Âdetler Dinde Delil Olur Mu?

(Ahkam zaman ile değişir) kaidesine göre âdetler dinde delil olur mu?


Âdetler, Delil-i şer’i olamaz Din, âdetlere tâbi olamaz Âdetlerin, modaların İslamiyet’e uygun olması gerekir Bir işin İslamiyet’e uygun olmasını sağlamak için, bu iş ile ilgili çeşitli kaviller varsa, bunlardan zamana ve şahsa uygun, elverişli olan kavle uygun olması sağlanır (Ahkam zaman ile değişir) de bu demektir (Berika)


Sual: Âdetle ilgili sünnetler nelerdir? Âdetle ilgili sünnetleri yapmak müstehap dediniz Sol eli kullanmak yani müstehabın terki mekruh değil mi?

CEVAP

Mekruh değildir Mübarek, şerefli ve temiz işleri yaparken sağdan başlamak müstehaptır Bunlara zevaid sünnetler denir Ayakkabı, gömlek giyerken, saç tararken, misvak kullanırken, tırnak keserken, el, ayak yıkarken, mescide girerken, tuvaletten çıkarken, sadaka verirken, yemek yerken, su içerken sağdan başlanır Bunların zıddı olanları yaparken, mesela ayakkabı çıkarırken, taharetlenirken, sümkürürken soldan başlamak müstehaptır Özürsüz, kasten bunların tersini yapmak tenzihi mekruhtur Tenzihi mekruh, mekruh demek değildir


Sual: Zevaid sünnet diyerek şeytan gibi sol el ile yiyip içmeye bile mekruh değil dediniz Sadece tenzihi mekruh olur dediniz Sağdan başlamak önemli sünnet değil midir?

CEVAP

Peygamber efendimizin ibadet ve âdet olarak yaptıklarının hükmü farklıdır Âdetle ilgili sünnetler müstehaptır


Sağın önemi elbette büyüktür Sağın, sola göre üstünlüğü vardır Mübarek, şerefli ve temiz işleri yaparken sağdan başlanır Peygamber efendimiz, elindeki suyu, sağında bulunan bir köylüye uzatır Köylü, (Ya Resulallah, solunuzdaki Ebu Bekir’e niçin vermiyorsunuz? O benden daha faziletli) der Resulullah, (Suyu sağdan dağıtın!) buyurur Yine, (Sağ elle yiyip için, sağ elle alıp verin; çünkü şeytan, sol eliyle yiyip içer, sol eliyle alıp verir) buyurmuştur Bir yere giderken, yol ikiye ayrılır, soracak kimse de bulunmazsa, (Karşınıza iki yol çıkarsa, sağdan yürüyün!) hadis-i şerifine uymalıdır


Sağın şerefi, Kur’an-ı kerimde de bildirilir (Vakıa) suresinde (Eshab-ül-meymene = Sağcı) ve (Eshab-ül-meş’eme = Solcu) ifadeleri geçer ve sağcıların [dine uyanların] Cennet ehli, solcuların [dine uymayanların] Cehennem ehli olduğu bildirilir Meymene; sağ, sağ kol, sağ taraf gibi anlamlara gelir Eshab-ı meymene, sağcı demektir Cennete gidecek mutlu kişilere denir Meş’eme; sol, sol kol, sol taraf, uğursuzluk gibi anlamlara gelir Eshab-ı meş’eme, solcu demektir Cehenneme gidecek bedbahtlara denir


Sual: Tek’e riayet etmenin, bir şeye sağdan başlamanın hükmü nedir?

CEVAP

Teke riayet etmek, yani bir şey yaparken 1, 3, 5, 7 gibi tek sayıda yapmak sünnettir Hadis-i şerifte, (Allahü teâlâ tektir, teke riayet edeni sever) buyuruldu


İmam-ı Rabbani hazretleri, Mevlana Salih’e bahçeden birkaç karanfil getirmesini emretti Onun, altı tane karanfil getirdiğini görünce buyurdu ki:


(Bizim en aşağı talebemiz, en azından (Allahü teâlâ tektir, teke riayet edeni sever) hadis-i şerifini bilir Teke riayet müstehaptır İnsanlar müstehabı ne zannediyorlar? Müstehap, Allahü teâlânın sevdiği şeydir Eğer dünya ve ahireti Allahü teâlânın sevdiği bir şey için verseler, hiçbir şey vermemiş olurlar)

Mübarek, şerefli ve temiz işleri yaparken sağdan başlamak müstehaptır Bunlara Sünnet-i zevaid denir Ayakkabı, gömlek giyerken, saç tararken, misvak kullanırken, tırnak keserken, el, ayak yıkarken, mescide girerken, heladan çıkarken, sadaka verirken, yemek yerken, su içerken sağdan başlanır Bunların zıddı olanları yaparken, mesela ayakkabı çıkarırken, taharetlenirken, sümkürürken soldan başlamak müstehaptır Özürsüz, kasten bunların tersini yapmak tenzihi mekruhtur Bir hadis-i şerifte de, (Allah sağdan başlamayı sever) buyuruluyor


Sağ el ne demek?

Sual: Buhari’deki bir hadiste, (Namaz hakkında Allah’tan korkun! Sağ elinizin malik olduğu şeyler [köleler] hakkında Allah’tan korkun! Kimsesiz, fakir, dul kadın ve yetimler hakkında Allah’tan korkun!) buyuruluyor Hadiste niye sağ el deniyor?

CEVAP

Bunlar deyimdir Türkçede de böyle deyimler vardır (Elimin altında şu kadar mal var) veya (Elimin altında yüzlerce insan var) yahut (Bahsettiğiniz işi yapmak elimde değil) gibi ifadelerde geçen el kelimesinin hiçbirinin bildiğimiz el ile alakası yoktur Buradaki el, güç, kuvvet, malik olmak anlamındadır Arapçada da, sağ el tâbiri kullanılıyor Kur’an-ı kerimde de, birçok yerde Allah’ın eli tâbiri geçer Hiçbirinin hakiki el ile alakası yoktur Hepsi deyimdir Mânâları farklıdır


Yukarıda bildirdiğiniz hadis-i şerifte, önce namaza önem verilmesi, hizmetçilere iyi muamele edilmesi, fakir dul ve yetimlerin hakkının gözetilmesinin önemi bildiriliyor


Sual: Peygamberimizin saçlarını uzattığı söyleniyor Erkeklerin de saçlarını uzatmaları veya kazımaları sünnet olur mu?

CEVAP

İslam âlimleri, Peygamber efendimizin yaptığı şeyleri üçe ayırmışlardır:

1- Müslümanların da yapması lazım olan şeylerdir Bunlara, sünnet denir

2- Âdete bağlı şeylerdir Bunları her Müslüman, bulunduğu yerin âdetine uyarak yapar

3- Resulullaha mahsus olan, özel şeylerdir Bunları başkalarının yapması caiz değildir Bunlara, hasais denir


Bunun için, Peygamberimizin her yaptığına değil, kitaplarda İslam âlimlerinin bildirdiği hususlara uymak gerekir Kendi aklımıza, kendi anladığımıza göre hareket etmemiz uygun olmaz


Kılık kıyafet, saç sakal gibi şeylere sünnet-i zevaid, yani âdete bağlı sünnet denir Bunlar gibi âdete bağlı işlerde, herkes yaşadığı yerdeki âdetlere uymalı Âdete uymamak uygun olmaz, fitneye sebep olursa haram olur Budist papazlarına benzemek niyetiyle başı dazlak yapmak ve kadınlar gibi saçlarını uzatmak caiz olmaz Bir ihtiyaçtan dolayı olursa mahzuru olmaz


Âdetle ilgili sünnetler

Sual: Peygamber efendimizin her yaptığı sünnet deniyor Mesela yatmak, yiyip içmek, yürümek gibi şeyler, sünnet midir, mubah mıdır?

CEVAP

Mubahtır, sünnet değildir Sünnet iki türlüdür:

Sünnet-i hüdâ, ezan ve ikamet okumak gibi, İslâm dininin şiârıdır

Sünnet-i zâide, Resulullah efendimizin kılık kıyafeti, elbise giymek, yatmak, yiyip içmek ve yürümek gibi işlerdeki âdetleridir (Hadika)


Elbise giymek, yatmak ve yürümek ve benzerleri mubahtır Bunların yapılış şekli sünnettir


Yatmak sünnet değil ama sağ yanına yatmak sünnettir Resulullah efendimiz, mübarek avucunun içini sağ yanağının altına koyup, sağ yanı üstüne yatardı Yüzükoyun yatmak mekruhtur


Yemek mubahtır Üç parmakla yemek, sağ el ile yemek sünnettir Su içmek mubahtır Oturarak içmek sünnettir


Elbise giymek mubahtır Resulullah gibi giyinmek sünnettir Resulullah efendimiz, siyah, beyaz ve yeşil giyinirlerdi


Başı kapatmak mubahtır Sarık giymek, sarığın ucunu sarkıtmak sünnettir


Yürümek mubahtır Önüne bakarak, süratle yürümek sünnettir


Herkesin saçı, bıyığı olur Ama Resulullah efendimizinki gibi şekil vermek sünnet olur Bıyıklarının uzunluğu ve şekli, mübarek kaşları kadar idi Sakalı bir tutam idi Bu ölçülere uymayan sakal ve bıyık bid’at olur