20.Yüzyıl Başlarında Osmanlı Devleti |
|
|
#1 |
|
Prof. Dr. Sinsi
|
20.Yüzyıl Başlarında Osmanlı Devleti20 Yüzyıl Başlarında Osmanlı Devleti XX Yüzyılın Başında Osmanlı İmparatorluğu, 20 yy başlarında osmanlı devleti, 20 yy başlarında osmanlı devletinin durumuII MEŞRUTİYET :Osmanlı devletinde iyileştirme çabaları doğrultusunda 1839 'da Tanzimat Fermanı , 1856 'da Islahat Fermanları ilan edilmişti Tanzimat Fermanıyla Osmanlı Devletine kanun gücü girmiş,halkın can,mal, namus güvenlikleri sağlanmış, Islahat Fermanıyla da Gayrı Müslimlere birtakım haklar verilmişti![]() Ancak yapılan bu çalışmalar Osmanlı Devletinin durumunda tamamen bir düzelme sağlayamadığı gibi, Avrupalı devletlerin Osmanlı Devleti içine müdahalesini de önleyemedi Bu ortamda yetişen Osmanlı aydınları Genç Osmanlılar (Jön Türkler) eğer Osmanlı Devletinde Meşrutiyet rejimi ilan edilirse halkın yönetime katılacağını,azınlıklarında yönetime katılarak kendi sorunlarını dile getirdikleri gibi çözümlerini de üreteceklerini, dolayısıyla Avrupalı Devletlerin Osmanlı Devletine müdahale etmeyeceklerini düşünüyorlardı Ziya Paşa, Namık Kemal, Prens Sabahattin gibi düşünürlere Osmanlı Devletinde bazı devlet adamları da katılıyorlardı (Mithat Paşa) 1876 'da I Meşrutiyet (Kanun-i Esasi - İlk Anayasa) ilan edildi![]() Önemi :
Abdülhamit Meclis-i Mebus an'ı kapatarak, Anayasa'yı yürürlükten kaldırdı Ülkede İstibdat (Baskı) uygulayarak yönetmeye başladı Aydınlar bu durum üzerine Meşrutiyet'in yeniden yürürlüğe girmesi amacıyla gizlice mücadele etmeye başladılar Bu mücadelede merkezi Makedonya'da Selanik bulunan " İttihat ve Terakki Partisi " en etkili olan kuruluştur Bu dönemde M Kemal'de Suriye'de " Vatan ve Hürriyet " adlı bir cemiyet kurduysa da bu cemiyetin Suriye'de etkili olamaması nedeniyle bu cemiyet İttihat ve Terakki Cemiyetiyle birleşmiştir![]() 1908 yılında İngiltere ve Rusya'nın Reval'de görüşmeleri , bu görüşmelerde İngiltere'nin Rusya'yı Osmanlı Devletine karşı izlediği politika da serbest bırakması üzerine mücadele hızlanmış Makedonya'da Resneli Niyazi adlı subayın isyan etmesiyle II Abdülhamit Meşrutiyeti II defa ilan etmek zorunda kalmıştır (24 Temmuz 1908)![]() II Meşrutiyet'le birlikte İttihat ve Terakki Partisinin karşısına " Ahrar " partisi kurulmuştu Parti Meşrutiyet rejimine karşı tavır izlemekteydi Sonuçta İstanbul'da 31 Mart Olayı (13 Nisan 1909) dediğimiz ayaklanma çıktı![]() Önemi :
Nedenleri :
Kemal Derne ve Tobruk'ta başarılı Destek yetersizliği ve Balkan Savaşlarının çıkması İtalya Rodos ve Oniki adayı işgal etti![]() Sonuç : Uşi Antlaşması : Trablusgarp ve Bingazi İtalya' ya verildi ![]() Oniki ada Balkan Savaşları sonuna kadar (Güvenlik gerekçesiyle) İtalya'da kalacaktı Ancak İtalya adaları geri vermedi II Dünya savaşında yenilmesiyle de Adalar Yunanistan'a geçti![]() Önemi: Osmanlı Devleti Kuzey Afrika'daki son toprak parçasını kaybetti ![]() BALKAN SAVAŞLARI Sebep: Rusya'nın Panislavist politikası ve sıcak denizlere inme düşüncesi doğrultusunda Balkan Devletlerini Osmanlıya karşı kışkırtması ![]() AÇIKLAMA: İngiltere, Osmanlı-Almanya yakınlaşmasından rahatsızlık duyuyordu Çünkü Almanya hem Avrupa’nın güçlü bir devleti hem de İngiltere’nin sömürgelerine göz diken bir tavırda idi İngiltere Almanya tehlikesine karşı daha zayıf durumda olan Rusya’yı kullanmaya karar verdi![]() 1908 yılında Estonya’nın başkenti Reval’de yapılan görüşmelerden sonra İngiltere Rusya’yı Balkan ve Osmanlı politikasında serbest bıraktı Yani Rusya boğazları ele geçirebilecek, İngiltere buna ses çıkarmayacaktı Fırsatı değerlendiren Ruslar Balkan Devletlerini Osmanlı Devletine karşı kışkırttılar![]() I BALKAN SAVAŞISavaşın başlaması: Rusların kışkırtmasıyla Sırbistan, Yunanistan, Karadağ ve Bulgaristan aralarında anlaşarak Osmanlı Devletine savaş açtılar ![]() Osmanlı Ordusunun bir bölümü savaştan önce terhis edilmişti Bu duruma bir de subaylar arasındaki siyasi çekişmeler eklenince Osmanlı Devleti bütün cephelerde yenildi![]() Makedonya, Batı Trakya, Edirne ve Kırklareli işgal edildi Arnavutluk bağımsızlığını ilan etti![]() Balkanlarda Osmanlıdan ayrılarak bağımsız olan son devlet ARNAVUTLUK’tur ![]() Sonuç: Balkanların yeni haritasını belirlemek amacıyla LONDRA KONFERANSI toplandı (1912) Londra Konferansında Osmanlı devleti Midye-Enez çizgisinin batısında kalan topraklarını kaybetti (Makedonya, Batı Trakya, Edirne, Kırklareli) Ayrıca Bozcada ve Gökçeada dışındaki bütün Ege adaları Yunanistan’a geçti![]() II BALKAN SAVAŞI:Nedeni: I Balkan savaşında en çok toprağı Bulgaristan almıştı Bu durumdan memnun olmayan Yunanistan, Sırbıstan, Karadağ ve Romanya Bulgaristan’a savaş açtılar Bu durumdan faydalanan Osmanlı Devleti’de savaşa girerek Edirne ve Kırklareli’yi Bulgarlardan geri aldı![]() NOT: I Balkan Savaşı Osmanlı Devletine karşı, II Balkan Savaşı ise Bulgaristan'a karşı yapılmıştır![]() SONUÇ: Osmanlı Devleti Bulgaristan ile İSTANBUL, Yunanistan ile ATİNA Anlaşmalarını imzaladı (1913)NOT: İstanbul ve Atina Antlaşmalarında Bulgaristan ve Yunanistan'da yaşayan Türklere “Azınlık”statüsü verildi ![]() NOT: Balkan Savaşlarından sonra Talat, Cemal ve Enver Paşaların devlet idaresindeki etkinliği arttı (Üç Paşa Devri)Balkan Savaşları Sonucu Yapılan Antlaşmalar: Londra Antlaşması (1913) (Osmanlı Devleti-Balkanlı Devletler) İstanbul Antlaşması (1913) (Osmanlı Devleti-Bulgaristan) Atina Antlaşması ( 1913) ( Osmanlı Devleti-Yunanistan) Bükreş Antlaşması ( 1913 ) ( Balkanlı devletler kendi arasında) Balkan Savaşlarıyla Osmanlı Devletinin Kaybettiği yerler:
DÜNYA SAVAŞI (1914-1918)1914 yılında başlayan Birinci Dünya Savaşı o tarihe kadar insanlığın görmediği en büyük, en felaketli, en kanlı savaş olmuştur Birinci Dünya Savaşının Nedenleri: Sanayi İnkılabı (Devrimi) ile Avrupa'da hızla sanayileşme başladı Bu durum sanayileşen ülkeler için üretecekleri mallar için hammadde ve ürettikleri malları satabilmeleri için pazar ihtiyacı ortaya çıkarmıştı Yani Sanayi Devrimi ile birlikte Dünya'da hızlı bir Sömürgeleşme mücadelesi başlamıştı XX yüzyıl başlarında Avrupa'da en fazla sömürgeye İngiltere sahipti Özellikle deniz üstü egemenliğiyle İngiltere çok sayıda sömürgeye sahip olmuştu Bu nedenle İngiltere için "Üzerinde Güneş batmayan İmparatorluk " denilmiştir Fransa'da çok sayıda sömürgeye sahip ülkelerden birisiydi Rus Çarlığı ise Polonya ve Baltık denizi kıyılarından Mançu Denizi'ne kadar uzanan ülkelere sahip olmuş ancak sıcak denizlere inmek ,özellikle Akdeniz'e inebilmek için ;Boğazlara ve Basra Körfezine sahip olma peşinde politika izlemekteydi Bu nedenle özellikle Balkanlar'da kendisi gibi Slav Irkı'ndan olanları destekliyor Sırbistan'ın sınırlarını genişletmesi ve Balkanlarda Avusturya-Macaristan İmparatorluğunun etkisini azaltmak ve Osmanlı imparatorluğunu parçalayarak boğazlara sahip olmak istiyordu Almanya siyasal birliğini geç kurduğundan dolayı (1870) sömürgeleşme mücadelesine geç başlamıştı Gelişen sanayisi için hammadde ve pazar ihtiyacını karşılama politikası izlemeye başlamıştı İtalya'da siyasal birliğini geç kurduğundan dolayı (1871) sömürge mücadelesine geç başlamıştır Bu durum özellikle geniş sömürge ağına sahip İngiltere ve Fransa'yı Ekonomik ve Siyasal açıdan rahatsız etmiştir![]() Balkanlarda ise Rusya'nın Sırbistan'ı desteklemesiyle toprak bütünlüğü tehlikeye düşen Avusturya-Macaristan İmparatorluğu Almanya ile ilişkileri geliştirmeye başlamıştır Fransa savaşta kaptırmış olduğu Alsas-Loraine (Kömür yataklarına sahipti) bölgesini Almanya'dan geri alabilmek için fırsat kollamaktaydı Böylece Avrupa'da İngiltere ve Fransa'ya karşı Almanya-İtalya işbirliği, Balkanlar'da ise Sırbistan'ı destekleyen Rusya'ya karşı, Almanya - Avusturya-Macaristan İmparatorluğu işbirliği oluştu Almanya, İtalya ve Avusturya -Macaristan İmparatorluğundan oluşan bu guruba Üçlü İttifak (Bağlaşma) devletleri denilir Bu guruba karşı da İngiltere-Rusya ve Fransa bir dayanışma gurubu oluşturdular Bu guruba da Üçlü İtilaf (Anlaşma) devletleri denilir forumsinsi netBağlaşma gurubunda bulunan İtalya, Anlaşma devletlerinin kendisine gizli anlaşmalarla Anadolu'dan toprak vaat etmesiyle Anlaşma devletleri gurubuna geçmiştir Bağlaşma bloğuna Osmanlı Devleti ve Çanakkale savaşları sonrası Bulgaristan katılmıştır Anlaşma bloğuna ise Japonya, Portekiz, Amerika Birleşik Devletleri, Yunanistan, Romanya gibi devletler katıldılar![]() Savaşın Nedenleri Devletlerarası Ekonomik ve Siyasi mücadele (Özellikle Almanya ve İngiltere arasında)(Savaşın Temel sebebi)Fransa'nın Alsas-Loraine bölgesini Almanya'dan geri almak istemesi Rusya'nın Balkanlarda izlediği Panislavizm politikası; Sırbistan'ı desteklemesi sonucu bu devletin sınırlarını genişletme isteği; Bu durumun ise Avusturya-Macaristan İmparatorluğunun toprak bütünlüğünü tehlikeye düşürmesi ![]() Avusturya-Macaristan İmparatorluğu Veliahtının Saray-Bosna'da bir Sırplı tarafından öldürülmesi (Görünür neden: Savaşın başlama nedeni)![]() Osmanlı İmparatorluğunun Savaşa giriş Nedeni:
Çanakkale Cephesi: Nedenleri:
![]() Kafkas (Doğu) Cephesi: Bakü Petrol bölgesini ele geçirmek ve Orta asya Türk topluluklarına ulaşmak amacıyla açıldı Özellikle hava şartları yüzünden Sarıkamış Harekatı başarısız oldu![]() Suriye Filistin Arabistan Cepheleri: İngilizler ve Araplarla savaşıldı ![]() * Arapların Halifeyi dinlemedikleri görülerek Ümmetçilik anlayışının geçerliliğini yitirdiğini göstermektedir (Milliyetçilik etkili olmuştur)Romanya, Galiçya, Makedonya Cepheleri: Müttefik Bulgar ve Avusturya için savaşılmıştır ![]() * Irak, Kanal, Kafkas, Çanakkale, Filistin Cepheleri ana cephelerdir ![]() * Hicaz, İran, Makedonya, Galiçya, Romanya,Yemen cepheleri ikinci cephelerdir ![]() SAVAŞI SONA ERDİREN ANTLAŞMALAR: Versay Ant (28 Haz 1919) İtilaf Dev -Almanya Ağır koşullardan dolayı II Dünya savaşına ortam hazırlamıştır![]() Sen Jermen Ant (10 Eylül 1919) İt Dev -Avusturya Avust -Mac İmp parçalandı![]() Avusturya, Macaristan, Yugoslavya kuruldu ![]() Nöyyi Ant (27 Kasım 1919) İt Dev -Bulgaristan![]() Bulgaristan, Yunanistan ve Yugoslavya'ya toprak verdi ![]() Trianon Ant (4 Haz 1920) İt Dev -Macaristan![]() Sevr Antlaşması (10 Ağus 1920) İt Dev -Osmanlı Dev Uygulanamayan tek antlaşma ![]() I Dünya Savaşı sonunda;
MONDROS ATEŞKES ANTLAŞMASI VE UYGULAMASI (30 EKİM 1918) İmzalanmasının Nedenleri:
Avusturya ve Almanya'da Cumhuriyet ilan edilerek rejim değişikliği oldu Osmanlı İmparatorluğunda milli mücadele sonucu rejim değişikliği olmuştur![]() I Dünya savaşı, yenik bitiren İttifak devletlerinin rejimlerini etkilemiştir![]() Antlaşma Ahmet İzzet Paşa kabinesinin Bahriye Nazırı Rauf Orbay başkanlığında bir heyet ile Anlaşma devletleri adına İngiliz amirali Calthorp arasında Limni adasının Mondros Limanında Agamemnon adlı bir zırhlıda imzalandı ![]() A-Siyasal Hükümler: Boğazlar derhal açılacak ve İstihkamları İtilaf devletleri tarafından işgal edilecekti ![]() (Ünlü 7 Madde) Bu madde ile itilaf devletleri 30 Ekim 1918 den sonraki işgallerinin hukuksal dayanağını oluşturmuşlardır* Osmanlı Devletinin tüm egemenlik haklarını sınırlayıcı niteliktedir * Anadolu'nun tamamen işgal edilebileceği anlamı taşımaktadır Doğu Anadolu'da altı vilayette karışıklık çıkarsa ( Erzurum, Van, Diyarbakır, Sivas, Bitlis, Elazığ ) işgal edebileceklerdi * Bu maddeyle bu bölgede Ermeni Devleti kurma hazırlığı söz konusudur forumsinsi netTüm haberleşme ve Ulaşım gereçleri Anlaşma devletlerinin dolaysız denetimi altına alınacaktı (Geniş kapsamlı bir işgal girişimi) * Bu hükümler Osmanlı Devletinin Siyasal bağımsızlığını yok etmeye yöneliktir![]() B- Askeri Hükümler: Güvenliğin sağlanması için gerekli olan askerden fazlası hemen terhis edilecek (Ordu dağıtılacak) Silah ve Cephane teslim edilecek Tersane ve Donanmaya el konulacak Anadolu dışındaki çarpışmış olan birlikler derhal teslim olacaklar Savaşta alınan esirler geri verilecek, Türklerden esir düşenler geri verilmeyecek ![]() Boğaz İstihkamları İtilaf devletlerine verilecek (İşgal edilecek) * Askeri hükümler savunma gücünü ortadan kaldırmayı dolayısıyla işgalleri kolaylaştırmayı amaçlamaktadır ![]() C-Ekonomik Hükümler: Demiryolları ve Limanlar İtilaf devletlerinin denetimine bırakılacak Bütün yeraltı kaynakları İtilaf devletlerinin denetimine bırakılacak ![]() * Mondros ateşkes antlaşması hükümlerinin Osmanlı Devletini Siyasi, Askeri ve Ekonomik açıdan fiilen bitirdiğini söyleyebiliriz UYGULAMASI Madde hükümleri uygulanmaya başladı ![]() Anlaşma Devletleri donanması 13 Kasım 1918 de İstanbul Limanına demirledi (Her an işgale hazır)Çanakkale ve İstanbul boğazları işgal edildi ![]() İngilizler Musul, Urfa, Antep, Maraş'ı işgal ettiler (Sonra Musul hariç Fransa'ya verildi) Samsun, Merzifon İngilizlerin denetimine verildi ![]() Fransızlar Adana ve yöresini (Çukurova Bölgesi) İtalyanlar Antalya ve Konya çevrelerini işgal ettiler (İşgaller 7 maddeye dayanmaktadır )* İşgal bölgeleri gizli antlaşmalarla önceden belirlenmişti ![]() Osmanlı hükümeti ateşkes hükümlerini yerine getirdi ![]() İttihat ve Terakki düşmanlığı başladı ![]() Ahmet İzzet Paşa Kabinesi yerine Tevfik paşa kabinesi yerine Damat Ferit Kabinesi (10 Mart 1919) getirildi Osmanlı Parlamentosu padişah tarafından dağıtıldı ![]() OSMANLI İMPARATORLUĞUNUN GİZLİ PAYLAŞILMA TASARILARI Seykıs-Pico Ant (1916) ( İngiltere-Fransa-Rusya ): Antlaşmayla İngiltere'ye, Ürdün ve Irak'ın koruyuculuğu; Fransa'ya, Mersin'den Mardin'e-Sivas'a uzanan Çukurova bölgesi, İskenderun-Hatay'dan başlayan güneye bölge, Irak'ın kuzeyi ve Suriye'nin koruyuculuğu; Rusya'ya, Doğu Anadolu ve Boğazlar ![]() Not: Rusya'nın savaştan çekilmesiyle Boğazlarda ortak bir yönetim, Doğu Anadolu'da Ermeni devleti kurma düşüncesi ortaya çıkmıştır ![]() Mac-Mahon Ant (1916) (İngiliz valisi(Mac-Mahon)-Hicaz Emiri (Hüseyin)) : Araplar Osmanlı devletine karşı ayaklanırsa Araplara bağımsızlık verilecektir Saint Jean De Maurıenne Ant (1917) (İng -Fr -İtalya) : İtalya'yı kendi yanlarına çekmek için İtalya'ya Ege-İç Ege bölgeleri ile Kuzeyde Konya'ya doğuda Mersin'e kadar uzanan Akdeniz kesimi vaadi![]() WİLSON İLKELERİ (1918) A B D başkanı Wilson'un savaş sonunda yayınladığı 14 maddelik İlkeler![]()
Galiplerin savaş sonucu görüşecekleri konular için toplanması ![]() Osmanlı İmparatorluğunun paylaşılma görüşmeleri ![]() Sonuçları:
Türklerin batı Anadolu'da Hristiyanları katletmek üzere oldukları propagandasıyla 7 maddeye dayanılarak İzmir İşgal edildi Osmanlı Hükümeti işgale kayıtsız kaldı![]()
a- Azınlıklar tarafından kurulan zararlı cemiyetler ![]() b- Türkler tarafından kurulan a- Azınlıklar tarafından kurulan zararlı cemiyetler: Mavri Mira: Eski Bizans İmp sınırlarına ulaşabilmek için (Megalo İdea) çalışıyordu Rumlar tarafından kurulmuştur Rum Kızılhaç ve Göçmenler Derneği Yunan Komitesi ve Trakya komitesi Etnik-i Eterya: Bir taraftan Mavri Mira ile işbirliği yaparken diğer taraftan Samsun -Trabzon ve yöresinde kurulmak istenen Rum Pontus Devleti için Rum Pontus Cemiyetini desteklemiştir Rumlar (Yunanlılar) kurmuştur Hınçak ve Taşnak Cemiyeti: Bağımsız bir Ermeni devleti kurmak için çalışmıştır Alyans İsrailit: Yahudiler tarafından kurulmuştur b- Türkler tarafından kurulan zararlı cemiyetler: Sulh ve Selamet i Osmaniye Fırkası: Ülkenin kurtuluşu için padişah ve halifenin buyruklarına uymak gerektiği görüşünü savunmuştur Teali i İslam Cemiyeti: Ülkenin kurtuluşunun Halife'de olduğu görüşü Kürt Teali Cemiyeti: Bağımsız bir Kürt Devleti kurmak amacıyla çalışmıştır ![]() İngiliz Muhipleri Cemiyeti: Ülkenin kurtuluşunun İngiltere Himayesine girmekle mümkün olduğu düşüncesini savunmuştur (İngiliz Mandacılığı) Hürriyet ve İtilaf Partisi: Zararlı cemiyetlerle işbirliği yaptı Wilson Prensipleri Cemiyeti: Osmanlı aydınları tarafından Amerikan Mandacılığını kabul etmek amacıyla kurulmuştur * Cemiyetlerin birleştiği tek nokta Milli Mücadeleyi boğmaktır B- MİLLİ (YARARLI CEMİYETLER) Trakya Paşaeli Cemiyeti: Trakya'nın Yunanlılara geçmesini engellemek amacıyla kurulmuştur ![]() İzmir Müdafa-i Hukuk u Osmaniye Cemiyeti: İzmir ' in Yunanlılara verilmesini engellemek amacıyla kurulmuştur (Reddi İlhak Cemiyeti)Trabzon Muhafazai Hukuk u Milliye Cemiyeti: Trabzon ve çevresinde kurulmak istenen Rum Pontus Devletine karşı kurulmuştur ![]() Kilikyalılar Cemiyeti: Adana ve yöresinin işgal edilmesine karşı olarak kurulmuştur ![]() Şark Vilayetleri Müdafa-i Hukuk u Milliye Cemiyeti: Doğu Anadolu'nun işgal edilmesini önlemek amacıyla kurulmuştur ![]() Milli Kongre: "Kuva-i Milliye " deyimini kullanan ilk siyasi kuruluştur Özellikleri:
|
|
|
|