Şeriat Mi Öncelikli Hürriyet Mi?

Şeriat mı Öncelikli Hürriyet mi?




Mustafa Naim



Özgürlükler ve İslam (5)

Bu silsilenin son halkasını bu konuya ayıracağım inşallah Yanlış bir anlaşılmaya mahal bırakmamak için bu başlık kısaca izah edilmelidir: Hürriyet mi, şeriatın tatbik edilmesinin doğal bir sonucudur, yoksa şeriat mı hürriyetin egemen olmasının doğal bir sonucudur? Binaenaleyh, kastedilen; şer’i bir düzende, şeriat ile hürriyet arasında hangisinin öncelikli olduğu değil, şer’i olmayan bir düzende önceliğin bu ikisi arasında hangisine verilmesi gerektiği hususundadır Yani; İslam’ın egemen olmadığı bir coğrafyada İslami faaliyette bulunan kişi ve yapıların temel söylemlerinde bu iki kavramdan birini mi öncelemeleri, yoksa ikisine de mi talip olmaları gerekir?

Bu konuda, iki kavramdan birini diğerine tercih eden iki görüş ile bu iki kavram arasında tercihin yapılamayacağını savunan bir diğer görüş olmak üzere üç farklı görüş mevzubahistir Bu görüşleri şöyle sıralayabiliriz:

a)Şeriat talebinin daha öncelikli olduğunu savunan görüş:

Bu görüştekiler şu delil ve gerekçeleri öne sürerler:

1- Şeriatın hakim olduğu dönemlerde hürriyet de oluşmuştur

2- Hürriyetin aslı şeriattadır Peygamber (SAS) bir hadisinde; (din nasihattir) ve ( şehitlerin efendisi Hamza ile zalim imama başkaldırarak ona emreden ve onu nehyeden ve bundan ötürü imamın öldürdüğü kişidir) diye buyurmuşturBu Müslümanlarla ilgili hürriyet

Gayri Müslimler açısından ise; Kuran, “dinde zorlama yoktur” ilkesine sıkı sıkıya vurgu yapar

3- Her medeniyet kendine has bir özelliği ile tebarüz eder Batı özgürlük, kominizim eşitlik; İslam ise adalet yani şeriat söylemiyle daha çok öne çıkar Bu yüzden şeriat, hürriyet de dâhil olmak üzere hangi değerle çelişirse öncelik şeriatındır

4- İnsan hakları, fikir özgürlüğü vb konular şeriatın bir parçasıdır Şeriat da Allah’ın katındandır ve O kulların ihtiyaçlarını en iyi bilendir İşte şeriat insanların bu ihtiyaçlarını karşılayacak bir sistemle gönderilmiştir Diğer yandan şer’i bir değer olan hürriyet, İslam’ın siyasi rükünlerinden biridir

5- Şeriat, hür olsun, köle olsun, esir olsun herkese durumuna göre uygulanır Ancak köle ve esir için, hürleşmedikleri sürece hürriyetten bahsetmek beyhudedir Bundan ötürü de şeriat, kölelerin özgürlüklerine kavuşturulmasını pek çok vesileyle talep eder ve bu cihetle köleliğin kaynağının kurutulmasını tavsiye eder

b) Hürriyetin öncelikli olduğunu savunan görüş:

Allame Yusuf el-Kardavi ve Fethi Yeken bu görüşü savunan en önemli isimlerdendir Bu görüşte olanların bazı delillerini şöyle sıralamak mümkün:

1- Hürriyet, insanın kerem sahibi kılınışıyla alakalıdır Bu da akideden bir parçadır Akide de şeriattan önce gelir Çünkü Kuran, öncelikle akidevi konuları ele almış , daha sonra şer’i konuları işlemiştir Şer’i konuların ezici çoğunluğu Medine’de nazil olurken, insanın kerem sahibi oluşu-ve haddizatında hür oluşu- vahyin başlangıcından beri vurgulanan konulardandır

2- İslam’ın kabullenilmesi hür bir iradeyle olmalıdır Baskıyla din dayatılmaz ve içselleştirilmez Çünkü Kuran şöyle buyuruyor: (Dinde zorlama yoktur) ve (Mümin olmaları için insanları sen mi zorlayacaksın?!)

3- Cihat, İslam’a davetin engellendiği yerlerde meşruiyyet kazanmıştır Yani cihattan hedeflenen, dine davet ve dini kabullenme hürriyetinin tesisidir Böyle bir atmosferin tesisinden sonra dini kabullenmeyenler için ‘cizye’ ya da ‘savaş’ seçenekleri işlevselleşir

4- Bi’setten önce vukuu bulan ve bi’setten sonra Peygamber (SAS) tarafından tekrar tasdik edilen hilf-ül Füdul antlaşması, zulüm ve aşırılığın kalkıp adalet ve hürriyetin yayılması ve hakim olmasına matuftu

5- Hürriyet, şeriatın alternatifi değildir Bilakis onun tatbik edilebilmesini sağlayan bir unsurdur Bu yüzden, Şeriatın tatbikinin en kolay yolu hürriyetlerin kazanılması / verilmesiyle mümkündür Çünkü şeriat nihai hedeftir Bu nihai hedefe ulaşmak, başka bazı hedeflerin tahakkuk etmesi ile mümkündür Bu hedeflerin başında da hürriyet gelir

Bizler, hürriyetlerin serbest bırakılması ile şeriatın tatbik edilmesi arasında bir tercih kullanacaksak hürriyetlerin serbest bırakılmasını tercih etmemiz gerekmektedir Çünkü hürriyet, şeriatla gerçekleşmesini arzuladıklarımızın anahtarıdır Geçmişte ve günümüzde, toplumları hazır hale getirmeksizin, işe şeriatı uygulamakla başlayan devlet ricalinin tecrübeleri, hürriyetlerin zayi olduğunu, kendilerini de insanların hakimi ve şeriatın hamileri olarak dayatttıklarını ortaya koyuyor

Bu bakımdan, insanlara şeriatı dayatmadan önce hürriyetlerin serbest bırakılmasıyla işe koyulanlar, toplumun tasarruflarında hakim ve kontrol sahibi olmasını sağlar ki, böylece bir avuç insanın kendilerini hakim olarak halka dayatmalarının önünü almış olurlar

6- Kureyş, Peygamber (SAS)’e Mekke’nin başkanlığını teklif ettiklerinde, O (SAS) bunu kabul edebilir ve nüfüzunu iyice oturttuktan sonra İslam’ı halka dayatabilirdi Ama bunu kabul etmediÇünkü bu, din adına bir zorbalık olacaktı ki, buna en fazla karşı çıkan da yine dinin kendisidir

7- Peygamber (SAS)’in bazı müslümanları, şeriatla hükmedilmeyen ama adalet ve dini özgürlüklerin egemen olduğu Habeşistan’a göndermesi, hürriyetin dini yaşam için ne denli önemli olduğunun ve öncelenmesi gerektiğinin bariz bir kanıtıdır

c) Şeriat ile Hürriyet Arasında Öncelik ve Tezatın Olmadığını Savunan Görüş:

1- Şeriat ve hürriyetin ikisi de siyasi ve toplumsal ameliyelerdir Şöyle ki; zulmü ortadan kaldıracak olan güç, aynı zamanda ıslahı da yapacak olan güçtür İki kavramın birleşmesi, iki hedefin de gerçekleşmesini beraberinde getirecektir Ancak ikisi arasında ikiliğin konması, birinin diğerini tehdit etmesi sonucunu doğuracaktır

Biz biliyoruz ki; 1 = 1’dir Eğer biz aralarına (+) işaretini bırakırsak sonuç 2 olur Ama aralarına (-) işaretini bırakmamız durumunda da sonuç 0 (sıfır) olacaktır Bu bakımdan biz ne ayırır ve ne de aralarına bir öncelik koyarız

2- Nazari olarak; hürriyet, doğuşundan itibaren insanın derinliklerinde yer edinmiştir Şeriat ise, Allah tarafından insana büluğ yaşından itibaren yüklenmiştir Bu açıdan, zamansal olarak hürriyet şeriattan önce gelir daima Hatta Allah-u Teala, insana, dinin kabulü veya reddi noktasında hürriyetini bahşetmediği sürece ondan ibadet ve şeriatına bağlı kalmasını istemez Bu nazari açıdan böyle

Peki ameli olarak, islami hareketin hürriyet şiarını mı yoksa şeriat şiarını mı yükseltmesi gerekir? Hürriyet, -daha önce beyan edildiği gibi-, insanın istediğini yapma gücüdür Bu yönüyle hürriyet, insanın insalığının ifadesidir Ancak, bu hakka sahip olan insanın neyi yapabileceği ve neyi yapamayacağının sınırları ise şeriatça belirlenir

Müslümanın hedefinin sadece hürriyet olması düşünülemez Çünkü bu durumda hayatla ilgili, Allah’ın dinine bağlı kalınarak yeryüzünde O’na ibadet etmek olan çağrısından vaz geçmiş olacaktır Bununla birlikte, hürriyet olmadığı sürece hiç bir müslüman için İslami kimlik ve kişiliğin teşekkülü tamamlanamaz Herhangi bir islami hareketin, şeriatın tatbikini talep etmesi ve bu uğurda çalışması, müslüman halklara hürriyetleri kazandırılmadığı sürece başarıya kavuşması güç olacaktır

3- Hürriyetin şeriatın karşısına iki zıtmış gibi konması anlamsızdır Çünkü bunun manası şu olacaktır: Hürriyet talep edildiğinde şeriat gözden çıkarılacak, şeriat talep edildiğinde de hürriyet gözden çıkarılacaktır Bu doğru değil…Sıralama olarak böyle bir ayırım yapılamaz Yani, önce hürriyet talep edilsin, bu elde edilince şeriat talebine geçilsin Ya da tersi …Böyle bir ayırım şer’i ve akli açıdan geçersizdir

Şer’i açıdan geçersizdir çünkü, müslümanlar İslam’ın tümünden sorumludurlar Hürriyet de ondan bir parçadır Bu yüzden İslam, fitne kalmayıp hürriyet ortamı oluşana ve insanlar için hür iradeleriyle dini tercih etme ya da etmeme zemini, yani hürriyet ortamı oluşana kadar savaşa müsade etmiştir

Akli açıdan da geçersizdir çünkü müslüman, zulüm her ne zaman ve nerede vüku bulsa ona karşı çıkmak ve davet hürriyetini talep etmekle mükelleftir Peygamber de (S:AS) müşriklerden bunu talep ediyor ve diyordu ki: “Benim ve insanların arasına girmeyin” Yani, insanlara davetimi götürmem konusunda beni engellemeyin

Bu bakımdan şeriat ve hüriyet biribirini tamamlayan iki şiardır Hürriyet, şeriatın tatbik edilmesinin yolu iken, şeriat da hürriyeti korumanın yoludur Bu bakımdan ikisi arasında bir ayırım veya öncelik mevzubahis değildir

4- Hürriyetin istenmesi, islami üslubun bir parçasıdır Bu bakımdan, şeriatla hükmedilmesini istemekle, şeriattan bir cüz’ün ivedilikle tatbikini istemek arasında bir çelişki söz konusu değildir Türkiye şartlarında, başörtüsü ve Kürt sorunuyla ilgili sorunların ivedilikle çözümünü talep etmenin, İslam’ın bütünü için davet çalışmalarını yürütmekle bir çelişkinin olmaması gibi…

Yukarıda zikredilenler, tarafların savundukları görüşlerle ilgili öne sürdükleri bazı delillerdir Bu tartışmayı buraya taşımamdan gaye, özgürlüklerle ilgili yapılan münakaşanın sadece bizimle ya da Türkiye coğrafyasıyla sınırlı olmadığını, bilakis tüm İslam aleminde tartışıldığını ve tartışmanın, taşıdığı ehemmiyete binaen“şeriat mı öncelikli, hürriyet mi?” boyutuna kadar varabildiğini ortaya koymaktır

Hangi görüşün daha isabetli olduğu hususunda ise, okuyucuların kendi kanaatleri doğrultusunda buna karar vereceklerini umuyorum Ancak bununla birlikte, görüşlerden sadece birinin doğru olduğunu savunmak yerine, bu doğrunun ülkeden ülkeye farklılık arz edeceği kanısındayım Kimi ülkeler daha çok hürriyet hususunda sınıfta kalırken, kimi ülkeler şeriat açısından sınıfta kalır, bazı ülkeler ise her ikisi açısından da sınıfta kalır Binaenaleyh, hangi coğrafyada hangi kavramın eksikliği daha fazla hissediliyorsa, orası için doğru olan o kavramdır

Allah-u a’lem…