Montrö Boğazlar Sözleşmesi Hakkında Bilgi

Montrö Boğazlar Sözleşmesi Hakkında Bilgi
XIX yüzyılda Rusya’nın sıcak denizlere ulaşmak istemesi, “Boğazlar sorununun” ortaya çıkmasına neden olmuştur Osmanlı Devleti, Mondros Ateşkes Anlaşması ile Boğazların denetimini İtilaf Devletleri’ne bıraktı (1918) Kurtuluş Savaşı’nın kazanılması ve Mudanya Ateşkes Anlaşmasfnın imzalanması üzerine, İtilaf Devletleri Boğazların yönetimini TBMM’ye bırakma kararı aldılar Ancak Lozan Konferansı’nda bu sözlerinde durmadılar (1922)
Lozan’da en çok tartışılan konularından biri olan Boğazlar sorunu şu şekilde çözümlenmiştir:

* Boğazların idaresi, başkanlığını bir Türk’ün yapacağı uluslararası komisyonun denetimine bırakılmıştır

* Boğazların her iki yakasında 25′er km’lik askerden arındırılmış bölge oluşturulmuştur Buna karşılık diğer devletler de silahlarını azaltacaktı
1933′ten sonra İtalya, Almanya ve Rusya silahlanmaya başladı Ayrıca İtalya Habeşistan’a, Japonya Mançurya’ya saldırırken Almanya da askersiz bölge ilan edilen Ren bölgesine girdi Milletler Cemiyeti barışı tehdit eden faaliyetleri önleyemedi Bu gelişmeler üzerine kendi güvenliğini garanti altına almak isteyen Türkiye, 10 Nisan 1936′da Boğazlar üzerindeki sınırlamaları kaldırmak amacıyla Lozan Antlaş-ması’nı imzalayan devletlere birer nota gönderdi Türkiye bu notada savunmasının ve egemenlik haklarının korunması için Boğazlarla ilgili hükümlerin düzeltilmesini istemiştirforumsinsinet Türkiye’nin bu isteği ilgili devletler tarafından olumlu karşılanmıştır İsviçre’nin Montreux (Montrö) şehrinde bir konferans toplandı Bu konferansa Türkiye, İngiltere, Fransa, Sovyetler Birliği, Japonya, Yunanistan ve Yugoslavya devletleri katıldı Konferans sonunda Montrö Boğazlar Sözleşmesi imzalandı (20 Temmuz 1936) İtalya da iki yıl sonra bu sözleşmeyi tanımıştır

Montrö Sözleşmesi’ne göre;
1 Lozan Antlaşmasfnda kurulan Boğazlar Komisyonu kaldırılarak bütün yetkileri Türkiye Cumhuriyeti’ne devredilecektir
2 Lozan Antlaşması ile Boğazların iki yanında askersiz duruma getirilen yerlerde, Türkiye asker bulundurabilecek ve tahkimat yapabilecektir,
3 Ticaret gemilerinin her iki yönde Boğazlardan geçişi serbest olacaktır
4 Savaş gemilerinin geçişi ise zaman ve ağırlık bakımından sınırlandırılacaktır
5 Türkiye, savaşa girer veya bir savaş tehlikesi ile karşılaşırsa, Boğazları istediği gibi açıp
Montrö Boğazlar Sözleşmesiyle;
* Türk Devleti’nin egemenlik haklarını sınırlayıcı hükümler kaldırılmıştır
* Boğazlarda asker bulundurulması ile Türkiye, Doğu Akdeniz’de ve milletlerarası dengede önem kazanmıştır

Türk - Sovyet ilişkilerinde ayrılığın ilk adımı atılmış, sözleşme Sovyet Rusya tarafından yetersiz bulunmuştur Montrö Konferansı, Türkiye’nin İngiltere ve Rusya ile ilişkilerinde yeni gelişmelerin başlangıcı olmuş, Türkiye eski dostu Rusya’dan daha çok, yeni dostu İngiltere’ye bağlanmıştır

Rusya, Lozan’da Türkiye’nin görüşünü desteklerken, Montrö’de destek vermemiştir Bu durum Rusya’nın, Türkiye’nin Boğazlara tek başına hakim olmasını istemediğini ve iyi ilişkilerin bozulmaya başladığını göstermektedir Günümüzde Rusya’nın dağılmasından sonra Boğazların stratejik önemi daha da artmıştır Eski Doğu Bloku ülkelerinin (Rusya, Ukrayna, Bulgaristan, Romanya, Gürcistan) batılı ülkelerle ilişkilerinin giderek artmasından dolayı Boğazların da önemi artmıştır