Kurtuluş Savaşı Hazırlık Dönemi

Kurtuluş Savaşı Hazırlık Dönemi
1-Kuvayi Milliye Hareketi
a-Osmanlı Devleti Birinci Dünya Savaşından yenik ayrılmıştır
b-Mondros Ateşkes antlaşmasını imzalamıştır
c-Ordunun büyük bir kısmı terhis edilmiş, elinden silahları alınmış, vatan savunma gücünden yoksun bırakılmıştır
d-Osmanlı Hükümeti, bu olumsuz gelişmeler karşısında kayıtsız kalmış, işgal devletleriyle işbirliğine gitmiştir
Bu sebepler milletin tepkisine yol açmış Kuvayi Milliye’nin (Ulusal Kuvvetlerin) oluşmasına neden olmuştur

Vatanı koruma ve bağımsız yaşama duygusunu harekete geçirdi Ulusal derneklerin miting ve yayın yoluyla, mahalli kurtuluş birliklerinin silahlı, işgal kuvvetlerine karşı başlattıkları direnme hareketlerine Kuvayi Milliye Hareketi denir Bu hareketin özel amacı sadece belli bir bölgenin kurtarılmasına yöneliktir

Kuvayi Milliye Birlikleri
a-Düzenli bir ordu niteliğine sahip değildi Eli silah tutan herkesin katıldığı küçük silahlı gruplardı
b-Düşman ordusunu yıpratarak ilerleyişlerini yavaşlatmışlardır
c-İçinde önceden dağıtılmış ordu mensupları ve her kesimden halk vardı
d-Düzenli ordu kurulması aşamasına kadar askeri boşluğu doldurmuşlardır
e-TBMM’ye karşı çıkan ayaklanmaların bastırılmasında etkin rol oynamışlardır
f-Ulusal bilincin uyandırılmasını sağlamışlardır Ortak düşünce, vatan topraklarını savunmak ve Türk ulusunu onuruyla yaşatmaktı

Not: Mondros Ateşkes Antlaşmasının imzalanmasından sonra 1918’de Trakya’nın yunanlılarca işgaline karşı koymak amacıyla “Trakya Paşaeli Cemiyeti” kuruldu Bu dernek, düşman hareketlerine karşı kurulan ilk hareketi oluşturmuştur İzmir’in işgalinden sonra ise bu tür dernekler ve silahlı direnişçilerin sayıları artmış, bunların tümüne “Kuvayi Milliye” denilmiştir

2-Batı Cephesinin Kurulması
Yunanlılar İzmir’i işgal ettikten sonra; Yunan birlikleri Menemen, Manisa ve Turgutlu’ya girdiler Milli kuvvetlerin direnmesiyle karşılaştıkalrı için daha fazla ileriye gidemediler

Güneye doğru ilerleyen düşman kuvvetleri Aydın ve Nazilli’ye girmişlerdir
Bir yandan da denizden çıkardıkları kuvvetlerle Ayvalık’ı işgal etmişlerdir
Menemen üzerinden hareket eden düşman birlikleri Bergama’yı işgal etti
Düşmana karşı direnmenin giderek artması, bazı bölgelerde zafer sayılabilecek başarıların kazanılması, ulusal bilincin güçlenmesine yardımcı olmuştur 1919 yılı Temmuz ve Ağustos aylarında Balıkesir ve Alaşehir ‘de toplanan Milli kongrelerle Batı Anadolu’daki Kuvayi Milliye birliklerinin insan ve malzeme açısından desteklenmesine ve ortak bir cephe oluşturulmasına çalışılmıştır

Bu çalışmalar sonucunda Yunanlılar karşısında Ayvalık kıyılarından başlayıp Soma, Akhisar, Salihli, Nazilli kasabalarının batısından geçen bir hat üzerinde ulusal bir cephe (Batı Cephesi) oluşturulmuştur
Sivas Kongresinde alınan karar sonucu 9 Eylül 1919’da Ali Fuat (Cebesoy) Paşa Batı Anadolu’daki Kuvayi Milliye birliklerine komutan olarak atanmıştır

3-Mustafa Kemal’in Samsun’a Çıkışı (19 Mayıs 1919)
Mustafa Kemal’in Samsun’a çıkışından TBMM’nin açılışına kadar geçen süre ulusal mücadelenin hazırlık dönemini oluşturur ve kongreler dönemi olarak adlandırılır Mustafa Kemal; İstanbul’un resmen olmasa da işgal altında bulunmasından dolayı kurtuluşun ancak Anadolu’da gerçekleştirileceğine inanıyordu

30 Nisan 1919’da 9Ordu müfettişliğine atanan Mustafa Kemal’in padişahça bu göreve getirilmesinin nedenleri şunlardır

1-Birinci Dünya Savaşına Osmanlı Devletinin girmesine neden olan İttihatçı asker kadro ile ters düşmesi ve bu kadroyu eleştirmesi
2-İstanbul’a geldikten sonra padişah ve çevresinde güven verici bir izlenim bırakması, o dönemin ünlü komutanlarından biri olması
3-İstanbul hükümetinin, Doğu Karadeniz’de Pontuscu rumlara karşı sivil direnişçilerle birleşen askerler üzerinde Mustafa Kemal’in caydırıcı bir etki yapacağını düşünmesi
Mustafa Kemal’in gerçekleştirmek istediği temel amaç nedir?
Türk halkını, tehlikelere karşı uyarıp halkı örgütlemek ve bağımsızlık mücadelesini başlatarak kayıtsız şartsız ulus egemenliğine dayanan bağımsız bir Türk Devleti kurmaktır
Bölgedeki tüm askeri ve sivil makamlara emir verme yetkisi olan Mustafa Kemal Samsun’da;
a-Bütün yurttaki orduların ve silahların anlaşma devletlerine teslimini engellemeye çalıştı
b-Müdafaa-i Hukuk gruplarıyla ilişki kurarak “bölgesel kurtuluş” görüşünü ulusal bir niteliğe ve birliğe yükseltmeye çalıştı

19 Mayıs-25 Mayıs 1919 tarihleri arasında Samsun’da kalan Mustafa Kemal, İngilizlerin denetimindeki bir şehirde istediklerini yapamayacağı için 25 Mayıs’ta Havza’ya geçti Burada;
1-Anadolu’da dağınık bulunan birliklerin komutanlarını kendisine bağladı
2-Ateşkes hükümlerine göre askerlerin terhislerini önlemeye çalıştı
3-Yurdun her köşesinde mitingler düzenlettirme yolunda buyruklar verdi
4-Yapılacak mitinglerde azınlıklara kötü davranılmamasını istedi
Mustafa Kemal Paşa, hem ordunun hem de ulusun savaşa hazır hale getirilebilmesi amacıyla çeşitli komutanlarla (Erzurum-Kazım Karabekir, Sivas-Rıfat Bele, Ankara-Ali Fuat Cebesoy) görüş birliğine varmıştır

4-İşgallere Karşı İlk Direniş
İşgal kuvvetlerine karşı ilk direniş Güney cephesinde Dörtyol’da başladı 19 Aralık 1918 halk, Fransızlara silahla karşı koydu

5-Amasya Genelgesi – 22 Haziran 1919
12 Haziran 1919’da Amasya’ya geçen Mustafa Kemal, burada hazırladığı genelgeyi tüm valiliklere ve ordu komutanlıklarına göndermiştir Genelgenin halk üzerindeki etkisini artırmak amacıyla Rauf Orbay, Refet Bele ve Ali Fuat Cebesoy’a da imzalatmıştır

Mustafa Kemal bu genelge ile, ülkenin içinde bulunduğu durumu, İstanbul hükümetinin tutumunu, bu durumdan nasıl kurtulabileceğimizi ve yapılacak işleri şöyle belirlemiştir:
1-Vatanın bütünlüğü ve ulusun bağımsızlığı tehlikededir
2-İstanbul’daki hükümet üstlendiği sorumluluğun gereklerini yerine getirememektedir Bu durum ulusumuzu yok olmuş gibi göstermektedir
3-Ulusun bağımsızlığını yine ulusun dayanma gücü ve kararlığı kurtaracaktır
4-Ulusun durumunu gözden geçirmek ve hak isteyen sesini dünyaya duyurmak için her türlü etki ve denetimden uzak bir ulusal kurulun varlığı gereklidir
5-Anadolu’nun her yönden en güvenli yeri olan Sivas’ta ulusal bir kongrenin toplanması kararlaştırılmıştır
6-Bunun için tüm illerin her bölgesinden ulusun güvenini kazanmış üç delegenin seçilerek olabildiğince hızla yetişmek üzere, hemen yola çıkarılması gerekmektedir Her olasılığa karşı, durumun ulusal bir sır olarak saklanması gereklidir
7-Ulusal kongreye katılacak delegelerin seçimini Müdafaa-i Hukuk, Redd-i İlhak dernekleri ile belediyeler yapacaklardır
8-Askeri ve ulusal birlikler hiçbir biçimde dağıtılmıyacaklardır

Önemi:
1-Kurtuluş Savaşının amacını, gerekçesini ve yöntemini açıklamıştır
Amacı: Yurdu kurtarmak

Gerekçe ve yöntemi:
1-İstanbul hükümetinin görev yapmaması nedeniyle ulusun kendi kendini kurtarmak zorunda olması
2-Kurtuluş savaşı için atılmış ilk önemli adım olup, Türk ulusu ilk kez hem Anlaşma devletlerine hem de Osmanlı hükümetine karşı ayaklanmaya davet edilmiştir Bir “ihtilal beyannamesi” niteliğindedir
3-Türk halkına, ulusal egemenliğine kavuşması için yapılan bir çağrıdır İlk kez ulusal egemenlik ilkesinden söz edilmiştir
4-Kurtuluş çalışmaları için ulusal kurulun gerektiği, kongreler yoluyla örgütlenme kararlaştırılmıştır Çözümler önerilmiştir
İngilizlerin baskısı sonucunda 23 Haziran’a Mustafa Kemal 9 Ordu müfettişliğinden alınmış ve kendisiyle hiçbir ilişkiye girilmemesi, sözünün dinlenmemesi bütün ülkeye duyurulmuştur
Mustafa Kemal 8-9 Temmuz 1919’da askerlik mesleğinden ayrıldığını İstanbul’a bildirmiştir

6-Erzurum Kongresi (23 Temmuz-7 Ağustos 1919)
Mondros Ateşkes Antlaşmasının bir maddesine göre, Doğu Anadolu’daki altı ilde karışıklıklar çıktığı takdirde bu yerler işgal edilebilecekti Bu maddede asıl amaç, Doğu Anadolu’da Ermenilere yurt sağlamaktı
Doğu illerinin haklarının savunulması gerekiyordu Doğu Anadolu Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti bu amaçla kuruldu Cemiyet oluşacak tehlikelere karşı mücadelenin yöntem ve hedeflerini belirlemek için bir kongre toplamaya karar verdi
Bitlis, Erzurum, Sivas ve Trabzon delegelerinin katılmasıyla toplanmıştır 23 Temmuz 1919’da toplanan kongre Mustafa Kemal’i Kongre başkanlığına seçti 14 gün süren kongrede bir “tüzük” ile bir “bildiri” hazırlandı

Alınan kararlar:
1-Ulusal sınırlar için vatan bir bütündür, bölünemez
2-Ne türlü olursa olsun, yabancıların topraklarımıza girmesine ve işlerimize karışmasına karşıyız Ve Osmanlı hükümetinin dağılması halinde , ulus birlikte direnecek ve yurdu savunacaktır
3-Yurdun ve bağımsızlığının korunmasına ve güvenliğin sağlanmasına İstanbul hükümetinin gücü yetmezse, amacı gerçekleştirmek için, geçici bir hükümet kurulacaktır Bu hükümet üyeleri ulusal kongrece seçilecektir Kongre toplanmamışsa bu seçimi Temsilciler kurulu yapacaktır
4-Ulusal gücü etken ve ulusal iradeyi egemen kılmak temel ilkedir
5-Hıristiyan azınlıklara siyasal egemenliğimizi ve toplumsal dengemizi bozacak ayrıcalıklar verilemez
6-Yabancı devletlerin koruyuculuğu ve güdümü kabul edilemez
7 Ağustos 1919’da kongre Mustafa Kemal başkanlığında, dokuz kişilik bir temsil heyetini seçerek çalışmalarına başladı

Önemi:
1-Ulusal sınırlar içinde vatanın bir bütün olduğu ve milli güçlerle ulusal egemenliğin sağlanması gerektiği ilk defa Erzurum kongresinde kararlaştırılmıştır
2-Amacı, toplanış şekli, niteliği bakımından bölgesel olmakla beraber işgallere karşı, yurdun her yanında mücadele edilmesi gerektiği kararlaştırılmıştır Bu nedenle, ulusal nitelikli, ulusal egemenliğin gerçekleştirilmesini esas alan ilk kongredir
3-İlk kez yeni bir devletin kurulması düşüncesi belirtilmiştir
4-İlk kez manda ve himaye fikri reddedilmiş, ilk kez yabancı ve azınlıklara ayrıcalıklar verilmeyeceği açıklanmıştır
5-Sivas kongresine ışık tutmuş, ana ilkeleri saptayarak yaygınlaştırmış, Misak-ı milli kararlarına öncülük etmiştir

7-Balıkesir Kongresi (26-30 Temmuz)
Toplanış amacı ve aldığı kararlar bakımından bölgesel bir kongredir Yunanlılara karşı mücadele etmek amacıyla toplanmıştır Ege Bölgesindeki direnişin örgütlenmesinde etkili olmuş, padişaha bağlılık bildirilmiştir Amasya genelgesini onaylamıştır

8-Alaşehir Kongresi (15-25 Ağustos 1919)
Balıkesir ve Erzurum kongresi sonuçlarını görüşmek için toplanmıştır Bölgesel nitelikte bir kongredir
1-Amasya Genelgesi kararlarına uyulması onaylanmıştır
2-Batı Anadolu’da Yunanlılara karşı direnilecek, silahlanma, askere alınma gibi her türlü işlem yapılacaktı
3-Gerekirse anlaşma devletlerinden de yardım istenecekti
4-Sivas kongresi katılma konusunda kongre üyeleri pek olumlu düşünmemiştir

9-Sivas Kongresi (4-11 Eylül 1919)
Amasya Genelgesinde alınan karar doğrultusunda Eylül’de çalışmalarına başladı
Sivas kongresinde;
1-Vatanın bütünlüğü ve bağımsızlığının sağlanması konusunda, Erzurum kongresinde alınmış olan kararlar aynen kabul edildi
2-Türk vatanının parçalanmasını önlemek için Anadolu ve Rumeli’de etkin olan direniş örgütleri “Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti” adı altında birleştirilmiştir
3-Kongre Mustafa Kemal’in başkanlığında bir Temsil Heyeti seçerek çalışmalarını tamamladı Temsil Heyeti’ne, kongre adına görev yapma yetkisi verildi
4-Yayın yoluyla propaganda için İrade-i Milliye Gazetesinin çıkarılması kararlaştırılmıştır
5-Padişah tarafından kapatılan Osmanlı Mebuslar Meclisinin toplanmasına çalışılacağı belirtilmiştir
6-Batı Anadolu’da Kuvayi Milliye komutanlığına Ali Fuat Paşa getirilmiştir

Önemi:
1-Ulusal derneklerin birleştirilmesiyle kuvvetlerin bir merkezden aynı amaç doğrultusunda yönlendirilmesi sağlandı
2-Bağımsızlık için manda gibi isteklerden vazgeçilmiştir
3-İstanbul’daki hükümetin tutumuna karşı kesinlikle cephe alınmış ve padişaha Meclis-i Mebusan’ı toplaması için baskıda bulunulmuştu
4-Sivas Kongresi amacı, toplanış biçimi ve aldığı kararlarla ulusal bir kongredir
5-Temsil Heyetini oluşturarak TBMM açılana kadar, Anadolu hareketini yürütme görevini üstlenmiştir
6-Ali Fuat Paşanın atanmasıyla ilk kez yürütme gücünü kullanmıştır
7-Taşıdığı özellikleriyle milli egemenliğin gerçekleştirilmesinde önemli bir adım atmıştır
8-Sivas Kongresinde Temsil Heyetinin sayısı 16 kişiye çıkarılarak “Heyet-i Temsiliye vatanın Heyet-i Umumiyesini temsil eder” kararı alındı

10-Osmanlı Hükümetleri ve Temsil Heyeti
Mustafa Kemal İstanbul’da yasal bir hükümet kuruluncaya kadar Anadolu ile İstanbul’un resmi haberleşmesinin kesilmesini emretti Hükümetle ilgili yazışmaların Sivas’taki Temsil Heyeti ile yapılmasını ilgililere bildirdi Bunun üzerine fazla direnemeyen Damat Ferit Paşa, istifa etmek zorunda kaldı 4 Ekim 1919’da yerine Ali Rıza Paşa atandı Böylece Sivas Kongresinde öngörülen hedeflerden biri gerçekleşmiş oluyordu

11-Amasya Görüşmesi (20-22 Ekim 1919)
Amasya Görüşmeleri İstanbul Hükümetinin temsilcileriyle Anadolu arasında geçmiştir Şu konularda anlaşmaya varıldı
1-Türk vatanının bağımsızlığı ve bütünlüğü korunacaktır
2-Müslüman olmayan topluluklara siyasi egemenlik ve sosyal dengemizi bozacak nitelikteki haklar verilmeyecektir
3-Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti’nin hukuki varlığını İstanbul hükümeti tanıyacaktır
4-Mebuslar Meclisi, Anadolu’da İstanbul hükümetinin uygun göreceği güvenilir bir yerde toplanacaktır Milletvekili seçimi serbest ve müdahalesiz yapılacaktır

Önemi:
1-İstanbul hükümetinin, Anadolu hareketini tanıdığını gösteriyor
2-Mustafa Kemal, Temsil Heyeti’ni yeni bir devletin hükümetiymiş gibi Osmanlı Hükümetinin karşısında oturtmuş ve isteklerinin çoğunluğunu kabul ettirmiştir Temsil Heyetinin hem nüfuzunu hem de güvenilirliğini artırmıştır
3-O dönem kadar Anadolu’ya katılmakta tereddüt edenlerin kesin karar vererek, Anadolu hareketlerine katılmaları hızlanmıştır
Belirtilen kararları İstanbul Hükümeti kabul etmedi

12-Temsil Kurulunun Ankara’ya Gelmesi (27 Aralık 1919)
Meclise katılacak mebuslarla görüşmek üzere Ankara’ya giden Atatürk, bu arada Temsilciler Kurulu’nun Sivas’tan Ankara’ya taşınmasına karar verdi
Ankara’nın merkez seçilme nedenleri:
1-Anadolu’nun her yeriyle haberleşme ve ulaşımın yeterli olması
2-İstanbul’a yakın olması, hükümet çalışmalarının kolayca izlenebileceği
3-Cephelere yakın olması, Kuvayi Milliye ile iletişim sağlayabilecek konumda olması
4-Ankara henüz işgale uğramamış güvenli bir konumdaydı
Ankara ulusal mücadelenin merkezi oldu Burada alınan kararlar yurdun her tarafında yankılanmaya, bağımsızlık savaşı da adım adım amacına ulaşmaya başladı

13-Meclisi-i Mebusan’ın Açılması
Seçimler yapılıyordu Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti’nin adayları her yerde kazanıyordu Mustafa Kemal Erzurum milletvekili seçilmiştir
Mustafa Kemal, Meclis-i Mebusan’dan Müdafaa-i Hukuk grubunun oluşmasını ve İstanbul’a gitmemesine rağmen kendisinin meclis başkanı seçilmesini istemiştir Böylece Anadolu’daki ulusal hareketin Meclisi Mebusana egemen olduğu anlatılmış olacak ve Müdafaa-i Hukuk grubunun öncülüğünde yurdun kurtarılması için kararlar alınacaktı
Meclis 12 Ocak 1920’de toplandı
Mustafa Kemal başına getirilmemiş, Müdafaa-i Hukuk grubu yerine “Felah-ı Vatan” (Vatanın Kurtuluşu) grubu oluşmuştur Reşat Hikmet Bey de meclis başkanlığına seçildi
28 Ocak 1920’de “Misak-ı Milli” (Ulusal And) kabul edildiforumsinsinet

Not: Misak-ı Milli, Amasya Genelgesinden beri yapılan hazırlıkların, oluşan bilincin son Osmanlı Parlamentosu’nda benimsenmesidir

Misak-ı Milli’nin kapsamı:
1-30 Ekim 1918 tarihli Mondros Mütarekesi imzalandığı andaki sınırlar esas alınarak kabul edilecektir Düşman kuvvetlerinin işgali altında bulunan, çoğunluğu Arap olan yerlerin kaderi, ora halkının serbestçe vereceği karara bağlı kalacaktır
2-Halkın oyu ile Anavatana katılan Kars, Ardahan, Artvin için gerekirse tekrar oylama yapılacaktır
3-Batı Trakya’nın hukuki durumu, ora halkının serbestlikle beyan edeceği oya uygun olacaktır
4-İstanbul ve Marmara her türlü tehlikeden uzak tutulursa, boğazların dünya ticaretine açılması mümkün olacaktır
5-Azınlıkların hakları, komşu ülkelerdeki müslüman halkın haklarının korunması koşuluyla kabul edilecektir
6-Milli ve ekonomik gelişmemizi sağlamak amacıyla, tam bir bağımsızlık sağlanması gerekir Kapitülasyonlar kaldırılmalıdır Bunlar kabul edilmezse barış yapmak imkansızdır

Önemi:
1-Milli ve bölünmez bir Türk ülkesinin sınırları belirlenmiştir
2-Kongrelerde belirlenen ulusal isteklerin Osmanlı Parlamentosuna yansımasıdır Bu bakımdan Anadolu hareketinin ilk büyük siyasal zaferidir
3-Kars, Ardahan, Artvin, Batı Trakya ve Arap topraklarında halk oylamasının yapılması önerilerek, tartışma konusu olan topraklarda, sorunların barışçı yollarla çözümünden yana olunduğu gösterilmiştir

Misak-ı Milli’nin sonuçları:
1-Alınan kararlar, Anlaşma Devletlerini kızdırdı İstanbul hükümetine karşı baskılarını artırdılar
2-Ali Rıza Paşa hükümeti görevden ayrıldı, yerine Salih Paşa hükümet kurdu
3-Kararın geri alınması için milletvekillerine baskı yaptılar Milletvekillerini tutukladılar
4-16 Mart 1920’de İstanbul resmen işgal ettiler

14-İstanbul’un İşgali (16 Mart 1920)
Sonuçları:
1-İstanbul’dan kaçan milletvekilleri, asker, yazar ve memur Ankara’ya gelerek ulusal mücadeleye güç kattılar TBMM’nin toplanması için haklı bir neden ve ortam hazırlandı
2-Salih Paşa görevinden çekildi, yerine Damat Ferit Paşa tekrar atandı
3-Osmanlı Mebuslar Meclisi padişah tarafından 11 Nisan 1920’de kapatıldı
4-Kuvayi Milliye hareketine karşı Kuvayi İnzibatiye (Halifelik Ordusu) oluşturuldu
5-Saltanat ve halifelik yanlıları bu kurumları kurtarabilmek için ulusal mücadeleyi desteklemeye başladılarforumsinsinet
6-Ulusal mücadeleye karşı bir fetva yayınlandı (4 Mayıs 1920)
7-Bu işgalle beraber Osmanlı Devleti tarihe karıştı Bu durum Lozan’da tüm devletlerce kabul edildi
Not: Mustafa Kemal, İstanbul’un işgali üzerine ilk önlem olarak, bütün illere ve komutanlara gönderdiği telgraflarla, Hıristiyan halka karşı bir tepki olmamasını sağladı İşgali İstanbul’daki elçilikler nezdinde protesto etti İşgalci güçlerin yayınladığı bildirilerin de telgrafhanelerden geri çevrilmesini sağladı