Guneydogu Anadolu...

Güneydoğu Anadolu Bölgesi Türkiye'nin 7 coğrafi bölgesinden en küçük olanıIrak ve Suriye'nin kuzeyinde Doğu Anadolu Bölgesi'nin güneyinde Akdeniz Bölgesi'nin doğusunda ve İran'ın batısında yer alırGüneydoğu Anadolu Bölgesi Türkiye'nin 7 coğrafi bölgesinden en küçük olanı IrakSuriye'nin kuzeyinde Doğu Anadolu Bölgesi'nin güneyinde Akdeniz Bölgesi'nin doğusunda ve İran'ın batısında yer alır

Türkiye’nin yedi coğrafi bölgesinden biri Doğu Anadolu ve Akdeniz bölgeleri ile komşu olan Güneydoğu Anadolu yüzölçümü bakımından en küçük bölgedir Yüzölçümü 57000 km2 olup Türkiye’nin % 75’ini kaplar Suriye ve Irak’la sınırı vardır Doğu Anadolu bölgesiyle olan sınırını bir yay gibi uzanan Güneydoğu Torosların güney etekleri meydana getirir Bölge Akdeniz bölgesinden Gaziantep Platosu ile ayrılır Suriye sınırı Kilis’in hemen güneydoğusundan başlayıp demiryolu hattı boyunca Dicle’ye kadar devam eder Dicle’ye doğudan katılan Habur Suyu Irak sınırını meydana getirir


ilçeleri Doğu Anadolu bölgesinde kalan Diyarbakır ilinin büyük kesimi Diğer bölgelerde olduğu gibi Güneydoğu Anadolu bölgesinde de il sınırları ile bölge sınırları üst üste gelmez Mardin ilinin tamâmı ile çok küçük bâzı kesimi dışında Şanlıurfa’nın tamâmı bölge içinde kalır Kulp Lice Çermik ve CüngüşSiirt ilinin Eruh Pervari ve Şirvan ilçeleri dışındaki büyük bölümü; Adıyaman ilinin Gerger ve Çelik ilçeleri dışındaki bölümü; Batman’ın Sason ilçesi dışındaki kesimi; Şırnak ilinin Beytüşşebap UludereGaziantep ilinin Kilis Nurdağıİslahiye; Kahramanmaraş’ın Pazarcık ilçesinin bâzı kesimleri Güneydoğu Anadolu bölgesinin sınırları içinde yer alır Çermik ilçesinden başlayan güneyde Mardin ile Şanlıurfa arasındaki il sınırını izleyerek Suriye sınırına varan çizgi Güneydoğu Anadolu bölgesini Dicle ve Orta Fırat bölümlerine ayırırFiziki Yapı

Güneydoğu Anadolu bölgesi toprakları genelde düzlüklerden meydana gelir Bölgeyi kuzeyde bir yay biçiminde uzanan Güneydoğu Toroslar kuşatır Güneydoğu Torosların eteklerinden Suriye sınırına doğru hafif bir eğimle inen Güneydoğu Anadolu düzlüklerinin kenarları vadilerle yarılmış platolar halindedir Orta bölümleri ise ova görünümündedir Düz olan bölgeyi KollubabaMidyat eşiği Diyarbakır Havzası ile Şanlıurfa Platosunu birbirinden ayırır Şanlıurfa Platosu ile Suriye sınırı arasında Harran Ovası yer alır Fırat Vâdisinin batısında Gaziantep Platosu uzanır

Akarsuları: Türkiye’nin büyük akarsularından olan Dicle ve Fırat bölge topraklarından geçer Gaziantep Platosundan gelen suları Fırat Güneydoğu Toroslardan kaynaklanan Batman Garzan ve Botan çayları gibi akarsuları da Dicle toplar İlkbaharda artan sular yaz sonunda azalır Dicle ve Fırat’ın bölgedeki havzaların sulanması ve enerji üretimi gâyesiyle planlanan Güneydoğu Anadolu Projesi (GAP) tamamlama çalışmaları devam etmektedir (Bkz GAP)

Bölgede doğal göl yoktur Sulama ve enerji üretimi için yapılan barajlarda biriken sular suni göller meydana getirmişlerdir Bu baraj göllerinin başlıcaları şunlardır: Atatürk Barajı Develi Geçidi Barajı Ilısu Barajı Silvan Barajı Birecik Barajı
İklim ve Bitki Örtüsü

İklimi: Güneydoğu Anadolu bölgesi kara iklimi ile Akdeniz iklimi tesiri altındadır Uzun süren yazlar çok sıcak ve kurak kışlarsa yağışlı ve Doğu Anadolu’daki kadar olmasa da soğuk geçer En soğuk ay ortalaması 15°C ile 6°C arasında değişir En sıcak ay ortalaması ise 30°C civârındadır En yüksek sıcaklık 48°C olarak 17 Temmuz 1978’de Cizre’de ölçülmüştür

Yağışlar Suriye sınırına doğru inildikçe azalırSenelik ortalama yağış miktarı kuzeyde 796 mm iken Suriye sınırına yakın bölgelerde 331 mm’dir

Bitki Örtüsü: Bölgenin tabiî bitki örtüsünü bozkır bitkileri meydana getirir Orman yönünden Türkiye’nin en fakir bölgesidir Ormanlar bölgenin onda birinden daha az yer tutar Ormanlarda yaygın olan ağaç türü mazı meşesidir Meşeler genelde bodur ağaç ve çalı görünümünde olmalarına rağmen yer yer orman meydana getirirlerNüfus ve Yerleşme

Türkiye nüfûsunun % 115’i bölgede yaşamaktadır 1990 nüfus sayımına göre bölge nüfûsu yaklaşık 4909000 olup km2ye yaklaşık 86 kişi düşer Nüfus yoğunluğu Türkiye ortalamasından yüksektir Bölge nüfusunun % 48’i kırsal kesimde % 52’si ise on bin ve daha fazla nüfuslu şehirlerde yaşar Yüzey şekilleri ile nüfus yoğunluğu arasındaki ilişki diğer bölgelerden biraz daha farklıdır Meselâ engebeli olan Mardin-Midyat Eşiği çok kalabalıkkenDiyarbakır Havzasının orta kesimleri seyrek nüfusludurNüfûsun en yoğun olduğu kesim Gaziantep’tirEkonomi

Tarım: Güneydoğu Anadolu bölgesi tarım yönünden genelde İç Anadolu bölgesine benzer Gaziantep bölgesi dışında tarım alanlarının büyük kesimine tahıl ekilir TahılPirinç ekimi başta Diyarbakır olmak üzere sulama imkânı olan bölgelerde yapılırSanâyi bitkileri bölgede fazla yetiştirilmez Bölgenin sanayi bitkileri arasında yer alan tütün daha çok Adıyaman Siirt ve Diyarbakır illerinde ekilir Gaziantep Diyarbakır illeriyle Kilis Islahiye ve Oğuzeli ilçelerinde üzüm bağları yaygındır

Gaziantep Akdeniz iklimine sâhib olduğundan bölgede antepfıstığı ve zeytin de yetişir Son zamanlarda Siirt’te iri tâneli antepfıstığı üretimi önem kazanmıştır

Hayvancılık: Güneydoğu Anadolu bölgesinde genelde küçükbaş hayvan beslenir Canlı hayvan ticâretinde koyun ilk sırayı alır Şanlıurfa Siverek ve Diyarbakır’ın yemeklik tereyağları Türkiye çapında meşhurdur Tiftik keçisi Siirt ve Mardin çevresinde beslenir Keçi yününden yapılan Siirt battaniyesi çok meşhurdur Bölgenin ve Türkiye’nin en iyi atları Şanlıurfa ilinde yetiştirilir

Madencilik: Bölgenin en önemli yeraltı kaynağı petroldür Raman Dağından çıkarılan petrol bölgenin en önemli sanâyi kuruluşu olan Batman Rafinerisinde işlenir Bölgenin diğer yeraltı kaynakları manganez demir ve Mardin’in Mazıdağı ilçesindeki fosfat yataklarıdır

Sanayi: Güneydoğu Anadolu’da sanâyi gelişmemiştir Sanayinin en fazla geliştiği il Gaziantep’tir İlde çeşitli sanâyi kuruluşları vardır Güneydoğu Anadolu’da geleneksel sanâyi kollarının yanında çimento gıda dokuma mâdenî eşyâ tarım âletleri gibi sanâyi kuruluşları gelişmeye başlamıştır

Ulaşım: Güneydoğu Anadolu bölgesi dışında E-5 Karayoluna bağlanan E-24 Karayolu Gaziantep Şanlıurfa Kızıltepe ve Silopi üzerinden Habur Sınır Kapısına varır Ülke ihracatının önemli bölümü bu sınır kapısından yapılır Bölgede ulaşımı sağlayan demiryolları Fevzipaşa Malatya-Diyarbakır Kurtalan hattı ile Suriye sınırını tâkib ederek Nusaybin’den ülke sınırları dışına çıkar Güney hattı üzerinde Şenyurt’tan ayrılan bir şûbe hattı Mardin’e gider Diyarbakır Gaziantep ve Batman’da hava ulaşımının sağlandığı havaalanları vardır Eskiden önemli olan Fırat ve Dicle üzerindeki nehir ulaşımı günümüzde önemini kaybetmiştir ürünleri arasında birinci sırayı buğday alır Bunu sırasıyla arpa ve mercimek tâkib ederTürkiye darı ve mercimek üretiminin yarısı bölgede gerçekleştirilir Güneydoğu Anadolu Bölgesi'ndeki iller:

Adıyaman Batman Diyarbakır Gaziantep Kilis Mardin Siirt Şanlıurfa