Mondros Ateşkes Antlaşması Ve Sonuçları

Mondros Ateşkes Antlaşması ve Sonuçları
Osmanlı Devleti ile Anlaşma Devletleri arasında I Dünya Savaşı'nın silahlı çatışmalarını bitiren antlaşmadır Osmanlı Devleti'ni savaşa sokan İttihat ve Terakki Fırkası, savaşın kaybedileceğini gördüğü için hükümetten çekilmiş, partinin ileri gelenleri gizlice ülkeyi terk etmiştir

Yeni kurulan Ahmet İzzet Paşa Hükümeti, İtiaf Devletleri ile ateşkes görüşmelerine başlamıştır Bu görüşmelerde Anlaşma Devletleri'ni İngiltere temsil etmiştir Anlaşma Devletleri adına İngiliz Amirali Calthorpe, Osmanlı yönetimi adına da Bahriye Nazırı Rauf Bey arasında Limni Adası'nın Mondros limanında imzalanmıştır

25 maddeden oluşan bu ateşkeste, Osmanlı Devleti'ni yok sayan çok ağır şartlar yer almıştır Bu ateşkes geçici bir belge olmasına karşın içeriğinde ateşkesin hükümlerinden daha fazlasına yer verilmiş ve Osmanlı Devleti'nin kayıtsız şartsız teslimini içermiştir

Osmanlı Devleti, bu ateşkesi imzalarken Wilson İlkeleri'ni bir güvence olarak görmüştür Ayrıca Osmanlı Devleti'nin savaş gücünün kalmaması, Bulgaristan'ın savaştan çekilmesiyle Osmanlı Devleti'nin Almanya ile karayolu bağlantısının kesilmesi ve Alman yardımlarının ulaşamaması etkili olmuştur

Bu antlaşmaya göre,
— Çanakkale ve İstanbul boğazları itilaf Devletleri'nin denetimine bırakılacak

— İç güvenliğin sağlanması için gerekli birliklerin dışında Osmanlı orduları dağıtılacak, silah ve cephaneleri Anlaşma Devletleri'ne teslim edilecek

— Anadolu dışındaki cephelerde savaşan Osmanlı askerleri itilaf Devletleri'ne teslim olacak

— Osmanlı Devleti'nin bütün limanları, tersaneleri, Toros Tünelleri İtilaf Devletleri'ne teslim edilecek

— Osmanlı Devleti müttefikleri ile tüm ilişkilerini kesecek

— Osmanlı Devleti'nin elindeki tüm esirler serbest bırakılacak

— Ülkedeki tüm haberleşme ile ulaşım araç ve gereçleri İtilaf Devletleri'nin kontrolüne bırakılacak

— İtilaf Devletleri kömür, akaryakıt gibi tüm ihtiyaçlarında Osmanlı Devleti'nin kaynaklarını kullanacak

— İtilaf Devletleri, güvenliklerini tehdit eden bir durum ortaya çıkarsa stratejik öneme sahip bütün yerleri işgal edebilecek (7 madde)

— Vilayet-i Sitte'de (Erzurum, Bitlis, Elazığ, Sivas, Van, Diyarbakır) bir karışıklık çıkarsa İtilaf Devletleri bu yerleri işgal edebilecek (24 madde)


Ateşkesin Önemi ve Sonuçları:
— Orduları dağıtılan Osmanlı Devleti'nin savunma gücü yok edilmiştir Ayrıca egemenlik alanı daraltılmıştır

— Osmanlı Devleti fiilen sona ermiştir

— Boğazların denetiminin İtilaf Devletleri'ne bırakılmasıyla Rumeli ile Anadolu arasındaki bağlantı kesilmiş ve başkentin güvenliği tehlikeye düşmüştür

— Anlaşma Devletleri savaş sürerken tasarladıkları ve aralarında paylaştıkları Osmanlı topraklarını işgal edeceklerini açıkça ortaya koymuşlardır Ateşkesin 7 maddesi Anadolu'nun işgali için gerekçe oluşturmuştur

— Ateşkesin 24 maddesi ile de Anlaşma Devletleri Ermenilere yurt vermeyi amaçlamışlardır

İLK İŞGALLER
Anlaşma Devletleri Mondros Ateşkes Antlaşmasından hemen sonra ateşkesin 7 maddesini gerekçe göstererek işgallere başlamışlardır Bu işgaller Anlaşma Devletleri'nin Wilson ilkeleri'ne uymadıklarını gösterdiği gibi gerçek düşüncelerini de ortaya koymuştur

İngilizler: Musul, Samsun, Merzifon, Urfa, Antep, Maraş (Musul'a karşılık Urfa, Antep, Maraş daha sonra İngilizler tarafından Fransızlara bırakılacaktır)

Fransızlar: Hatay, Dörtyol, Adana, Mersin, Pozantı ve çevresi, Zonguldak

İtalyanlar: Muğla, Antalya, Konya ve çevresini işgal etmişlerdir

Ayrıca İtilaf donanmaları boğazları geçerek 13 Kasım 1918 tarihinde İstanbul önlerine demirlemiş, imparatorluğun başkenti fiilen işgal edilmiştir

UYARI: Türk ulusu bu işgalleri başlangıçta geçici olarak görmüş, bu nedenle işgallere karşı fazla tepki göstermemiştir Ancak Yunanların İtilaf Devletleri'nin desteğiyle daha sonra İzmir ve çevresini işgal etmesi bu işgallerin geçici olmadığını ortaya koymuş, bu durum halkın uyanmasına ve direnişin başlamasına hız kazandırmıştır

PARİS BARIŞ KONFERANSI (18 OCAK 1919)
İtilaf Devletleri Paris Konferansı'nı yenilen devletlerle yapacakları barışın esaslarını belirlemek ve aralarındaki anlaşmazlıkları çözüme kavuşturarak toprak paylaşımlarını yeniden yapmak için toplamışlardır

Bu konferansta Osmanlı Devleti dışındaki yenik devletlerle yapılacak barış antlaşmalarının esasları belirlenmiş, Osmanlı Devleti'nin topraklarının paylaşımında sorun yaşadıkları için yapacakları antlaşmanın taslağını ertelemişlerdir

Konferansta Wilson İlkeleri'nde yer alan devetler arasındaki sorunların barış yoluyla çözülmesi için bir barış örgütünün kurulması kararlaştırılmıştır (Cemiyet-i Akvam)

Anlaşma Devletleri, ABD Başkanı Wilson'un savaşın sonlarına doğru yayımladığı ilkeler bazı devletlerin çıkarlarına uygun olmadığı halde bu devletler ilkeleri kabul ettiklerini açıklamışlardır Konferansta ise ise İngiltere ve Fransa, sömürgeciliği devam ettirmek için "Mandater rejim"i gündeme getirmişlerdir Buna göre, bağımsızlığını yeni kazanmış; ancak kendi kendini yönetemeyecek uluslar, büyük devletler tarafından kendini idare edebilecek düzeye gelene kadar Milletler Cemiyeti gözetiminde yönetilecektir Böylece Batılı devletler, Osmanlı topraklarında sömürgeciliği yasallaştırmışlardır ingiltere; ayrıca Anadolu topraklarında çıkarlarını sürdürmek için azınlıkların devlet kurmalarına destek vermiş, Osmanlı sınırlarında yaşayan azınlıkların temsilcilerini konferansa davet ederek çoğunlukta oldukları bölgeleri belirlemelerini istemiştirforumsinsinet

Konferansta İngiltere'nin isteğiyle Doğu Anadolu'da bir Ermeni Devleti'nin kurulması, sınırlarının da ABD tarafından çizilmesi istenmiştir

UYARI: ABD, General Harbourd'u daha sonra bölgeye göndermiş, Harbourd da ABD senatosuna sunduğu raporda Ermenilerin bölgede devlet kurmak için yeterli nüfus çoğunluğuna sahipolmadığını bildirmiştir

Savaş sırasında Osmanlı topraklarının paylaşımında bulunmayan Yunanistan bu konferansta yer almış, daha önce İtalyanlara vaat edilen izmir ve çevresinin kendisine bırakılmasını istemiştir Gerekçe olarak da bölgede Rum nüfusun fazla olduğunu, bölgedeki Rumların Türkler tarafından katledildiğini öne sürmüştür Sömürgeci devlet olan İngiltere, Akdeniz'den geçen sömürge yolları üzerinde güçlü bir İtalya'nın olmasını istememiş, çıkarlarını koruyacak ve istediklerini yaptıracağı zayıf bir Yunanistan'ı bölgede tercih etmiştir Yunan iddialarını destekleyen ingiltere, Ege Bölgesi'nin Yunanlara bırakılmasını desteklemiştir İtalya bu karara tepki göstermiştir Ege Bölgesi'nin Yunanlara bırakılması Anlaşma Devletleri arasında ilk büyük ayrılığa yol açmıştır

İZMİR'İN İŞGALİ (15 Mayıs 1919)
Konferansta çıkan karardan sonra Yunanlar 15 Mayıs 1919'da İzmir'i işgal etmişlerdir İşgalin ilk günlerinde Yunanların bölgede binlerce Türk'ü katletmesi bu işgalin geçici olmadığını göstermiş, bölge halkının işgallere karşı direnişe geçmesine yol açmıştır Bu direniş; dünya kamuoyunda destek bulmuş, işgalci devletler uluslararası alanda zor durumda kalmıştır Osmanlı yönetiminin de isteği üzerine Anlaşma Devletleri bölgedeki olayları incelemek için Amiral Bristol başkanlığında bir heyeti görevlendirmişlerdir Bristol başkanlığında itilaf Devletleri'nin oluşturduğu heyet, bölgede kapsamlı bir araştırma yaparak bir rapor hazırlamıştır Bu raporda bölgede yaşayan Rumların nüfus olarak Türklerden fazla olmadığı ve bölgedeki katliamlardan Yunan ordularının sorumlu olduğu bildirilmiş ve Yunan ordularının bölgeden derhal çekilmesi gerektiği vurgulanmıştır

UYARI
1-Rapor, Türk Kurtuluş Savaşı'nın haklılığını gösteren ilk uluslararası belgedir

2-Osmanlı yönetiminin, bu işgale sessiz kalması Türk ulusunun hükümete olan güvenini sarsmıştır Ayrıca İzmir'in işgali halkın uyanmasını ve direnişe geçmesini çabuklaştırmıştır

KUVAYİ MİLLİYE (MİLİS GÜÇLER)
İzmir'in Yunanlar tarafından işgal edilmesi üzerine, Batı Anadolu'da silahlı bir hareket olarak doğmuştur

Kuvayi Milliye Yunanlara karşı çete savaşları yaparak düşman ordularını yıpratmış, halkı direniş konusunda bilinçlendirmiştir

CEMİYETLER:
Mondros Ateşkes Antlaşmasından sonra Osmanlı Devleti fiilen sona ermiş, bu durumdan özellikle azınlık örgütleri yararlanarak işgalci devletlerden aldıkları destekle çalışmalarına hız vermişlerdir

Zararlı Cemiyetler:

Azınlıkların Kurduğu Zararlı Cemiyetler Amaçları

— Anadolu'nun çeşitli yerlerinde kendi devletlerini kurmak
— Dünya kamuoyunu Türkler aleyhine harekete geçirerek Türk halkının haklı mücadelesini engellemek
— Anlaşma Devletleri'nin işgallerine ortam hazırlamak
— Milli direniş hareketini engellemek, İsyanlar çıkarmak ve ülkedeki düzeni bozmak

Etnik-i Eterya: Kuruluşu Rum isyanına dayanan bu cemiyet, Yunanistan'ın bağımsızlığı için mücadele etmiş, Bizans İmparatorluğu'nun yeniden kurulmasını amaçlamıştır (Megalo idea)

Mavri Mira: Rumlar tarafından kurulan bu cemiyet, Doğu Trakya ve Ege Bölgesi'nin Yunanistan'a bağlanması için çalışmalar yapmıştır

Pontus Rum Cemiyeti: Doğu Karadeniz'de Rum Devieti'ni yeniden kurmayı amaçlamıştır Ayrıca bu cemiyetin Yunanistan tarafından desteklenen Trakya Komitesi, Kordos, (Rum Göçmenler Cemiyeti) Yunan Kızılhaç ve Fener Rum Patrikhanesi gibi alt kolları bulunmaktadır

Hınçak ve Taşnak - Sütyun: Ermenilerin kurduğu bu cemiyetler, Doğu Anadolu'da bir Ermeni Devleti kurmak için çalışmışlardır

İsrailit, Makabi ve Alyans: Yahudilerin kurdukları bu cemiyetler, Filistin'de kurulması düşünülen İsrail Devleti için çalışmalar yapmışlardır Ancak belirli bir bölgede çoğunlukta olmadıkları için etkili olamamışlardır

Milli Varlığa Zararlı Cemiyetler

Azınlık cemiyetlerinin yanı sıra Türk ve Müslüman olup ulusal bilinçten yoksun kişiler tarafından kurulan bu cemiyetlerin amaçları :

— Ülkede birlik ve beraberliği bozmak
— İşgalci devletlerin desteğini alarak ülkede kargaşa yaratmak
— Yabancı ülkelerin himayesine girmek
— Saltanat ve hilafetin çıkarlarını savunmak

Sulh ve Selamet-i Osmaniye Fırkası: Vatanın kurtuluşunun ancak padişaha bağlı kalmakla gerçekleşebileceğini savunmuştur

Teali İslam Cemiyeti: Dönemin medreselerinde görevli müderrisler tarafından kurulmuştur Kurtuluşun halifeye ve İslam esaslarına bağlı kalınarak gerçekleşeceğini savunmuştur

Kürt Teali Cemiyeti: Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde bir Kürt Devleti kurmak istemiş, İngilizlerden de destek almıştır

Wilson İlkeleri Cemiyeti: ABD mandasını savunan bu cemiyet, ABD gibi güçlü bir devletin himayesine girilmesini istemiştir

İngiliz Muhipler Cemiyeti: İngiliz mandasını isteyen bu cemiyetin üyeleri arasında padişah, sadrazam ve devletin ileri gelenleri bulunmaktadır

Hürriyet ve İtilaf Fırkası: İttihat ve Terakki Fırkası'na karşı kurulmuştur Mondros Ateşkes Antlaşmasından sonra Anadolu'da başlayan direniş hareketine tepki göstermiştir

YARARLI CEMİYETLER

Müdafaa-i Hukuk: Anadolu'da başlayan işgallere Osmanlı yönetiminin seyirci kalması üzerine, Türk ulusunun haklarını savunmak için kurduğu cemiyetlerdir Bu cemiyetler, haklarını hukuki yollardan aramak istemişlerdir

Amaçları:
— Basın yayın yoluyla haklarını dünya kamuoyuna duyurmak
— Kendi bölgelerinin işgal edilmesini önlemek
— Savundukları bölgelerin Türklüğünü dünya kamuoyuna kanıtlamak
— Azınlıkların zararlı çalışmalarını önlemek,forumsinsinet
— Azınlıkların Anadolu'nun çeşitli yerlerinde devlet kurmalarına engel olmak

Kurulan bu cemiyetlerin bölgesel amaçlı çalışmalar yapmaları, ulusal bağımsızlık düşüncesine uygun değildir Bu bölgesel cemiyetler Sivas Kongresi'nde, "Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti" adı altında birleştirilerek tüm vatanın kurtarılması esası benimsenmiştir

Redd-i İlhak Cemiyeti: İzmir Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti'nin bir uzantısı olan bu cemiyet, bölgede Kuvayi Milliye hareketinin başlamasını sağlamıştır

İzmir Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti: İzmir ve çevresini Yunan işgallerine karşı savunmak için kurulan bu cemiyet, İzmir'in işgalinden önce bölgedeki diğer cemiyetlerle birleşerek Redd-i ilhak Cemiyeti'ni oluşturmuştur

Trakya Paşaeli Cemiyeti: Trakya bölgesini Yunanlılara karşı savunmak için kurulmuştur Cemiyet, Osmanlı Devleti dağıldığı takdirde Batı Trakya ile birleşerek ayrı bir devlet kurmayı düşünmüştür

Trabzon Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti: Trabzon ve çevresinde Pontus Rum Devleti'nin kurulmasını engellemek için mücadele etmiştir

Trabzon Adem-i Merkeziyet Cemiyeti: Bu cemiyet Pontus Rum Devleti'nin kurulmasını engellemek için çalışmıştır; ancak ileride Misak-ı Milli'ye karşı çıktığı için zararlı duruma gelmiştir

Kilikyalıiar Cemiyeti: Çukurova bölgesinin Fransızlara ve Ermenilere karşı savunulması için kurulmuştur

Doğu Anadolu Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti: Doğu Anadolu'da Ermeni Devleti'nin kurulmasını engellemek istemiştir Cemiyet, bölgedeki Türk halkın göç etmemesi kararını almış, böylece bölgede Türklerin nüfus bakımından fazla olmasını amaçlamıştır

Gizli Karakol Cemiyeti: İstanbul'ul işgali sırasında yapılacak çalışmalar için kurulmuştur

Milli Kongre Cemiyeti: İstanbul'da bulunan Darülfünun hocaları tarafından kurulmuştur Ulusal mücadeleyi basın -yayın yoluyla dünya kamuoyuna duyurmaya çalışmıştır Bu alanda yabancı dilde eserler yayımlamıştır