Çalınan Geçmiş

Zeytin ağaçlarıyla bezeli, hafif eğimli bir bayırı taçlandıran Bizans mücevheri Kirbet Tavas harabeleri bin yıldır Hebron (El Halil) kentinin güneybatısında yükseliyordu Bazilika boyunca uzanan dizi dizi sütunlar, kilisenin şatafatlı mozaik zeminine tepeden bakmaktaydı Ve sonra, 2000’de, ikinci intifada burayı bir deprem misali sarstı Filistinliler İsrail birlikleriyle çatışırken, Batı Şeria’da işler kontrolden çıktı Çok geçmeden İsrailliler bir güvenlik ağı oluşturdu, bölgeyi tekrar denetimi altına aldı ve çok sayıda Filistinlinin İsrail içinde çalışmasını yasakladı İşsiz kalanlar bulabildikleri her yerde paranın peşine düştü Kürekleri yüklenen küçük bir grup ise Kirbet Tavas’a akın etti Yağmacılar her bir temelin, her bir kuyu ve sarnıcın altını amansızca kazdı Amaç satılabilecek herhangi bir şey bulmaktı: Bizans paraları, toprak kandiller, cam bilezikler Bu süreç içinde sütunlar devrildi, arkeolojik alanlar delik deşik edildi ve duvar ile kapı girişleri yeryüzünden silindi Bir zamanlar arkeolojik bir hazine ve bir tur durağı olan bu alan, krater ve moloz dolu bir araziye dönüştü Bölge imamı Ebu Muhrez yağmacılara durmaları için yalvardıysa da kâr etmedi Elini kalbine götürüyor Muhrez ve kederle acı acı gülümsüyor “Burayı yerle bir ettiler, oysa eskiden ne güzeldi”
İkinci intifadanın başlangıcından bu yana yağmacılar sadece Kirbet Tavas’ı değil, Batı Şeria’da yer alan daha pek çok arkeolojik alanı da silip süpürdü Toronto Üniversitesi eski eser kaçakçılığı ticareti uzmanı Morag Kersel’e göre, az sayıdaki iş olanağı, gerek Filistinli gerekse İsrailli yetkililerin yasaları uygulamadaki yetersizliği ve sınırın hemen ötesindeki İsrail’de sanat eserlerine yönelik mevcut talep, yağmalama için mükemmel bir zemin hazırlamıştı
Batı Şeria uygarlığın, tarımın ve yerleşik yaşamın beşiği Ayrıca bir imparatorluklar kavşağı Kayalık tepelerin oluşturduğu alçak bir omurgadan aşağı antik Mısır, Asur, Babil, Pers, Yunan ve Roma orduları akınlar düzenlemiş Burası milyarlarca Yahudi, Hıristiyan ve Müslüman için kutsal bir yer Hz İbrahim’in gelip geçtiği, Hz Musa’nın sıkışıp kaldığı, Yeşu’nun üzerinde hak iddia ettiği ve Davud ile Süleyman’ın ihtişamla yönettiği; İsa Mesih’in dünyaya geldiği ve Hz Muhammed’in Miracını gerçekleştirdiği kutsal merkez yine burası Ne var ki sözü edilen paha biçilmez miras, hızla yok oluyor Kudüs Üniversitesi, Arkeoloji Enstitüsü Başkanı Salah El-Hudalye, “Gelecekte arkeologlar burada kazı yaptıklarında ne bulacak, hiç bilemiyorum,” diyor, üzüntüyle “Her bir Filistinliye, insanlığa ait olan bir kültür mirasını yok ediyorlar”



Batı Şeria’da yüzünü gizleyen bir yağmacı, başıboş bırakılmış arkeolojik alanlarda tarihi eser bulmak için kullandığı metal dedektörle caka satıyor



Bizans yerleşim alanı Kirbet Tavas’ta civardaki bir köyün delikanlısı yağmacılarca açığa çıkarılmış bir sarnıcın ağzından içeriye göz atıyor Burayı kazanlar antik madeni paralar, yağ kandilleri, mücevherat, cam gibi satılabilecek her türlü şeyi ararken yeraltındaki bölmeyi temizlemiş



Türbenin kubbesindeki, patlamayla açilmis bir delikten asagi dökülen beton parçalari, Bati Seria?da antik alanlari tahrip eden siddete taniklik ediyor



Arazinin kıt olduğu Hebron yakınlarında bulunan bu inşaat sahası, çocuklar için bir oyun alanı işlevi görüyor Müteahhitler yeni evlere yer açmak için, Osmanlı döneminden kalma evleri buldozerlerle yıkıyor Batı Şeria’daki arkeolojik alanlar için imar çalışmaları yağmacılıktan sonra gelen ikinci büyük tehdit kaynağı



Kameradan kaçan bu yağmacı Hebron’un güneydoğusundaki bir antik alandan uzaklaşıyor İki arkadaşıyla birlikte burayı kazan adam kısa bir süre sonra döndü ve topraktan çıkardığı madeni paraları, yüzükleri ve taş aletleri gösterdi



Bu 8 yüzyıl mozaiği, Eriha’daki bir İslam sarayını süslüyor ama başyapıtı görmeye gelenlerin sayısı az Politik kargaşa Batı Şeria’da turizmi felce uğrattı, yağmacılık ise endüstrinin yeniden filizlenmesini tehliaaae sokuyor



Müslüman inanışına göre Hz Musa’nın gömüldüğü yerin yakınındaki bir mezarın bekçisi olarak hürmet edilen Hasan, bu kubbeli türbenin altına defnedilmiş Müslümanlar ölülerini sunularla ya da eşyalarla birlikte gömüyor ama, bu durum yağmacıları bir altın zulası bulma umuduyla böyle bir çukuru kazmaktan alıkoymuyor

Büyük Herod tarafından bastırılan bu madeni paranın sonu, Beytüllahim’deki bir dükkânda satışa sunulmak olmuş



Nablus yakınındaki Gerizim Dağı’nın üstünde esen rüzgâr, asıl ibadet merkezinin Kudüs yerine burası olduğuna inanan ve sayıları yaklaşık 700’e inmiş olan Samiri cemaatine mensup bir rahibin cüppesini dalgalandırıyor Güvenliğin sürekli bir endişe kaynağı olması ve yolculuğun kontrol noktalarıyla kısıtlanması yüzünden, günümüzde çok az yabancı bu antik alanı ziyaret ediyor



Bu Rum Ortodoks kilisesi, Yeni-Ahit’te bir Samiriyeli kadının İsa’ya bir içimlik su verdiği Yakup kuyusunun bulunduğu söylenen yerde kurulmuş Bir zamanlar Hıristiyan hacıların düzenli bir uğrağıyken, şimdi çok az sayıda ziyaretçi çekiyor



Antik parçalar, 1978 öncesinde yapılan kazılarla çıkarılan eserlerin satışının yasal olduğu Kudüs’te bir dükkânın raflarında Ancak yağmacılar, yakın dönemlerde ortaya çıkarılmış eserleri alıp satmanın da bir yolunu buluyor

Yazı: Karen E Lange
Fotoğraflar: Michel Melford