Yeryüzünde İklim Tipleri Nelerdir?

Yeryüzünde İklim Tipleri Nelerdir?

İklimler; sıcaklık basınç - rüzgarlar ve nem - yağış özelliklerinin bir araya gelmesiyle belirir İklimi oluşturan bu elemanlardan birinin veya ikisinin farklı olması sonucu değişik iklim tipleri belirir Aynı veya benzer iklim özelliklerinin yayıldığı alanlar sınırlandırılırsa ortaya iklim bölgeleri çıkar Bir iklim bölgesi içinde etkili olan iklim belirli bir iklim tipini temsil eder Yerel özelliklerden dolayı dünya üzerinde çok çeşitli iklim tipleri vardır Ancak bunların bir kısmı küçük alanlarda etkili olduğu için dikkate alınmaz Benzer özellik gösterenler ise guruplandırılarak isimlendirilir "Soğuk iklimler" "Sıcak iklimler" "Nemli iklimler" "Kurak iklimler" gibi Bazı iklim sınıflandırmaları ise bitki örtüsüne göre (Bozkır iklimi savan iklimi gibi ) ve hatta orada yaşayan hayvanlara göre yapılmıştır

9-TUNDRA İKLİMİ
Görüldüğü yerler: Sibirya İskandinavya Yarımadasının kuzeyinde Kanada’nın kuzeyinde Grönland adasının kıyı kesimlerinde görülür

Özellikleri:
En sıcak ay ortalaması 10 °C yi geçmez Kışın sıcaklık –30 -40 °C’lara kadar iner
Toprak yılın büyük bir kesiminde donmuş haldedir Sadece yazın sıcaklığın artması ile toprağın üst kısmındaki buzlar erir ve bataklıklar oluşur
Yıllık yağış miktarı 200-250 mm civarındadır
Bitki örtüsü yosun ot ve cılız çalılıklardan oluşan Tundra bitki örtüsüdür

A- SICAK İKLİMLER
1- EKVATORAL İKLİM
Görüldüğü yerler: 10 kuzey ve güney enlemleri arsında etkilidir Özellikle Amazon ve Kongo Havzaları ile Malezya Filipinler ve Papua Yeni Gine’de etkilidir

Özellikleri:
Yıllık sıcaklık ortalaması 25 °C’nin üstündedir
Yıllık ve günlük sıcaklık farkı en az olan iklimdir (1-2 °C civarında) Sebepleri : Güneş ışınlarının bütün yıl dike yakın açıyla düşmesi ve nemliliğin fazla olmasıdır
Her mevsim düzenli yağış alır Fakat en fazla yağış güneş ışınlarının Ekvatora dik geldiği tarihlerde görülür Buharlaşma arttığı için
Yağışlar oluşum bakımından Konveksiyon yağışlarına örnektir
Yıllık yağış miktarı 2000 mm ‘nin üstündedir
Bitki örtüsü bütün yıl yeşil kalan sık ve uzun boylu yağmur ormanlarıdır
Yağışların fazla olması ve yüksek sıcaklık kimyasal çözülmeyi artırmıştır
Topraklar fazla yıkandığı için verimi düşüktür ve kırmızı renkli Laterit topraklarıdır

2- YAZI YAĞIŞLI TROPİKAL (SAVAN) İKLİMİ
Görüldüğü yerler: Ekvatoral iklim ile çöl iklimi arasında görülür (10-20° kuzey ve güney enlemleri arasında görülür)

Özellikleri:
Bu iklim bölgesinde güneş ışınları yılda iki kez dik açıyla düşer
Güneş ışınlarının dik geldiği yaz dönemi yağışlı kışlar kuraktır
Sıcaklık ortalaması bütün yıl 20 °C nin üstündedir
Yıllık yağış miktarı 1000-1200 mm arasındadır
Bitki örtüsü savandır Savanlar uzun süre yeşil kalan gür ve uzun boylu ot topluluklarıdır Savan bitki örtüsü içinde yer altı sularının yüzeye çıktığı yerlerde ve akarsu boylarında ormanlar görülür

3- MUSON İKLİMİ
Görüldüğü yerler: Muson rüzgarlarının etkili olduğu Güney Güneydoğu ve Doğu Asya’da etkilidir
Özellikleri:

Muson rüzgarlarından dolayı bu iklimde yaz mevsimi yağışlı kışlar kuraktır Bu yönüyle savan iklimi ile benzerlik gösterir
Sıcaklık ortalaması bütün yıl 10 °C nin üstündedir Yıllık sıcaklık farkı Savan iklimine göre fazladır
Yıllık yağış miktarı 1000-1500 mm civarındadır Ancak kıyı kesimlerde bu yağış miktarı çok daha fazla olabilmektedir Örnek Hindistan’ın kuzey doğusunda yer alan Çerapunçi 12000 mm yağış almaktadır (Dünyanın en fazla yağış alan yeridir)
Bitki örtüsü kışın yaprağını döken geniş yapraklı muson ormanlarıdır Muson ormanlarının tipik ağacı teak ağacıdır

4- ÇÖL İKLİMLERİ
Yağış miktarlarının 150 mm nin altında olan bölgelerde çöl iklimleri görülür
Çöl iklimleri görüldüğü yere göre;

a- Sıcak Çöller ( Tropikal)
* Dönenceler çevresinde görülür Oluşmasında dünyanın günlük hareketinden kaynaklanan dinamik yüksek basınç etkilidir
* Görüldüğü yerler: Afrika’nın kuzeyi (Büyük sahra) Arabistan yarım adası Basra körfezi çevresi Hindistan’ın kuzeybatısı (Tar çölü) Avustralya’nın iç kısımları ve batısı Afrika’nın güney batısındaki Namib ve Kalahari çölleri G Amerika’daki Patagonya Atakama Peru çölleri ve K Amerika’daki Meksika çölleridir

Özellikleri:
Mutlak ve bağıl nem çok düşüktür Bu sebeple günlük sıcaklık farkı en fazla olan iklimdir
Belirli bir yağış mevsimi yokturbazı yıllar hiç yağış olmayabilir
Mekanik çözülmenin en fazla olduğu iklimdir
Yıllık sıcaklık farkı günlük sıcaklık farkı kadar yüksek değildir Çünkü güneş ışınları bu alanlara yıl boyunca dike yakın açıyla düşmektedir
Bitki örtüsü yok denecek kadar azdır Cılız ot ve çalılıklarla kaktüs iklimin doğal bitki örtüsünü oluştururlar
Çöllerde yer altı su seviyesinin yüzeye yakın olduğu veya çıktığı yerler olan vahalar canlı yaşamı için elverişli yerleri oluşturur

b- Karasal Çöller
Ilıman kuşak kara içlerinde etrafı dağlarla çevrili çukur alanlarda görülür Buralarda çöl özellikleri görülme sebebi yağış azlığıdır
Görüldüğü yerler: Kızılkum (Özbekistan) Karakum (Türkmenistan) Gobi (Moğolistan) Taklamakan (Çin) Arizona (ABD) çölleridir

c- Soğuk Çöller
Kutuplarda görülür
Çöl denmesinin sebebi yağış azlığıdır Yağış azlığının da sebebi sıcaklığın düşük olmasıdır Sıcaklık düşük olduğu için buharlaşma ile atmosfere karışan nem azdır Dolayısıyla yağış da az olmaktadır Zemin buzlarla kaplı olduğu için bitki örtüsü yoktur

B- ORTA KUŞAK İKLİMLERİ
5- AKDENİZ İKLİMİ
Görüldüğü yerler: Akdeniz’e kıyısı olan ülkeler ( Libya Mısır ve Lübnan hariç Buralarda görülmeme sebebi yer şekillerinin engebesiz olmasıdır) Avustralya’nın güneybatısı G Afrika Cumhuriyetinde Kap bölgesi Şili’nin orta kesimleri ve Kuzey Amerika’da Kaliforniya çevresinde etkilidir

Özellikleri:
Yazlar sıcak ve kurak kışlar ılık ve yağışlıdır
Yaz sıcaklığı güneş ışınlarının düşme açısına kuraklık ise alçalıcı hava hareketlerine bağlıdır
En sıcak ay ortalaması 28-30°C en soğuk ay ortalaması 8-10 °C dir Yıllık ortalama 18°C dir
Kar yağışı ve don olayı çok ender görülür
En fazla yağış kışın en az yağış yazın düşer
Kışın görülen yağışlar Cephesel kökenlidir Cephesel yağışlar en fazla bu ikimde görülür
Yıllık yağış miktarı yükseltiye göre değişir Ortalama 600-1000 mm arasındadır
Bitki örtüsü maki dediğimiz bodur bitki topluluğudur Maki; mersin defne kocayemiş zeytin zakkum keçiboynuzu vb bitkilerden oluşur
Akdeniz iklimi yurdumuzda Akdeniz Ege G Marmara ve GD Anadolu Bölgesinin batısında görülür Ancak Akdeniz Bölgesinden uzaklaştıkça enlem yükselti ve karasallığın etkisiyle bozulmaya uğrar

6- ILIMAN OKYANUS İKLİMİ
Görüldüğü yerler: Batı Rüzgarları sebebiyle Ilıman Kuşak karalarının batısında görülür (Batı ve KBatı Avrupa Amerika’nın batısı) Yurdumuzda ise Karadeniz kıyılarında etkilidir

Özellikleri:
Yazlar serin kışlar ılıktır
Her mevsim yağışlıdır
En sıcak ay ortalaması 24-25 °C en soğuk ay ortalaması 5-6 °C dir Yıllık ortalama 13-15 °C dir
Günlük ve yıllık sıcaklık farkı azdır Nemlilik fazla olduğu için
Yıllık yağış miktarı 1500 mm civarındadır Yükseltisi fazla olan yerlerde bu miktar artmaktadır
En fazla yağış Sonbaharda en az yağış ilkbaharda görülür
Yağış oluşumu yamaç yağışı şeklindedir
Bitki örtüsü ormandır

7- ORTA KUŞAK KARASAL İKLİM
Görüldüğü yerler: Deniz etkisinden uzak kara içlerinde ve ılıman kuşak karalarının doğu kıyılarında (soğuk su akıntısından dolayı) görülür Yurdumuzda ise Doğu Anadolu Bölgesinde Erzurum –Kars Bölümünde görülür

Özellikleri:
Kış erken gelir çok soğuk olur Kar ortalama 80-90 gün toprak üstünde kalır
Yaz da erken gelir ve çok sıcak olur Karlar hızla erir
En sıcak ay ortalaması 20 °C civarındadır Bazen sıcaklık 30 °C ye kadar çıkabilmektedir
En soğuk ay ortalaması –10 °C civarındadır Bazı günler –40 °C ye kadar sıcaklığın düştüğü de gözlenebilmektedir
Yıllık sıcaklık ortalaması 3-5 °C dir
Yıllık sıcaklık farkı 40-50 °C ye kadar ulaşabilmektedir
En fazla yağış ilkbahar ve yaz dönemlerinde düşmektedir Karasallık arttıkça yağışlar yaz mevsimine kaymaktadır Ör Erzurum –Kars bölümünde olduğu gibi
En az yağış kışın düşmektedir ve kar şeklindedir
Yıllık yağış ortalaması 500-600 mm civarındadır
8- STEP İKLİMİ
Görüldüğü yerler: Sıcak ve ılıman kuşak kara içlerinde görülür Yurdumuzda İç Anadolu Bölgesinde ve Ergene Bölümünde görülen karasal iklim buna örnektir

Özellikleri:
Yazlar sıcak ve kurak kışlar soğuk ve kar yağışlı geçer
En sıcak ay ortalaması 20-25 °C dir En soğuk ay ortalaması da 0- (-2) °C dir
En fazla yağış ilkbaharda en az yağış yazın düşer
İlkbaharda görülen yağışlar genelde konveksiyon (Kırkikindi) yağışı şeklindedir
Yıllık yağış miktarı 250-350 mm civarındadır
Bitki örtüsü ilkbahar yağışlarıyla yeşeren yaz başlarında kuruyan küçük boylu ot topluluğudur Buna step (bozkır) bitki örtüsü denir Bozkır bitki örtüsü içinde geven deve dikeni gelincik çoban yastığı gibi bitkiler yer almaktadır