Tarihi ile sanatkâr ve ilim adamı olarak sanat ve ilim sahalarında kendine mühim bir yer edinmiştirÇeşitli vesilelerle Avrupa'ya gidip gelen ve bir süre kalan Tanpınar, son üç yılda Yahya Kemal, Hasan Âli Yücel ve Mükrimin Halil Yinanç'ın ölümüyle sarsılmış, 1962 yılı ocak ayında derslerinin bir kısmına gelememiş, 23 Ocakta toplanan Fakülte Kurulunda bir fenalık hissederek Haseki Hastanesi'ne kaldırılmıştır Geçirdiği enfaktüs sonucu sabaha karşı 0440'da hayatını kaybetmiştirTanpınar, Rumelihisarı Mezarlığında Yahya Kemal'e yakın bir yere defnedilmiştir ESERLERİ : Hikaye kitapları: Abdullah Efendinin Rüyaları (1943), Yaz Yağmuru (1955), Hikayeler (1983) Romanları: Huzur (1949), Saatleri Ayarlama Enstitüsü (1962), Sahnenin Dışındakiler (1973), Mahur Beste (1975), Aydaki Kadın (1987) Denemeleri: Beş Şehir (1946), Yahya Kemal (1961), Edebiyat Üzerine Makaleler (1969), Yaşadığım Gibi (1970) Monografi:XIX Asır Türk Edebiyat Tarihi (1949) "Ahmet Hamdi Tanpınar' ın Mektupları"nı da Zeynep Kerman derledi (1974; genişletilmiş ikinci basım, 1992)