İbrahim Müteferrika’Nın Hayatı, Eserleri Ve Edebi Kişiliği

İbrahim Müteferrika’nın Hayatı, Eserleri ve Edebi Kişiliği
İbrahim Müteferrika (D 1674 - Ö 1745) ilk Türk matbaasının Macar kökenli kurucusu, yayımcı, Osmanlı devlet adamı ve aydınıdır

Bugünkü Romanya'da Erdel'in Kaloşvar şehrinde doğmuştur 1670 ile 1674 arasında bir tarihte doğduğu kabul edilir 1692 yılında İkinci Viyana Kuşatması'ndan sonraki savaşlarda Osmanlılara esir düştü Müslüman olmadan önceki hayatı hakkında çok az bilgi vardır Osmanlı hizmetine girdikten sonra ordunun çeşitli birimlerinde görev almıştır Müslüman oldu ve Türkçe öğrendi Osmanlı devletinin kanun ve yöntemlerini kısa sürede kavrayarak hızla yükseldi ve mütefferika oldu İslâm'ın inançlarını açıklayan "Risale-i İslâmiye" adlı küçük bir kitap yazdı 1715 yılında III Ahmet'in bir mektubunu Viyana'ya Prens Eugene'e götürdü

İbrahim Müteferrika'ya asıl şöhretini kazandıran matbaacılığıdır Matbaasında bastığı ilk kitap 1729 yılının başlarında basılan Vankulu lugatı'dır Bu matbaada basılan kitapların tarih, coğrafya, dil ve askerlik ile ilgili olduğu dikkat çekmektedir İbrahim Müteferrika, bastığı kitapların çoğuna ilaveler ve açıklamalar yapmış, bazılarına ise notlar ve haritalar ekleyerek zenginleştirmiştir

İstanbul'da bir basımevi kurmak isteyen Sait Efendi ile tanıştıktan sonra bu işi gerçekleştirmek için çalışmalara başladı Sadrazam Damat İbrahim Paşa onların düşüncelerini destekledi Önce Şeyhülislâm Abdullah Efendi'den dinle ilgili olmayan eserlerin basılabileceği yönünde bir fetva alındı Makina ve Latin alfabesi kalıpları yurtdışından getirtildi (Arap alfabesi kalıplarının kaynağı ise açık değildir ve Müteferrika tarafından yapıldığına dair bulgular vardır) Yalova'da bir kağıt fabrikası (Kağıthane-i Yalakabad) kuruldu İbrahim Müteferrika 1727 yılında ilk matbaayı açmayı başardı İlk olarak "Vankulu Lûgatı" adında Arapça-Türkçe bir sözlük bastıforumsinsinet Ardından tarih ve coğrafya ilgili on altı eser daha yayımladı 1743'te bir atama emrini götürmek için Dağıstan'a gitti Bu yolculuğun ardından 1745 yılında öldü

İbrahim Müteferrika'nın ölümünden sonra, matbaanın işletme izni Rumeli kadılarından İbrahim Efendi ile Anadolu kadılarından Ahmed Efendi'ye verilmiştir

Kapalı Çarşı’nın Fesçiler Kapısı ile Beyazıt Camii arasında yer alan Sahaflar çarşısında ise İbrahim Müteferrika 'nın bir büstü bulunmaktadır

Eserleri
Risâle-i İslamiyye
Vesiletü't-Tıbâa
Usûlü'l-Hikem fî Nizâmi'l-Ümem

Tercüme Eserleri
Füyüzat ı Mıknatissiye 1731 Çev: İbrahim Müteferrika

Hakkında Hazırlanmış Eserler
Müteferrika ve Osmanlı Matbaası, Franz Babinger Çev: Nedret Kuran Burçoğlu Tarih Vakfı Yurt Yayınları, Mart 2004 ISBN 9799753331790

İbrahim Müteferrika ve Türk Matbaacılığı, Hüseyin Gazi Topdemir Kültür Bakanlığı yayınları 2002 ISBN 9751728630