İmanın Kısımları

İmanın kısımları



Sual: İman kaç kısımdır?

CEVAP

İman, bir bütün olduğu halde kuvvet yönüyle üç kısımdır:

1- Dinin hükümlerini bilmeyen, ana-babasından gördüğü gibi ibadet eden, inanan kimsenin imanına taklidi iman denir Böyle kimsenin imanının gitmesinden korkulur


2- Dinin hükümlerini yani farz, vacip, sünnet, müstehap, mubah, haram, mekruh ve müfsidi ilmihalden öğrenip amel eden kimselerin imanına, istidlâli iman yani delil ile anlayarak bilmek denir Böyle kimselerin imanı kuvvetlidir


3- Ariflerin imanıdır Herkes dinsiz olsa, onun kalbine asla şüphe gelmez Onun imanı peygamber imanı gibidir Buna hakiki iman denir


Peygamber efendimizin bildirdiği iman, acaba doğru mu diye tahkik edilmez, yani araştırılmaz İman, Muhammed aleyhisselamın, peygamber olarak bildirdiği şeyleri, tahkik etmeden, akla, tecrübeye ve felsefeye danışmaksızın, tasdik ve itikad etmektir, inanmaktır Akla uygun olduğu için tasdik ederse, aklı tasdik etmiş olur, resulü tasdik etmiş olmaz Veya, resulü ve aklı birlikte tasdik etmiş olur ki, o zaman peygambere itimat tam olmaz İtimat tam olmayınca, iman olmaz Çünkü, iman parçalanamaz


Peygamberlik makamı, aklın üstündedir Peygamberin sözlerini, akla uydurmaya çalışmak, Peygamberliğe inanmamak, güvenmemek olur Ahiret işlerinde, iman esaslarında Peygambere, akla danışmadan tâbi olmak, uymak gerekir


Tasavvufta fena makamına yükselmeyen [evliya olmayan] gerçek imana kavuşamaz

[Fena, Allah’tan başka her şeyi unutmak, kalbden dünya sevgisini çıkartmaktır]


Muhammed Masum hazretleri buyuruyor ki:

(Allahü teâlâyı tanımak iki türlüdür:

1- Ehl-i sünnet âlimlerinin bildirdikleri gibi tanımak,

2- Tasavvuf büyüklerinin tanımaları


Birinci şekildeki imanda nefs azgınlığından vazgeçmemiştir İman gerçek değil, mecazidir Bu iman gidebilir İkincisinde nefs de imana geldiği için iman yok olmaktan korunmuştur (Ya Rabbi, senden sonu küfür olmayan iman istiyorum) hadis-i şerifi ve Nisa suresinin, (Ey iman sahipleri, iman edin) mealindeki 136 âyet-i kerimesi de gerçek imanı bildirmektedir Bu âyet, (Gerçek imana kavuşun) manasındadır


İmam-ı Ahmed hazretleri ilim ve ictihadda çok yüksek dereceye sahip olduğu halde, gerçek imana kavuşmak için Bişr-i Hafi [ve Zünnun-i Mısri] hazretleri gibi evliyanın sohbetinde bulundu


İmam-ı a'zam hazretleri de, ömrünün son yıllarında Cafer-i Sadık hazretlerinin sohbetinde bulunduktan sonra, (Bu iki yıl olmasaydı, Numan helak olurdu), yani (Gerçek imana kavuşamazdım) buyurmuştur Her iki imam da ilimde ve ibadette son derece ileri oldukları halde, tasavvuf büyüklerinin sohbetinde bulunarak marifeti ve bunun meyvesi olan gerçek imanı elde ettiler) [C2, m106]


Senaullah-i Dehlevi hazretleri ise buyuruyor ki:

(Tasavvufta fena makamına kavuşan, muhakkak imanla ölür Bekara suresinin, (Allahü teâlâ imanınızı zayi etmez) mealindeki 143 âyet-i kerimesi ve, (Allahü teâlâ, kullarının imanlarını geri almaz Fakat âlimleri yok ederek ilmi geri alır) hadis-i şerifi, gerçek imanın ve batın ilminin geri alınmayacağını göstermektedir) [İrşad-üt-talibin]


Taklit ile iman

Sual: Ehl-i sünnet olup olmadığı bilinmeyen, fakat âlim denilen bir zata uymak caiz midir?

CEVAP

Ehl-i sünnet âlimi olduğu anlaşılmayan kimsenin sözlerinin, kitaplarının ve kendisinin övülmesine, yaldızlı, ateşli propagandalara aldanarak, buna uymak caiz değildir Güvendiği kimselere sormadan, iyi olduğu bilinmeden, itikadında, sözlerinde ve ibadetlerinde ona uymak, insanı felakete götürebilir


Müslüman olmak için, yani Allahü teâlânın varlığını, bir olduğunu, kudretini, sıfatlarını anlamak için, zaten kimseyi taklide ihtiyaç yoktur Fen bilgilerini iyi öğrenen, aklı başında bir kimse, yalnız düşünmekle, Onun var olduğunu anlar Bu yolla Allah’ın var olduğunu anlayan kimse, Müslümanlığı kabul ederse, dinimizin kabul ettiği imana kavuşur Eseri görerek müessirin, yani eseri yapanın varlığını anlamamak, ahmaklık olur Her insanın böyle düşünerek Allah’a inanması dinimizin emridir Allah’a inanan kimsenin de, hak din olan İslam’ı bulması gerekir Hak dine inanmadan ben Allah’a inandım demek iman olmaz Allah’ın bildirdiği dine Onun bildirdiği şekilde inanmayan, Allah’a inanmış sayılır mı hiç?


İtikadda, taklit ederek, işittiğine iman etmek caiz ise de, nazar ve istidlal etmediği için, yani inceleyip araştırmadığı için, günah işlemiş olur Amelde, ibadetlerde, araştırmadan, bir mezhep imamına tâbi olmak âlimlerin söz birliği ile caizdir (Hadika)


Ana babasını, hocalarını taklit ederek, doğru itikada kavuşan kimsenin imanı sahih ise de, nazarı ve istidlali terk ettiği için, yani fen bilgilerini kısaca öğrenip, Allahü teâlânın varlığını düşünmediği için, günah işlemiştir Fen derslerini öğrenmemiş bir kimse, ana babadan, kitaptan öğrenerek iman ettiği, düşünerek kabul ettiği, aklını kullanarak inandığı için, istidlali terk etmiş sayılmaz diyen âlimler de vardır


İtikad edilecek şeyleri sorup öğrendikten sonra, hemen iman hasıl olmuyor ki, buna taklit denilsin Öğrendikten sonra, düşünmek, beğenmek ve kabul etmek, ondan sonra iman etmek hasıl oluyor İslam’ın istediği iman budur Öğrendikten sonra, düşünmeden, beğenmeden, izansız olan iman, taklit ile iman olur Delilsiz olur Kâfirlerin, ana babalarını görerek kâfir olmaları böyledir İslam’ın istediği iman, insanın izan ile, delil ile, kendi kararı ile olan imandır Kâfirlerin küfrü, kendilerinden hasıl olmayıp, ana babalarından alınmaktadır Onlardan kendilerine mal olmaktadır


İmanda taklidin yeri yoktur İbadetlerde taklit, Allahü teâlânın emri ile hasıl olduğu için, öğretenler de, öğrenenler de, Cennete kavuşacaklardır


Peygamber efendimizin, Allahü teâlâdan getirip bildirdiği şeylerin hepsine kalb ile inanıp, dil ile de söylemeye İman denir İmanın yeri Kalbdir Kalb, yürek dediğimiz et parçasında bulunan bir kuvvettir Buna gönül de denir İmanı söylemeye engel bulunduğu zaman, söylememek affolur Mesela korkutulduğu, dilsiz olduğu, söyleyecek vakit bulamadan öldüğü zaman, söylemek gerekmez Anlamadan, taklit ederek inanmak da, iman olur Allahü teâlânın var olduğunu anlamamak, düşünmemek günah olur Bildirilenlerden birine inanmamak, hepsine inanmamak olur Her birini bilmeden, hepsine inandım demek de, iman olur


İstidlal ile iman

Sual: İstidlal ile yani akıl ile bularak hasıl olan iman, taklit ile yani başkasına uyarak hasıl olan imandan daha üstün değil midir?

CEVAP

İmam-ı Rabbani hazretleri buyuruyor ki:

Peygamberleri taklit ederek hasıl olan iman, iman-ı istidlalidir Çünkü böyle taklit eden kimse, Peygamberlerin bildirdiği her şeyin doğru olduğunu, aklı ile, düşüncesi ile anlamıştır Çünkü Allahü teâlânın, bir kimsenin doğru olduğunu bildirmesi için, ona, mucizeler vermesinden, o kimsenin elbette doğru sözlü olduğu anlaşılır Başkasına uyarak hasıl olan imanın kıymetsiz olması, babalarından görerek iman etmektir Peygamberlerin doğru söylediklerini, bildirdikleri her şeyin doğru olduğunu düşünmeden, yalnız ana babadan görerek hasıl olan imandır Böyle olan iman-ı taklidi, âlimlerin çoğuna göre kıymetsizdir Mantığa dayanarak, akıl ile, düşünce ile hasıl olan imana gelince, bu yoldan da dinin bildirdiği imana gidilebilir Fakat bu yoldan kavuşan pek azdır Peygamberleri taklit etmeye dayanmadan, yalnız istidlal ile iman hasıl etmeye çalışanlara yazıklar olsun! Allahü teâlâ, imanın nasıl elde edileceğini bize gösteriyor Al-i İmran suresinin 53 âyetinde, (Ya Rabbi, senin indirdiğine inandık, Resulüne uyduk) buyuruldu (1/ 272)


Mukallitlikten kurtulmak

Sual: İmanda mukallitlikten kurtulmak için neyi bilmek lazımdır?

CEVAP

Yer, gök ve canlılardaki, kendi organlarındaki düzeni görüp, işitip, öğrenip de bunları yapan bir varlığın mevcudiyetini düşünmek, mukallit olmaktan çıkarır Hepimiz imanda mukallit değil, amelde mukallidiz

1- İcmalî iman : Bu, imanın özü ve en kısasıdır Bu da "Kelime-i şahadet" ile özetlenmiştir:
Anlamı: "Ben şahitlik ederim ki, Allah’tan başka ilah yoktur; yine şahitlik ederim ki, Hazret-i Muhammet Onun kulu ve peygamberidir"
Bu, imanin ilk derecesi, Islâm’ın ilk basamağı ve temel direğidir Allah’ın varlığını ve birliğini, Hz Muhammet (sav)'in Allah’ın peygamberi olduğunu yürekten tasdik etmek demek, onun haber verdiği şeylerin hepsinin doğru olduğuna inanmak demektir Ancak, Hz Muhammet (sav)’in haber verdiği ve tebliğ ettiği şeylerin hepsine birden iman ettiğinden, inanılacak şeyleri ayrı ayrı söylemediğinden dolayı buna "icmali veya toptan iman" denmektedir
Bir kimseye mümin diyebilmek için o kimsenin icmalî imanı "Kelime-i şahadeti" kalbi ile tasdik dili ile söylemesi gerekir Bir insan için birinci farz budur
2- Tafsîlî iman: İcmâlî imandan sonra dinin diğer hükümlerini ve iman edilmesi gerekli olan şeylerin her birini ayrı ayrı öğrenip onlara da iman etmek farz olur Tafsîlî iman, imanın en geniş şeklidir İman esaslarının hepsini içine alır