Ulusal Kurtuluş Savaşı'nın Kaynakları

Ulusal Kurtuluş Savaşı'nın Kaynakları
I Dünya Savaşı'nda dört yıl savaşan Osmanlı İmparatorluğu'nun çökmesinden sonra Türkiye'nin kurtuluşu için yapılan Ulusal Kurtuluş Savaşı'nın kaynakları her bakımdan çok kötü durumda idi Balkan Savaşı ve I Dünya Savaşı peş peşe gelince 1918 sonunda ateşkes imzalandığında Türkiye altı yıl savaşmıştı Bu savaşlar zaten mali ve ekonomik yönden perişan olan Türk kaynaklarını tüketmişti Mondros'tan sonra artık Arapların yaşadığı topraklar İmparatorluktan ayrılmış, ayrıca ülkenin en verimli toprakları dört yandan işgal edilmişti Birinci Dünya Savaşı'nda, Osmanlı Devleti 2850000 kişiyi silah altına almıştı Yararlanabildiği nüfusu o tarihte 15 milyon kadar olduğuna göre, bu sayı yaklaşık beşte bir oluyordu Bu büyük savaşta 325000 şehit 400000 yaralı 250000 esir verilmişti Salgın hastalıklardan ölenler ve göçler sırasında Türk halkındaki kayıplar toplanınca Türkiye'nin savaş kayıpları milyonla belirtilir Birinci Dünya Savaşı sonunda Türkiye'nin nüfusu, ekonomik,mali kaynakları yeni bir savaşı kaldıramayacak durumda görüldüğü için, ülkenin kurtuluşunu İngiliz, Amerikan mandalarında arayanlar çıktığı gibi yöresel kurtuluş çareleri arayan Müdafaa-i Hukuk hareketi de oluştu

Nüfus
Osmanlı İmparatorluğu'nda tam sağlıklı bir nüfus sayımı yapılmadığı için nüfus konusunda yeterli bilgi bulmak mümkün olamamaktadır 1902'de kabul edilen "Sicil Nüfus Nizamnamesi" (Nüfus Sicil Yönetmeliği) gereğince 1905'de nüfus sayımı yapıldı Ancak bu sayıma Arap vilayetlerinin çoğu (Hicaz, Bağdat-Basra, vs) ve Doğu illerinin çok ilkel durumda yaşayan aşiretleri alınamamıştı Bu durumda Osmanlı İmparatorluğu'nun nüfusu 1914 yılında 18520016 dolaylarında idi Mondros Ateşkesi'nin imzalanmasından sonra Halep, Suriye, Beyrut nüfusları toplamı olan 2805534'ü bu sayıdan düşünce 16714428 kalıyordu Ayrıca Türk Ordusu'nu arkadan vurdukları ve iç güvenliği bozdukları için 700000 kadar Ermeni de sınır dışı edilmişti Bunun dışında ülkede Rum, Ermeni, Musevi, Latin, Bulgar, Sırp ve Ulahların nüfus toplamı 3314965 idi Bunlar da genel nüfustan düşülünce İstiklal Savaşı'nın başladığı tarihte Türkiye nüfusu 13 milyon kadardı Ancak İzmir ve Batı Anadolu (3365308) ve Trakya(546280) Yunan işgali altında idi Buraların nüfusundan yararlanmak da mümkün olmuyordu Bu bakımdan yararlanılabilen nüfus toplamı 9000000 kadardı Ancak, bu nüfus, açlık, her çeşit, ihtiyaç malzemesinin yokluğu, salgın hastalıklar (kolera, tifüs, verem, sıtma, çiçek, firengi, vb) yüzünden perişan durumda idi Savaştaki insan kayıpları yüzünden erkek nüfusunun 18-35 yaş grubunda büyük açık oluşmuştu Toplumun üretici ve tüketici oranı bozulmuş, tüketici olan çocuk, yaşlı ve kadın nüfusu artarken üretici yaş grubundaki düşüş üretime ve ekonomiye kötü etki yapmıştı Ülkenin en aydın tabakası olan yedek subaylar savaşta ağır kayıplar vermişti

Ekonomik Durum
Birinci Dünya Savaşı'nda ülkenin gençleri üretim alanından alınıp cepheye gönderilince, bu nüfusun tüketici duruma gelmesi sebebiyle üretimde büyük düşüş oldu Her ne kadar kadınlardan üretimde yararlanmak yoluna gidildiyse de ihtiyacı karşılayamadı Savaş ekonomisi kuralları uygulandığı için, ülkenin bütün kaynakları ordunun gereksiniminde kullanıldı Yatırımlar durdu Bunun yanı sıra mali çöküntü, enflasyon daha çok arttı Savaş bittiğinde "Kapitülasyonlar" ve "Duyun-u Umumiye" yeniden devreye girdiler
Mondros Ateşkesi'nden sonra ülkenin en verimli toprakları ve gelişmiş şehirleri işgal edildiler Yunanlıların da İzmir ve Ege Bölgesi'ni işgal etmeleri üzerine, bu şehir ve yörelerin üretiminden ve vergilerinden yararlanma olanağı bulunamadı Böylece nüfus kaynağının yetersizliği yanı sıra, en verimli ve zengin ticari şehirlerin de düşman işgalinde bulunması yüzünden, İstiklal Savaşı boyunca ordunun insan kaynağı ve bunların beslenmesi, giydirilmesi, her türlü bakımı, silah ve cephane sağlanması, maaş ve diğer masrafların karşılanması için geri kalan, çoğu yoksul, üretimi çok düşük topraklardan ve küçük ticari işletmelerin bulunduğu şehirlerin kaynaklarından yararlanıldı insan ve çeşitli üretim mallarından yararlanılan vilayet ve sancaklar çok azdı Doğu Anadolu'dan (Birinci Dünya Savaşı'nda Rus ve Ermeni işgaline uğramış, nüfus içerilere göç etmiş olduğu için perişan durumda idi) yararlanmak mümkün olmadı Çeşitli gıda ve malzemeyi taşımak çok güçtü Bu sebeple buradan ancak silah ve cephane taşınabildi Milli Savunma Bakanlığı 1921 yılı sonunda bütün illerin ekonomik durumunu öğrenmek için bilgi istedi Menteşe, İzmit, Bolu, Eskişehir, Afyon, Teke, Kastamonu, Ankara, Konya, Niğde, Silifke, Samsun, Sivas, Kayseri, Trabzon, Elazığ, Erzurum, Diyarbakır, Bitlis, Van, Kars ve Ardahan'dan gelen raporlar bu yörelerin zirai ve hayvancılıkla ilgili üretim mallarına sahip olduğunu gösteriyordu Değerli madenlerin üretimi çok düşük olduğu gibi, işletmeciliğinin büyük kısmı yabancıların elindeydi En önemli maden olan kömürün 1921 yılında üretimi 342041 ton, 1922'de ise 410000 ton idi Ancak kömürün bulunduğu Zonguldak bir süre Fransız işgalinde kalmıştı

Yollar ise çok kötü durumda idi Karayolları şose ve toprak olup, kullanılamayacak durumdaydı Bu yollarda kullanılan ulaşım araçlarının çoğu, ilkel araçlardı Kağnı, iki veya dört tekerlekli atlı arabalar, deve, eşekle, taşımacılık yapılıyordu Bunlar durumlarına göre 100-140 km arası yük taşıyabiliyorlar ve günde (kağnı 15-20 km) 15-40 km arası gidebiliyorlardı Kamyon ve benzeri motorlu araçlar yok denecek kadar azdı

Demiryolları İstanbul-Bağdat hattı ve diğer hatlardan oluşuyordu İzmit'e kadar İngiliz işgalinde idi Eskişehir'de bulunan İngilizler, Türk kuvvetlerinden kaçarlarken üç tren kullandılar İşletme veznesindeki 20000 lirayı önemli memurları ve 13 lokomotif ve 100'den çok vagonu da beraber götürdüler Ulusal kuvvetlerin elinde Osmaneli-Eskişehir (118 km), Eskişehir-Ankara (268 km), Konya-Ulukışla (237 km) hatları vardı Bunlar toplam 1000 km kadar tutuyordu Bu hatlarda ise kömürlü 15 ve mazotlu 5 Lokomatif ve 717 kadar vagon vardı M Kemal Paşa 25 Mart 1920 tarihinde bu hatlara el koydurtarak askeri yönetim altına aldırttı Ancak Eskişehir-Kütahya Savaşları sırasında kömür olmadığı için odun ve hatta vagonlar yakılarak taşıma yapılmaya çalışıldı

Fakat taşıma yetersizliği ve haberleşme olanaksızlıkları yüzünden Eskişehir'de çok malzeme kaldı Sakarya Savaşı sırasında bu hatta günde ancak 320 ton malzeme taşınabildi Büyük Taarruz öncesi ise 600 tona, bazen de 900 tona ulaştı

Deniz taşımacılığı, özellikle yurt dışından gelen malzemenin taşınması için büyük önem taşıyordu Osmanlı Donanması İtilaf Devletleri'nin elinde bulunuyordu Bu sebeple İstiklal Savaşı boyunca TBMM çok sınırlı olanaklarla çalıştı 24 Ağustos 1920'de "Mili Savunma Bakanlığı Umuru Bahriye Müdüriyeti" kuruldu Eylül 1920 tarihinden itibaren Rus limanlarından başlayan taşımada sivil motorlar çalıştılar Diğer yandan Samsun'da Deniz Harp Okulu kuruldu, fakat ancak altı ay çalışabildi Birkaç gemiyle başlayan bu ulaşım Rusların yardımı ile güçlendiforumsinsinet

Heyet-i Temsiliye Dönemi
Yunan işgali ve M Kemal Paşa'nın Anadolu'ya çıkıp, Ulusal Mücadele'ye başlaması aynı tarihlere rastlıyordu Bu sebeple M Kemal Paşa Erzurum'dan itibaren Heyet-i Temsiliye'nin kurulması ile birlikte, mali kaynak bulma sorunlarıyla karşılaşırken; Yunan işgaline karşı direnişi başlatan Kuva-yı Milliyecilerin de insan ve para kaynağı bulmaları gerekiyordu Bu iki olay Sivas Kongresi'nde M Kemal tarafından birleştirildi

M Kemal Paşa Anadolu'ya 16 kişilik bir heyetle gelmişti Başlangıçta bu heyetin masrafları, peşin alınan üç aylık ödenekleri ile karşılanabilmişti Fakat Amasya Genelgesi'nin duyulmasından sonra İstanbul Hükümeti kendisini görevden aldı Bu sebeple masrafların karşılanması zorlaştı Amasya'dan Erzurum'a ise M Kemal Paşa'nın biriktirdiği 800 lira ile gidildi Erzurum Kongresi'ne gönderilen delegelerin masrafları, gönderen ilin Müdafaa-i Hukuk gruplarınca karşılandı Erzurum Müdafaa-i Hukuku ise , ev sahibi olarak masrafları üstlendi Erzurum Şubesi Erzurum halkının manevi desteği yanı sıra, maddi yardımda bulunmasını şükranla anıyordu Kongre giderlerinin ve temsilcilerin ağırlanması için toplanan para 1500 liraydı Kongre sona erdiğinde kasada 80 lira kalmıştı M Kemal Paşa Erzurum'da askerlik mesleğinden ayrıldığından, kendisinin ve yanındakilerin Erzurum'dan Sivas'a gitmeleri için para bulmak gerekiyordu Gerçi Heyet-i Temsiliye Başkanı olduğundan yönetmelik gereğince masrafların Vilayet-i Şarkiye Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti'nce karşılanması gerekiyordu, fakat kasada 80 lira kalmıştı M Kemal Paşa'nın bu sıkıntılı anında, Emekli Binbaşı Süleyman Bey (60 yaşında), Cemiyet'e, "Ulusun selametinden başka bir dileğim yok Bu parayı size veririm Fakat bu parayı verdiğimizi ne Paşa ne de başka kimse bilmeyecek, ileride Müdafaa-i Hukuk'un parası olursa verirsiniz, olmazsa helal olsun" diyerek biriktirdiği 900 lirayı verdi İşte M Kemal Paşa ve yanındakiler Erzurum'dan bu para ile yola çıktılar

Sivas Kongresi'ne katılan delegelerin masrafları Müdafaa-i Hukuk örgütlerince karşılandı Fakat bazı yerlerin temsilcileri, temsilcisi oldukları şehirlerde anlaşmazlık olduğundan kendi paralarıyla geldiler Sivas'a gelen temsilcilerin barındırılma ve yemek ihtiyaçlarını Şekeroğlu İsmail Efendi karşıladı 28 delegeyi 32 gün ağırladı Sivas Kongresi'nde seçilen Heyet-i Temsiliye'nin de parası yoktu Erzurum'da alınan para tükenmişti Rauf Bey 100 altın vererek bir süre ihtiyacı giderdi Sivas'tan Ankara'ya kadar aynı sorunlar devam etti Ankara'da TBMM'nin açılması ile yeni dönem başladı Meclis'in açılışına kadar ise 2 Kolordu Komutanlığı masrafları karşıladı