Al-İ İmran Suresinin Meali Ve Açıklaması

Al-i İmran Suresinin Meali
Al-i İmran Suresinin Türkçesi

Medinede indirilmiş olup 200 âyet’tir 33 âyet’inde geçen Âl-i İmran, sûreye adını vermiştir İmrân, Hz Meryem (as)’ın babasının adı olup peygamberlik ve hikmet ocaklarından olan bir ailenin esasıdır Bu sûrenin hâkim konusu bu ailenin temsil ettiği nübüvvet, Hz Îsâ (as) ve Hıristiyanlıktır Tevrat, İncîl ve Kur’ân’ın aynı ilahî kaynaktan geldiği, bu kitapların müteşabih âyet’ler de ihtiva ettiği, fakat bunların din esaslarına zarar vermeyecek tarzda tefsir edilmesi gerektiği vurgulanır Özellikle Hıristiyanlığın, bazı müteşabih, mecazî, kelimelerin yanlış tefsirine dayandığına ima edilir Nübüvvetin esasının tevhid olduğu, bu esas üzere dinlerin şirk unsurlarından temizlenmesi gerektiği bildirilir Ehl-i kitap diyaloğa ve hakka dâvet edilir Daha sonra cihattan ve Uhud gazvesinden bahsedilerek bu vesile ile müminlere ebedî prensipler gösterilir Hakkı tebliğin, onun muvaffak ve muzaffer olmasının vesileleri hatırlatılarak sûre sona erer

Bismillâhirrahmânirrahîm

1 – Elif, Lâm, Mîm

2 – Allah o İlahtır ki Kendinden başka tanrı yoktur Hay O’dur, kayyûm O’dur [2,255]

el-Hay: “Her zaman var olan, diri olan ezeli ve ebedî hayat sahibi” el-Kayyûm: “Kendi zâtı ile var olup, zevali olmaksızın kaim olan ve bütün kâinatı varlıkta tutup yöneten”

3 – Sana kitabı, gerçeğin ta kendisi ve daha önce indirilen kitapları tasdik edici olarak indiren O’dur Bundan önce de, insanlara doğru yolu göstermek için Tevrat ve İncîl’i indirmişti [2,41]

Âyet’teki bi’l-hakk: Gerçeğin ta kendisi, gerçek ile, yani akıl, adalet, doğruluk gereklerine uygun, gerçeğe mutabık olarak, gerçek bir gaye ile gönderdi demektir Maksat şunu belirtmektir Kur’ân, hakikatin, aklın ve adaletin icaplarını, insanlığın ihtiyaçlarını karşılamak üzere gönderilmiştir

4 – Eğriyi doğrudan, hakkı batıldan ayırd eden Furkanı da indirdi Allah’ın âyetlerini inkâr edenlere pek çetin bir azap vardır Öyle ya, Allah daima azîzdir, (mutlak galiptir, mazlumların) intikamını alır [2,53; 5,95; 14,47; 39,37; 32,22; 43;41; 44,16] {KM, Tesniye 32,35; Mezmurlar 94,1; Yeremya 51,56}

Furkan: Hakkı batıldan, hayrı şerden, doğruyu eğriden ayıran anlamında olarak Kur’ân-ı Kerimin isimlerinden biridir

5 – Ne yerde, ne de gökte hiçbir şey Allah’a gizli kalmaz

6 – O’dur ki annelerinizin rahimlerinde size dilediği şekli verir Ondan başka tanrı yoktur azîzdir, hakîmdir: (mutlak galip, tam hüküm ve hikmet sahibidir) [18,37; 22,9; 40,64; 95,4] {KM, Mezmurlar 33,15; Yeremya 1,5}

7 – Bu muazzam kitabı sana indiren Odur Onun âyetlerinin bir kısmı muhkem olup bunlar Kitabın esasıdır Âyetlerin bir kısmı ise müteşabihtir Kalplerinde eğrilik olanlar sırf fitne çıkarmak, insanları saptırmak ve kendi arzularına göre yorumlamak için müteşabih kısmına tutunup onlarla uğraşır dururlar Halbuki onların hakikatini, gerçek yorumunu Allah’tan başkası bilemez İlimde ileri gidenler: “Biz ona olduğu gibi inandık Hepsi de Rabbimizin katından gelmiştir” derler Bunları ancak tam akıl sahipleri düşünüp anlar ve şöyle yalvarırlar: [13,39; 43,4; 85,22]

8 – “Ey bizim Kerîm Rabbimiz, bize hidâyet verdikten sonra kalplerimizi saptırma ve katından bize bir rahmet bağışla Şüphesiz bağışı bol olan Vehhab Sensin Sen!”

9 – “Sen, geleceğinde hiç şüphe olmayan bir günde bütün insanları bir araya toplayacaksın Allah sözünden asla dönmez”

Muhkem: Anlamı açık, kesin, ifade ettiği mâna tek olup, açıklanması için başka delile ihtiyaç olmayan demektir Müteşabih: Birden fazla mâna ihtimali olduğundan, anlaşılması için başka delile ihtiyaç hissettiren, mânası hakkında kesin bir hüküm verilemeyen âyettir

Müteşabih, şibh (benzerlik) kökünden gelip mânalar birbirine benzeyip içiçe girdiğinden şüpheye yani değişik ihtimallere yol açmayı ifade eder İnsanın aklının, duyularının sınırlı olduğunu düşünürsek, bu konumda olan insana hitap eden ilahi kelamın müteşabihler ihtiva etmesinin kaçınılmaz olduğu açıkça ortaya çıkar Müteşabih lafızlarla Yüce Allah, insanlara tamamını kavrayamayacakları meseleleri, teşbihlerle,

muayyen bir nisbette, farklı seviyelere göre daha farklı şekilde anlaşılacak tarzda bildirir Müteşabihlerdeki bu izafî durum, dinin değişmez gerçeklerine zarar vermez Zira Allah sabit gerçekler olarak, biz yükümlü insanlardan istediği akaid, ibadet, ahlâk ve ahkâma dair esasları muhkem âyetlerde bildirmiştir Müteşabihlerle ise bazı “nisbi hakîkatleri” bildirmek istemiştir

Beşeriyetin konumu icabı, dünyada insan hayatında, mutlak hakikatlerden çok nisbî hakikatler daha fazladır Bir kristal âvizeyi gözönüne alalım Onun elektrik voltajı, ampullerinin gücü değişmediği halde, etrafında oturanlar, yerlerini hafifçe değiştirince, farklı renkler ve ışınlar alırlar Bu, âvizenin taşlarının farklı açılar verecek şekilde tıraşlanmasından ileri gelir İşte Allah Teâla, mahdut lafızlarla, tükenmek bilmeyen mânaları, farklı seviyelerde, kıyamete kadar gelecek bütün insanlığa anlatmak, onları kitabı üzerinde düşündürmek için birçok müteşabih âyet göndermiştir Bu kaçınılmaz durum, bir zaruretten ileri gelmiştir Fakat unutmamak gerekir ki teşabüh ve teşbih ile olan benzetmelerde, benzetilen ile kendisine benzetilen arasında bütün yönlerden bir benzerlik aranmaz Çeşitli yönlerden sadece biri ile olan bir benzerlik dahi, benzetmenin geçerli sayılması için yeterli sayılır Demek ki müteşabihler hakikî müteşabih ve izâfî müteşabih kısımlarına ayrılır Bütün çeşitlerinde, müteşabihler bir çok mânalar ifade ederler Onun içindir ki tefsirlerde çok mânalar verilmiştir Fakat kesin mânası, Allah’ın ilmine havale edilir

10 – Dini inkâr edenlerin ne malları ne de evlatları, müstahak olmaları sebebiyle Allah’ın vereceği cezayı önlemede, kendilerine asla fayda veremezler İşte onlar cehennemin yakıtıdırlar [2,24]

11 – Tıpkı Firavun’un ve onlardan daha öncekilerin gidişi gibi Onlar, âyetlerimizi yalanladılar, Allah da kendilerini cürümleri sebebiyle kıskıvrak yakaladı Allah’ın cezası pek şiddetlidir

12 – İnkâr edenlere de ki: “Siz mağlup olacak, haşredilip toplanacak ve cehenneme sürüleceksiniz” Orası ne fena bir yataktır!

13 – Birbiriyle karşılaşan iki toplulukta size büyük bir ibret vardı: Bunlardan biri Allah yolunda vuruşuyordu Diğeri ise kâfir idi O kâfirler müslümanları, bizzat gözleriyle kendilerinin iki misli görüyorlardı Allah, dilediği kimseleri nusratıyla destekler Elbette bunda görecek gözleri olanlar için alınacak ibret vardır [8,43]

Burada iki ihtimal vardır: 1 Kâfirler, müminleri kendilerinin iki misli görüyorlardı 2 Mü’minler kâfirleri, kendilerinin iki misli görüyorlardı Allah böyle yapmakla kâfirlerin müminlerle savaşmalarını önlemek istiyordu Meali, daha kuvvetli olan birinci tefsire göre verdik

14 – Kadınlar, oğullar, yığın yığın biriktirilmiş altın ve gümüş, güzel cins atlar, davarlar ve ekinler gibi nefsin hoşuna giden şeyler insanlara cazip gelmektedir Bunlar dünya hayatının geçici bir metaından ibarettir Asıl varılacak güzel yer ise, Allah’ın katındadır [13,29; 38,25 4049]

Bu âyette zikredilen sınıflar meşrû nimetlerdir Fakat gayr-i meşrû tarafa da sebep olma ihtimali vardır Meşrû durumda bunları süsleyip cazip gösteren Allah Teâladır Gayri meşrû olarak süsleyen ise, şeytan ve beşerin cehaletidir Fena sayıp kınama bu itibarladır Bu iştah çekici şeyler, dünya hayatını devam ettirmek ve geçip Allah’a gitmek için birer araç olarak verilmişken bunları amaç haline getirmek, Allah katındaki güzel mevkii kaybetmek, büyük ahmaklıktır Zira böyle yapanlar hayatlarının önemli bir kısmını o zevkleri elde etme hırsı ile yanıp tutuşarak geçirirler Sonra da onlardan ayrılıp mahrum kalmanın acısını çekerler

15 – De ki: “Size, ihtirasla istediğiniz o şeylerden çok daha iyisini bildireyim mi? İşte Allah’a karşı gelmekten sakınan müttakiler için Rab’leri nezdinde içinden ırmaklar akan cennetler olup, kendileri orada ebedi kalacaklardır Hem orada onlara tertemiz eşler ve hepsinin de üstünde Allah’ın rızası vardır Allah bütün kullarını hakkıyla görmektedir [24,32]

16 – O müttakiler: “Ey bizim Ulu Rabbimiz, biz iman ettik, günahlarımızı bağışla ve bizi cehennem azabından koru!” diye yalvarırlar

17 – Onlar sabırlı, imanlarında sadık ve samimi, Allah’ın huzurunda itaatla divan duran, mallarını hayırda harcayan, seher vakitlerinde Allah’tan af dileyen müminlerdir

Bu din ve bu dindarlık, bu niyazlar, bu sığınmalar, boş bir iddia, şunun bunun karşı çıkmasıyla zayıf düşecek bir dâva değil, şahitli ve belgeli bir hakikattir İşte en başta gelen dayanağı, en büyük şahidi ve en kuvvetli delili Allah’tır

18 – Allah’tan başka tanrı bulunmadığına şahid bizzat Allah’tır

Bütün melekler, hak ve adaletten ayrılmayan ilim adamları da bu gerçeğe, aziz ve hakîm (mutlak galip, tam hüküm ve hikmet sahibi) Allah’tan başka tanrı olmadığına şahittirler

Gerçek şahit, Allah’tır Ondan başka hiçbir âlim, ne kendisine, ne de başka varlıklara tamamen şahit değildir İnsan bilgisinde varlıkların kendilerine uygunlukları izafî, eksik ve sadece muayyen bir yöndendir İnsanın gerek kendisinde, gerek diğer varlıklarda gerçekten bilebildiği şeyler, Hakk’ın şahitliğini, doğrudan doğruya veya dolaylı olarak sezebildiği yönlerdir Mesela: “Güneş vardır” diyen bir şahit bile, aslında, kendisi ile şahitlik ettiği güneş arasında Hak Teâlanın koyduğu ölçüye uymaktan başka bir şey yapmış değildir

19 – Allah katında hak din, İslâmdır

O Ehl-i kitabın ihtilafları, kendilerine gerçeği bildiren ilim geldikten sonra, sırf aralarındaki haset ve ihtiras yüzünden olmuştur Allah’ın âyetlerini inkâr edenler bilsinler ki,

Allah onların hesabını çabuk görür [2,112]

İslâm üç anlama gelir:

1 İtaat edip boyun eğmek 2 Silm’e, yani barışa girmek, selâmete kavuşmak 3 İbadette tam samimi olmak, ihlas ile hareket etmek

20 – Buna karşı seninle münakaşaya kalkışanlara de ki:

“Ben yüzümü, özümü Allah’a teslim ettim Bana bağlı olanlar da O’na teslim oldular”

O Ehl-i kitapla, kitap ehli olmayan ümmîlere (müşriklere) de ki: “Siz de teslim olup müslüman olmaya var mısınız?”

Eğer hakka teslim olup İslâma girerlerse doğru yolu bulmuş olurlar

Yok, eğer yüz çevirirlerse, sana düşen görev, sadece hakkı tebliğdir Allah kullarını hakkıyla görür

Bu âyet, Kur’ân’ın bütün insanlığa hitap eden evrensel bir tebliğ olduğunu gösterir Zira buradaki tasnifin dışında insan topluluğu yoktur Ehl-i kitap: Hıristiyanlar, Yahudiler gibi kutsal semâvi kitapları olanlar; ümmîler ise: genel olarak müşrikler ve arap müşrikleri gibi kitapsız dinlere mensup olanlardır Ayırım Arap - Arap olmayan tarzında değil, böyle pek kapsamlı bir tasnif ile yapılmıştır

21 – Allah’ın âyetlerini inkâr edenleri, nâhak yere peygamberleri öldürenleri, adaleti isteyip yaymak isteyenlerin canlarına kıyanları, can yakıcı bir ceza ile müjdele!

22 – İşte onların bütün yaptıkları, dünyada da, âhiret’te de boşa gitmiştir Kendilerini bu halden kurtaracak hiç bir yardımcıları da yoktur onların

23 – Baksana o kendilerine kitaptan bir pay verilenlere!

Aralarında hakem olması için Allah’ın kitabına dâvet ediliyorlar da, sonra onlardan bir grup yüzçevirerek dönüp gidiyorlar

Burada şu hâdiseye işaret edilmektedir: Yahudilerden, soylu aileye mensup bir erkekle bir kadın zina etmişlerdi Kendi şeriatlarına göre recmetmeleri gerekiyordu Onları kurtarma ümidiyle, daha hafif bir ceza verir düşüncesiyle dâvayı Hz Peygamber (as)’a getirince o da recim hükmünü verdi Kabul etmeyip “Bize göre cezaları yüzlerine kara çalıp dolaştırmaktır” dediler Hz Peygamber Tevrat’ı getirip okumalarını istedi Gerçek ortaya çıkınca Tevrat’a göre recmedildiler

24 – Bunun sebebi onların: “Cehennem ateşi bize sayılı günler dışında asla dokunmayacaktır” iddialarıdır

Uydurdukları bu gibi şeyler, dinleri hakkında kendilerini aldatmıştır [2,80]

25 – Gerçekleşeceğinden hiçbir şüphe bulunmayan o kıyamet gününde, kendilerini bir araya topladığımız

ve her şahsa, yaptığının karşılığının tam verilip, asla haksızlığa uğratılmadığı o gün gelince halleri ne olacak? [2,279]

26 – De ki: “Ey mülk ve hakimiyet sahibi Allah’ım!” Sen mülkü dilediğine verir, dilediğinden onu çeker alırsın

Dilediğini aziz dilediğini, zelil kılarsın

Her türlü hayır yalnız Senin elindedir

Sen elbette her şeye kadirsin

27 – Geceyi gündüze katar günü uzatırsın, gündüzü geceye katar geceyi uzatırsın

Ölüden diri, diriden ölü çıkarırsın

Sen dilediğin kimseye sayısız rızıklar verirsin” [6,95; 10,31; 30,19]

28 – Müminler, müminleri bırakıp, kâfirleri velî edinmesinler

Kim böyle yaparsa, Allah ile ilişiğini kesmiş olur

Ancak onlar tarafından gelebilecek bir tehlike olursa başka!

Allah sizi, kendisine isyan etmekten sakındırır

Dönüş yalnız Allah’adır

Velî: Hâmi, koruyucu, dost, yönetici, bir kimsenin işlerini deruhde eden, destekleyip yardım eden anlamlarına gelir Yasaklanan dostluk, kâfirlere gönülden bağlanmak, müminleri bırakıp onlara sevgi beslemektir Bu, müslüman yöneticilerin, diğer müslümanların aleyhine olmamak şartıyla, kâfirlerle anlaşma imzalamalarına ve meşrû maksadlarda işbirliği yapmalarına mani değildir

29 – De ki: “İçinizdekini gizleseniz de, açıklasanız da mutlaka Allah onu bilir

Bütün göklerde ve yerde olanları da bilir Allah, her şeye kadirdir” {KM, Vahiy 2,23}

30 – Gün gelecek, her kişi gerek hayır olarak, gerek kötülük olarak ne işlemişse, hepsini önünde bulacak

Yaptığı kötülükten bucak bucak kaçmak isteyecek

Allah sizi, Zatına karşı gelmekten sakındırır

Doğrusu Allah kullarına karşı pek şefkatlidir

31 – Ey Resûlüm, de ki: “Ey insanlar, eğer Allah’ı seviyorsanız, gelin bana uyun ki Allah da sizi sevsin ve günahlarınızı bağışlasın Allah gafurdur, rahimdir (çok affedicidir, engin merhamet ve ihsan sahibidir)

Allah’ı sevmek, insanın yaratılışının en yüce hedefidir Dolayısıyla İslâm’ın insanları kendisine doğru sevkettiği en yüksek gayedir Bu âyet şu kesin kıyası içeriyor: “Eğer Allah’ı seviyorsanız, Habîbullaha uyacaksınız Ona uyulmazsa demek ki Allah’ı sevmiyorsunuz” Bunun zıddı şudur: “Ben Allah’ı severim, ama emrini dinlemem, O’nun sevdiğini sevmem O’nu sevenleri, O’nun yolunu gösterenleri, O’nun seçip gönderdiklerini sevmem” demektir ki, bu da: “Ben, kendimden başka hiçbir şeyi sevmem; tevhid yolunda yürümek istemem” demektir

Bu kâinatı kudret, kemâl ve cemâlinin tecellileriyle böylesine güzel yaratan, bunca nimetleriyle kullarına lütuflarda bulunan Allah, elbette onlardan bir teşekkür bekler Elbette, insanlar içinde en seçkin birini onlara rehber ve mükemmel bir örnek yapar Böylece ondaki güzelliklerin, öbür insanlara da yansımasını ister

32 – De ki: “Allah’a ve Resûlullaha itaat ediniz

Şayet yüzçevirirlerse, bilsinler ki Allah kâfirleri sevmez” [3,132; 8,12046; 58,13] {KM, Luka 10,16}

33-34 – Gerçek şu ki Allah Âdem’i, Nûh’u, İbrâhim ailesi ile İmran ailesini, birbirinden gelen tek zürriyet halinde bütün insanlardan süzüp onlara üstün kılmıştır

Allah semî’dir, alîmdir (herşeyi hakkıyla işitir, mükemmel tarzda bilir) [2,47; 66,12] {KM, Çıkış 2,1; 6,20; 15,20}

Bu ailelerden maksat, onların neslinden gelen peygamberlerdir

Âl: yakınlıkta ve tutulan yolda herhangi bir insana mensup olan kimseler, “âile, hanedan” demektir Âl-i İbrâhim, 2,124 gereğince ilahî ahdin içinde olanlar, onun zalim olmayan nesli ve özellikle Hz Muhammed Mustafa (asm) dır İmran ise: Hz Îsâ’nın anne tarafından dedesi, yani Hz Meryem’in babasıdır

35 – Hani bir vakit İmran’ın hanımı şöyle demişti: “Ya Rabbî, karnımda taşıdığım çocuğumu sana adadım, her türlü bağdan âzade olarak senin yoluna hizmet edecektir

Adağımı lütfen kabul buyur Şüphesiz (duaları işiten, niyetleri bilen) semî ve alîm yalnız Sen’sin!”

36 – Derken onu doğurunca da: “Ya Rabbî, dedi, ben bir kız doğurdum

-Zaten Allah ne doğurduğunu pek iyi biliyordu-, erkek evlat, elbette kız gibi değildir

Ben onun adını Meryem koydum Onu da, onun neslinden gelecekleri de o mel’un şeytanın şerrinden korumanı niyaz ediyorum”

37 – Rabbi onu güzellikle kabul buyurdu ve pek güzel bir tarzda yetiştirdi

Onu Zekeriyya’nın eğitim ve himayesine verdi

Zekeriyya onun yanına Mâbede ne zaman girse beraberinde yiyecekler bulurdu

“Meryem! Bu yiyecekleri nereden buluyorsun!” deyince de o: “Bunlar Allah tarafından gönderiliyor Muhakkak ki Allah dilediğine sayısız rızıklar verir” derdi

Mâbed: Âyette mihrab diye geçer Mâbedin ön tarafında ibadet esnasında imamın durduğu yere denir Zikr-i cüz irade-i kül (bir bütünün, parçasını söyleyerek tamamını kasdetme) kabilinden mescid ve mabed hakkında da kullanılabilir Burada maksat, mâbedde merdivenle çıkılan bir mahfel olmalıdır Hz Meryem’e rızık geldiğini bildiren bu âyet, kerâmetin hak olduğuna delil teşkil etmektedir

38 – İşte o sırada Zekeriyya Rabbine niyaz edip “Ya Rabbî, dedi, bana Senin tarafından tertemiz, hayırlı zürriyet ihsan eyle

Şüphesiz ki Sen duaları işitip icabet edersin”

Bu Zekeriyya (as) ile, Tevrat ekinde (Eski Ahid Kitapları arasında) kendisine bu isimde Zekarya kitabı atfedilen zat arasında hiçbir ilişki yoktur

39 – Zekeriyya mihrabta namaz kılmakta iken melekler kendisine seslenip: “Allah sana, Allah’tan bir kelimeyi tasdik edecek, hem efendi, hem gayet zahid, hem peygamber olacak olan Yahya’yı müjdeler” dediler [3,45; 4,171]

Müfessirlerin ekseriyetine göre kelimeden maksat, Hz Îsâ (as) dır Kün (ol) emri ve kelimesiyle, babasız olarak yaratıldığı için böyle denilmiştir Bununla beraber başka yorumlar da vardır

40 – O: “Ya Rabbî, dedi, nasıl benim çocuğum olabilir ki ihtiyarlık başıma çökmüş, hanımım ise kısır hale gelmiştir?”

Allah: “Böyle de olsa, Allah dilediğini yapar” buyurdu

41 – O: “Ya Rabbî, bana oğlum olacağına dair bir alâmet bildirir misin?” deyince, Allah: “Senin işaretin şudur:

“Üç gün müddetle halkla işaretleşme dışında konuşmayacaksın Rabbini çok çok zikret, sabah akşam onu tesbih ve tenzih et!” buyurdu {KM, Luka 1,20}

42 – Hani Melekler dediler ki: “Meryem! Muhakkak ki Allah seni seçti Seni tertemiz kıldı hatta seni dünyadaki bütün kadınlara üstün kıldı [7,144] {KM, Hakimler 5,24 Luka 1,4228}

Onun devrindeki kadınlardan üstün olduğunu gösterir

43 – “Meryem! Saygı dolu bir gönülle huzurunda durup Rabbine ibadet et, secdeye kapan ve rükû edenlerle beraber rükû et”

44 – İşte bunlar gayb kabîlinden haberler olup onları Biz sana vahyediyoruz

Yoksa onlar Meryemi kimin himaye edeceğine dair kur’a çekerlerken ve birbirleriyle tartışırlarken sen yanlarında bulunmuyordun [11,49; 12,102]

Bu âyet, Kur’ân’ın vahyedilmesinden önce, bu hadiselerin Hz Peygamber (as) ve kavmi tarafından bilinmediğini açıkça göstermektedir

45 – Gün geldi, melekler ona: “Meryem! Allah, Kendisi tarafından bir kelime vereceğini sana müjdeliyor

Adı Îsâ, lakabı Mesih, sıfatı Meryem oğludur

Dünyada da âhirette de itibarlı, Allah’a en yakın kullardan olacaktır {KM, Luka 1,26-38; Matta 1,16; Yuhanna 1,41}

Ağızdan çıkan mânalı bir ses veya kitapta yazılı mânalı yazı kelime olduğu gibi, âleme bakıldığı zaman, bakışta seçkinleşen ve gözden gönüle geçip duygu tesiri altında az çok bir mâna telkin eden varlıklar ve görünen yaratıklar da birer kelimedirler ki Hz Îsâ (as) bunlardan biri idi ve Meryem’e böyle bir te’sir ile gelmişti Îsâ, Allah’tan bir kelimedir, fakat kelimelerin tümü değildir Allah’tan bir kelimeye, “Allah’ın bir kelimesi” denebilirse de “Allah” denemez

46 – Beşiğinde de, yetişkinliğinde de insanlara hitap edip onlarla konuşacak, salih insanlardan olacaktır [5,110; 19,29] {KM, Matta 21, 16}

47 – Meryem: “Ya Rabbî, bana hiçbir erkek eli değmediği halde nasıl olur da çocuğum olabilir?” deyince, Allah şöyle buyurdu:

“Öyle de olsa, Allah dilediğini yaratır; Zira O, bir şeyin var olmasına hüküm verince sadece “ol” der, o da derhal oluverir” [2,117; 3,59; 19,35] {KM, Luka 1,34}

48-49 – (Melekler Hz Îsâ hakkında Meryem ile konuşurken onun şu sıfatlarını da ilave ettiler

“Allah ona kitabı (yazmayı), hikmeti, Tevrat ve İncîl’i öğretecektir

Onu İsrailoğullarına resul olarak gönderecek, o da onlara şöyle diyecektir: “Size Rabbiniz tarafından bir mûcizeyle gönderildim:

Ben size çamurdan kuş şekline benzer bir şey yapar içine üflerim, o da Allah’ın izniyle hemen kuş oluverir

Keza ben anadan doğma körü ve abraşı iyileştirir, hatta Allah’ın izniyle ölüleri diriltirim

Evlerinizde ne yediğinizi ve biriktirip sakladıklarınızı da bilirim

Eğer inanmaya niyetiniz varsa, elbette bunlarda sizin için alacak dersler vardır [5,110] {KM, Markos 7,32-35; Matta 15,30; 8,1-3; Luka 17,12-14}

Burada kitab, “kitabet, yazı yazmak” anlamında masdardır Demek ki Hz Îsâ yazı yazmasını bilir bir bilgin idi

50 – Keza ben, benden önceki Tevrat’ı tasdik etmek ve size (Mûsâ Şerîatinde) haram kılınan bazı şeyleri mübah kılmak için geldim

Doğrusu ben size Rabbiniz tarafından bir mûcize getirdim

Öyleyse Allah’a karşı gelmekten sakının da bana itaat edin” [43,63] {KM, Matta 5,17; 15,20}

Hz Mûsâ (as) dan sonra gelen Benî İsrail peygamberleri, esas itibariyle onun şeriatını uygularlar Ancak tâli meselelerde, zamanın ihtiyaçlarını gözönünde bulundururlardı Hz Îsâ da böyle yapmıştı

51 – Şüphe yok ki Allah hem sizin, hem de benim Rabbimdir Öyleyse, yalnız O’na ibadet edin İşte doğru yol budur {KM, Yuhanna 20,17; 4,23-24}

52 – Ne zaman ki Îsâ onların inkârlarında ısrar ettiklerini hissetti, “Allah’a giden yolda bana yardım edecek kim var?” dedi

Havâriler: “Allah yolunda yardımcılar biziz Biz Allah’a iman ettik Ey Îsâ, bizim müslüman olup Allah’a itaat ettiğimize sen de şahid ol!” [5, 111-112; 61,14] {KM, Yuhanna 6,66-71}

Havâri: İnsanın en seçkin, en has dostu, yardımcısı mânasına gelir

53 – “Ya Rabbenâ! İndirdiğin kitaba iman edip Elçinin yolunu tuttuk “Sen de bizi, birliğini ve nebîlerini tanıyan şahitlerle birlikte yaz” dediler {KM, Luka 24,48; Yuhanna 15,27; Resullerin işleri 1,8}

54 – Öbürleri ise hileler yaptılar, komplolar hazırladılar

Allah da onların hilelerini, komplolarını boşa çıkardı

Allah, hileleri boşa çıkarmakta pek güçlüdür [8,30; 13,42; 27,50; 86,16]

55 – O zaman Allah şöyle buyurmuştu: “Îsâ! seni öldürecek olan, onlar değil Benim

Seni Kendi nezdime yükseltecek, seni inkârcıların içinden kurtarıp temize çıkaracak ve sana tâbi olanları ta kıyamete kadar kâfirlere üstün kılacak olan da Benim

Sonra hepinizin dönüşü Bana olacak

Ben de aranızda ihtilaf ettiğiniz konularda hükmümü vereceğim [4,158; 19,56-57]

56 – Hasılı, inkâr edenleri hem dünyada, hem âhirette şiddetli bir azab ile cezalandıracağım

Onları bu azaptan kurtarabilecek yardımcılar da bulunmayacaktır

57 – İman edip makbul ve güzel işler yapanların ise mükâfatlarını tam tamına ödeyecektir Allah zalimleri sevmez

58 – Ey resûlüm, işte bunlar, bu vak’alar, sana bildirdiğimiz âyetlerden ve hikmet dolu Kur’ân’dandır

59 – Allah yanında Îsâ’nın durumu, aynen Âdem’in durumu gibidir

Allah Âdem’i topraktan yaratıp “ol” dedi, o da derhal oluverdi

60 – Hakikat, Rabbinin tarafından gelir Bunda hiçbir tereddüdün olmasın

61 – Artık sana bu ilim geldikten sonra, kim seninle Îsâ hakkında tartışmaya girerse de ki:

“Haydi gelin oğullarımızı ve oğullarınızı, hanımlarımızı ve hanımlarınızı ve bizzat kendimizi ve kendinizi çağırıp, sonra da gönülden Allah’a yalvaralım da bu konuda kim yalancı ise Allah’ın lânetinin onların üzerine inmesini dileyelim”

Bu âyete “mübahele” âyeti denir Mübahele: “Hangi taraf yalancı ise Allah’ın ona lânet etmesini bütün kalbiyle istemek” demektir Hicri 9 yılda Necran Hıristiyanlarını temsil eden 70 kişilik heyet, başlarında dinî ve dünyevî liderleri olarak Medineye gelip tartışmıştı Delilden anlamamaları karşısında Hz Peygamber (as) mübaheleyi teklif edince, düşünmek için mühlet istediler Bunu kendileri için tehlikeli bulup kabul etmediklerini bildirmek üzere Hz Peygamberin yanına geldiklerinde baktılar ki O Hüseyin’i kucağına almış, Hasan’ın elinden tutmuş, Hz Fatıma ile Hz Ali’yi arkasına almış “Ben dua edince siz de “âmin” dersiniz diyor Hey’et başkanı mübaheleyi kabul etmeyip cizye vererek İslâm hâkimiyeti altında yaşamayı benimsediklerini bildirdi Hz Peygamber de onlara, kendilerine verilen hakları ve yükümlülükleri bildiren bir emanname yazdı

62 – İşte sözün doğrusu budur

Yoksa Allah’tan başka hiçbir ilah yoktur

Allah hiç şüphesiz azîzdir, hakîmdir (Mutlak galip, tam hüküm ve hikmet sahibidir)

63 – Eğer yüz çevirirlerse, muhakkak ki Allah o fesatçıları hakkıyle bilir

64 – De ki: “Ey Ehl-i kitap! Bizimle sizin aramızda birleşeceğimiz, müşterek ve âdil şu sözde karar kılalım:

“Allah’tan başkasına ibadet etmeyelim

O’na hiçbir şeyi şerik koşmayalım, kimimiz kimimizi Allah’ın yanında rab edinmesin”

Eğer bu dâveti reddederlerse: “Bizim, Allah’ın emirlerine itaat eden müminler olduğumuza şahid olun” deyin

Bu dâvet, Kur’ân’ın, Hıristiyanlar başta olarak bütün dinlere yönelttiği evrensel bir çağrıdır Bunda muhtelif milletlerin, farklı dinlerin, çeşitli vicdanların temelli bir vicdanda, hak bir sözde nasıl birleşebilecekleri ve İslâm’ın insanlık âlemine ne kadar geniş, ne kadar açık bir hidâyet yolu, bir hürriyet kanunu öğrettiği görülmektedir

65 – Ey Ehl-i kitap! Tevrat da, İncîl de kendisinden çok sonra gönderildikleri halde, ne diye İbrâhim hakkında iddialaşıyorsunuz?

Buna da mı akıl erdiremiyorsunuz?

66 – Haydi diyelim ki az çok bildiğiniz konularda tartışıyorsunuz

Peki ne diye hakkında bilginiz olmayan hususlarda tartışıyorsunuz?

Halbuki işin doğrusunu Allah bilir, siz bilemezsiniz

67 – İşte bu konudaki gerçek şudur: İbrâhim ne Yahudi, ne Hıristiyan değildi,

Lâkin o batıl dinlerden uzaklaşmış, tertemiz halis bir müslüman idi,

Ve asla müşriklerden olmamıştı

68 – İnsanlar içinde İbrâhim’e en yakın olanlar, ona tâbi olanlar,

bu Peygamber ve bu Peygambere iman edenlerdir

Allah müminlerin dostudur

69 – Ehl-i kitaptan bir kısmı, sizi inancınızdan saptırmak istedi

Halbuki onlar sadece kendilerini saptırırlar da bunun farkına bile varmazlar

70 – Ey Ehl-i kitap! Siz de yanınızdaki kitaplarda doğruluğuna tanık olup dururken, Allah’ın âyetlerini ne diye inkâr ediyorsunuz?

71 – Ey Ehl-i kitap! Niçin bile bile hakkı batıl ile karıştırıyor,

niçin bile bile hakikati gizliyorsunuz?

72-73 – Ehl-i kitaptan bir gûruh birbirlerine, şöyle dediler:

“Şu müslümanlara indirilen Kitaba günün başlangıcında (zahiren) iman edin, sonunda da inkâr edin,

olur ki onlar da şüpheye düşüp dinlerinden dönerler

Ve bir de kendi dininize tâbi olandan başkasına sakın ha güvenmeyin!”

Ey Resûlüm, de ki: Doğru yol, Allah’ın yoludur”

Yine onlar kendi aralarında: “Size verilen vahyin, başkalarına da verildiğine

Veya Rabbinizin huzurunda müslümanların karşı delil getirip sizi mağlup edeceklerine inanmayın” derler

De ki: “Lütuf Allah’ın elindedir, dilediğine ihsan eder

Allah Vâsi ve alîmdir (lütfu boldur, her şeyi hakkıyla bilir) [57,29]

74 – Rahmetini, nübüvvetini dilediği kuluna has kılar Allah büyük lütuf ve inâyet sahibidir”

75 – Ehl-i Kitaptan öylesi vardır ki kendisine yüklerle altın emanet bıraksan onları sana öder

Ama öylesi de vardır ki, bir altın bile versen başında dikilip durmadıkça onu sana geri vermez

Bunun sebebi, onların: “Ümmîler hakkında ne yaparsak mübahtır, ondan dolayı sorumlu olmayız” demeleridir

Onlar bile bile, Allah hakkında yalan uydururlar [3,14]

“Ümmîler” kelimesi ile onlar burada, Yahudi olmayan ve kendi çevrelerinde bulunan “Araplar”ı kasdediyorlardı

76 – Hakikat öyle değil, kim ahdini yerine getirir ve haramlardan sakınırsa, bilsin ki Allah da o sakınanları sever

77 – Önemsiz bir menfaat karşılığında,

Allah’a verdikleri ahdi ve yeminlerini bozanların âhirette hiçbir nasipleri yoktur

Kıyamet günü Allah onlarla konuşmayacak

Onların yüzlerine bakmayacak ve onları temize çıkarmayacaktır

Onların hakkı çok acı bir azaptır

78 – Ehl-i kitaptan bir kısmı da, aslında kitaptan olmadığı halde,

Sizin kitaptan zannetmeniz için,

Okurken ağızlarını dillerini eğip bükerler (bazı kelimelerin telaffuzunu değiştirirler)

Bir şeyler söyleyip “Bu Allah tarafındandır” derler Halbuki o, Allah tarafından değildir

Bile bile Allah adına yalan uydururlar [2,75]

79 – Allah’ın kendisine kitap, hüküm, nübüvvet verdiği hiçbir insanın kalkıp da halka: “Allah’ın yanısıra bana da kul olun” deme yetkisi yoktur

Lâkin o insanlara: “Öğretmekte ve okuyup okutmakta olduğunuz kitap sayesinde rabbanî olun” der

Hüküm: İlim, anlayış gücü, Allah’ın hükmünü infaz etme yetkisi;

Rabbânî: Fakih, âlim, muallim, eğitimci, ilmi ile âmil olan kimse demektir

80 – Ve o size: “Melekleri ve peygamberleri rab edinin” diye bir emir de vermez

Siz Allah’a boyun eğen müslüman olduktan sonra,

Hiç kalkıp sizin küfre sapmanızı emreder mi?

81 – Hem Allah, vaktiyle peygamberlerden

“size kitap ve hikmet vermemden sonra,

Sizin yanınızda bulunan kitabı tasdik edici bir peygamber geldiğinde, mutlaka ona inanıp yardımcı olacaksınız”

diye söz almıştır

Allah: “Bunu kabul ettiniz, bu ağır yükümü sırtınıza aldınız mı?” dediğinde onlar: “Kabul ettik” diye kesin söz verince,

Allah Teâla: “Siz de şahit olun, zaten Ben de sizinle beraber şahitlik edeceğim” buyurdu [33,7; 7,172]

Yüce Allah bu mîsakı vahy ile almıştır O, gönderdiği her peygambere, Hz Muhammed (as) ın vasıflarını bildirmiş ve ona ulaştığı takdirde destek verme sözü almıştır Ayrıca onların da kendi ümmetlerine bu gerçeği bildirmelerini istemiştir “Sonra size () peygamber geldiğinde” hitabının asıl muhatapları Hz Peygamberin çağdaşı olan Ehl-i kitaptır

82 – Artık kim bundan sonra haktan yüz çevirirse, işte onlar dinden çıkmış fâsıklardır

83 – Göklerde ve yerde bulunan kim varsa, gerek isteyerek, gerek istemeyerek Allah’a itaat ederken,
Hepsi döndürülüp O’na götürülürken,
Onlar kalkıp Allah’ın dininden başka bir din mi arıyorlar?
84 – De ki: “Biz Allah’a iman ettik
Bize indirilen vahye, İbrâhim’e, İsmâil’e İshak’a, Yâkub’a ve torunlarına indirilen
keza Mûsâ’ya, Îsâ’ya, hasılı bütün peygamberlere Rableri tarafından verilen vahiylere de iman ettik
(Peygamberlikleri noktasında) onlar arasında hiçbir ayrım yapmayız ve biz yalnız Allah’a teslim oluruz [2,136]
85 – Kim İslâm’dan başka bir din ararsa,
Bilsin ki bu din asla ondan kabul edilmeyecek
Ve o âhirette ziyan edenlerden olacaktır
86 – Kendilerine kesin ve açık deliller gelmiş ve Resulün hak peygamber olduğuna şehadet etmiş iken,
imanlarından sonra küfre sapan bir topluluğu hiç Allah hidâyete erdirir mi?
Yok, yok! Allah, zalimler güruhunu cennete giden yola koymaz, emellerine kavuşturmaz
Zalimler, iradeleriyle küfrü tercih ettikleri müddetçe, Allah onlara hidâyet vermez Yahut “Onlar kâfir olarak ölürlerse Allah onları, cennete giden yola koymaz” demektir (Nesefi)
87 – Böylelerinin cezası, Allah’ın, meleklerinin ve bütün insanların lânetine uğramaktır
88 – Onlar bu lânetin içinde ebedî kalacaklardır
Ne cezaları hafifletilecek, ne de yüzlerine bakılacaktır
89 – Ancak daha sonra tövbe edip nefislerini ıslah edenler, bu hükmün dışındadır Çünkü Allah gafurdur, rahîmdir (çok affedicidir, merhamet ve ihsanı boldur)
90 – İmanlarından sonra küfre sapanların, sonra inkârda daha da ileri gidenlerin
Tövbeleri asla kabul edilmez
İşte asıl sapıklar bunlardır [4,18]
91 – İnkâr yoluna sapan ve kâfir olarak can veren kimseler, kurtuluş fidyesi olarak dünya dolusunca altın verseler de,
Mümkün değil, hiçbirinden kabul edilmeyecektir
Bunların hakkı, çok acı bir azaptır ve kendilerini bundan kurtaracak olan da yoktur [2,123; 14,31; 5,36]
92 – Sevdiğiniz mallarınızdan Allah yolunda harcamadıkça “fazilet” mertebesine ulaşamazsınız
Bununla beraber her ne infak ederseniz, Allah mutlaka onu bilir
Birr: “fazilet, iyilik, hayır” demektir Bu vasfı haiz olan kimseye berr (çoğulu: ebrar) denir Müminin ibadetinin özünde Allah sevgisi olup O’nun rızasını her şeyden üstün tutmalıdır Ebrar defterine kaydedilmek için, kişinin sevdiği şeyleri Allah yolunda harcaması gerekir Yoksa takvâ, bazı şeklî tarafları tamamlamakla elde edilmez
93 – Tevrat indirilmeden önce, İsrail’in (yani Yâkub’un) kendi nefsine haram kıldığı hariç, diğer bütün yiyecekler İsrailoğullarına helâl idi
De ki: İşte meydan! İddianızda samimi iseniz Tevrat’ı getirip okuyun!
94 – Artık kim bundan sonra Allah adına yalan söylerse, işte onlar zalimlerin tâ kendileridir
95 – Sen: “Sadakallah: Allah sözün doğrusunu söyledi” de
Haydi bakalım Allah’ı bir tanıyarak İbrâhimin dinine uyun
Pek iyi bilirsiniz ki o, asla müşriklerden olmamıştı
96 – İbadet yeri olarak yeryüzünde yapılan ilk bina Mekkedeki Kâbe olup, pek feyizlidir, insanlar için hidâyet rehberidir [2,125]
Kıble ilkin Mescid-i Aksa iken, hicretten bir buçuk yıl sonra Kâbe olarak değiştirilmişti Yahudiler “peygamberlerin kıblesi değiştirildi” diye itiraz ettiler Bu âyet Hz İbrâhim tarafından Mekkede bina edilen Kâbenin daha kıdemli bir kıble olduğunu hatırlatarak itirazlarını cevaplandırmaktadır Hz Süleyman tarafından, MÖ bin yıllarında yaptırılan Mescid-i Aksa ile Kâbe arasında yaklaşık bin yıl kadar bir zaman vardır
97 – Orada apaçık alametler ve deliller, İbrâhimin makamı vardır Kim Beytullaha girerse korkudan emin olur
Ziyarete gücü yeten herkese Beytullahı ziyaret etmek, Allah’ın onun üzerindeki hakkıdır
Nankörlük edip bu hakkı tanımayana Allah’ın hiçbir ihtiyacı yoktur, o bütün âlemlerden müstağnidir [29,67; 106,3-4]
Kâbede karşılaşılan birçok işaret ve makbuliyet delili vardır Verimsiz bir yerde olmasına rağmen, orada rızık sıkıntısı çekilmemesi, her taraftan ziyaretçi gelmesi, bütün Arap yarımadasında 2500 yıl kadar öncesinden beri etrafta anarşi sürerken yılda dört ay Kâbe ve çevresinde tam güvenliğin hakim olması, MS 571 yılında Kâbeyi yıkmaya gelen Ebrehe ordusunun perişan olması gibi mûcizevi durumlar hatırlatılıyor
98 – De ki: Ey Ehl-i Kitap, niçin Allah’ın âyetlerini inkâr ediyorsunuz? Halbuki Allah yaptığınız her şeyi görmektedir {KM, Yeremya 29,23}
99 – De ki: Ey Ehl-i Kitap! Siz gerçeği görüp bildiğiniz halde, niçin Allah’ın yolunu eğri göstermeye yeltenerek iman edenleri Allah yolundan menediyorsunuz? Allah yaptıklarınızdan habersiz değildir
100 – Ey iman edenler! Eğer Ehl-i Kitaptan bir kısmına uyacak olursanız, iyi bilin ki onlar sizi imanınızdan sonra küfre çevirmek isterler [2, 109; 4,89; 3,72]