Sabarlar

Beş ve altıncı yüzyıllarda Batı Sibirya ile Kafkasların kuzeyinde mühim rol oynayan bir Türk boyu Asıl yurtları, muhtemelen Tanrı Dağlarının batısı ile İli Nehri arasıdır

Önceleri Büyük Hun İmparatorluğuna bağlıydılar 461-465 yılları arasındaki büyük kımıldama ve geniş ölçüdeki göç hâdiseleri münâsebetiyle batıya yönelerek Tobol ve İşim nehirleri arasına yerleştiler Hunlardan etkilenen Sabar kültürünün, bölgenin yerlilerine yüzyıllarca devâm eden derin tesirleri oldu Tobolsk civârlarında Obi, Tura ve İrtiş ırmakları boylarında Saber, Soper, Savrî, Sabrei, Sıbır gibi yer ve kale; Ay-Sabar, Kün-Sabar gibi Sabarlara âit şahıs adları yaygındır Bölge halkının masal ve kahramanlık hikâyelerinde de yer alırlar

503 yılında Ural Dağlarını aştılar Doğu Avrupa’ya girerek, Bulgar gruplarını kendi federasyonlarına aldılar 515’te İtil-Don nehirleri arasında Sâsânîlerle anlaşıp, Bizans’a karşı savaştılar

516’da Doğu Anadolu’dan girip, Kayseri, Ankara, Konya civârlarına kadar ilerlediler Bu akınlarda Bizanslılar, Sabarların üstün muhârebe gücü, harp ve malzeme tekniğine hayran kaldılar Anadolu harekâtında Sabarları, hükümdârları Balak idâre etti Balak’tan sonra yerine dul hâtunu Bogarık geçti Bogarık, yüz bin kişilik Sabar ordusuna kumanda ediyordu Sabar Devletini başarıyla idâre eden Balak’ın dul eşi, kumandanlığı, idâreciliği ve güzelliğiyle meşhurdu Bizans İmparatoru Birinci Justinianos (532-565), Bogarık ile mücâdele edemeyeceğini anlayınca, hediyeler karşılığı 528’de anlaştı Bizanslılar, Sâsânîlerle mücâdelede Sabarlar ile anlaşma yolunu tercih ettiler

Sabarlar, Altıncı yüzyılın ortalarından îtibâren Sâsânîlerin taarruzları netîcesinde zayıfladılar 557’de Avarlardan da ağır bir darbe yediler Sabar ülkesi 568’de Göktürk hâkimiyet sâhasına girdiSabarların kuzey Kafkasya’daki hâkimiyetleri de Bizanslılar tarafından yıkıldıktan sonra, bir kısmı Kür Nehri boyuna yerleştirildi Yedinci yüzyılın ortalarına kadar dağınık hâlde yaşadılar Daha sonra bölgede büyük bir devlet kuran Hazarların asıl topluluklarını meydana getirdiler