Ramazanoğulları (Ramazanoğlu) Beyliği Hakkında

Ramazanoğulları (Ramazanoğlu) Beyliği Hakkında

Adana bölgesinde 1352 yılından 1608 yılına kadar hüküm süren bir Türk beyliği
Oğuzlar’ın Yüreğir boyuna mensup olan Ramazan Beyin kurduğu beylik; 1383 yılına kadar Elbistan’ı oranın Dulkadiroğulları’na geçmesi ile de Adana’yı merkez yapmıştır Ramazanoğulları Beyliği 1352’den 1608’e kadar 256 yıl devam etmekle beraber son 92 yılı tam bir Osmanlı tâbiiyeti hâlinde geçmiş hanedanın üyeleri Osmanlı sancakbeyi olarak vazife yapmışlardır Ramazanoğullarının mensup oldukları Üç Oklu Türkmenleri Moğol istilâsı sebebiyle 13 yüzyılda Anadolu’ya kalabalık sayıda gelen Türkmen kütleleri arasında bulunuyorlardı Bu Türkmenler daimî bir şekilde Moğollarla mücadele hâlinde idiler Onlara itaat etmediklerinden dolayı Anadolu’da da kesin bir iskân sahası bulamadılar Bundan dolayı Suriye’ye inen bu Türkmenleri Memlûk Sultânı Baybars Antakya’dan Gazze’ye kadar uzanan bölgeye yerleştirdi ve kendilerine dirlikler verdi Böylece bu Türkmenler Memlûk Devleti’nin en mühim yardımcı askerî kuvvetini teşkil ettiler Bu sayededir ki Sultan Baybars Haçlılar ve Moğollar ile yapı> savaşlarda parlak zaferler kazandığı gibi Kilikya’daki Ermeni Krallığına da ağır darbeler indirdi
Neticede Anadolu’da Moğol nüfuzunun yayılmaya başlamasından ve bilhassa Ebû Saîd Bahadır Hanın ölümünden sonra Üçok Türkmenleri Kilikya üzerine akınlarını yoğunlaştırıp elde edilen topraklara yerleşmeye başladılar Bu sırada Ramazanoğullarının başında Ramazan Bey bulunmaktaydı 1344 yılından itibaren batıya doğru gelişen fetih hareketi Silifke’ye kadar uzadı ve 1360 yılında Memlûkluların da yardımı ile Adana ve Tarsus da ele geçirildi Böylece Ermenilerin elinde merkezleri Sis olmak üzere birkaç kale kalmış oluyordu
Ramazan Beyin ölümünden sonra yerine geçen oğlu İbrahim Bey Çukurova’da Memlûk hâkimiyetini kırmak ve istiklâlini ilan etmek üzere Karamanoğlu Alâeddin Beyle ittifak ederek başkaldırdı Bunun üzerine büyük bir Memlûk ordusu Türkmenlerin arazisine girerek yağmalamaya başladı Ancak Belen Boğazında meydana gelen çarpışmada İbrahim Bey idaresindeki Türkmen ordusu Memlûkları ağır bir yenilgiye uğrattı Bizzat kumandan Temür Bayın da esir edildiği muharebede Memlûklardan çok az kimse kurtuldu Bu durum üzerine Memlûkların Halep valisi Yılboğa Türkmenler üzerine yürüdü Misis Kalesini ele geçirdi İbrahim Bey Sis’e çekilmek zorunda kaldı ise de Sis valisi kendisini yakalayıp Memlûklara teslim etti Yılboğa başta İbrahim Bey olmak üzere kardeşi Kara Mehmed’i annesi ve diğer esirleri derhal öldürttü Emîrlerinin öldürülmesinden büyük üzüntü duyan Yüreğirliler Misis’e dönmekte olan Yılboğa’ya Saruca-Ş> Geçidinde büyük bir baskın düzenlediler Yılboğa’nın gözünden yaralanıp ortadan kaybolması ile paniğe kapı> Memlûklar kaçmaya başladı Bu durum Türkmenlerin işini kolaylaştırdı ve elverişli bölgelerde Memlûklara üst üste baskın düzenlediler Memlûklar Halep’e ulaştıklarında ancak birkaç yüz kişi kalmışlardı
İbrahim Beyin yerine kardeşi Ahmed Bey geçti Ahmed Bey yerini sağlamlaştırıncaya kadar Memlûklarla iyi geçinmeye gayret etti Daha sonra Memlûklu Sultanı Berkuk’un ölümü ile bu ülkede ortaya çıkan karışıklıklar esnasında durumunu kuvvetlendirdi Bu sırada Halep’i kuşatan meşhur Arap kumandanı Nuayr’a karşı Memlûkların yardımına koşan Ahmed Bey Sultan Ferec’in iltifatına kavuştu > da Sultan Ferec’le evlendirerek Memlûklarla akraba oldu 1410 yılında Mısır’ı ziyaret etti Böylece daha rahat hareket edebilme imkânına kavuşan Ahmed Bey 1415 yılında yedi ay süren bir kuşatma sonucunda Tarsus’u Karamanoğulları’ndan aldı Ahmed Bey’in 1416 yılında ölmesi üzerine yerine oğlu İbrahim Bey geçti
Ahmed Bey kaynaklarda cesur heybetli dirayetli bir emir olarak vasıflandırılmaktadır Âlimlere hürmetli fakirleri koruyan iyiliksever bir beydi Onun ölümünden sonra Üçokların siyasî ehemmiyeti gittikçe azaldı
İkinci İbrahim Bey Karamanoğlu Mehmed Bey’in damadı olmaktaydı 1415-1417 yılları arasında Tarsus ve Adana havalisinde tam bir hâkimiyet tesis etmişse de Memlûklarla arasının açılması yüzünden Tarsus’u kardeşi Hamza Beye bırakmak zorunda kaldı Ancak Hamza Bey Memlûk kuvvetlerinin yardımıyla Adana’yı da ele geçirdi İbrahim Bey 1427 yılında Kahire’de öldürüldü Hamza Beyin beyliğinin ne kadar sürdüğü ve nerede öldüğü bilinmemektedir Ancak onun da kardeşinin ölümünden sonra Memlûklarca öldürtüldüğü tahmin olunmaktadır
1427 yılında beyliğin başına Mehmed Bey getirildi Fakat bu tarihte bölgede tam bir Memlûk hâkimiyeti kurulmuş olup Sis Adana ve Tarsus gibi önemli merkezler Memlûk valilerince idare edilmeye başlandı Bu dönemde Ramazanoğulları beylerinden sırasıyla Eylûk Bey Dündar Bey ve Ömer Bey sembolik olarak beyliğin başında bulundu
Ömer Beyden sonra beyliğin başına 1480 senesinde Halep’te öldürülen Davud Beyin oğlu Gıyâseddin Halil Bey geçti ve otuz sene gibi uzun bir zaman hüküm sürdü Hattâ Osmanlıların Çukurova bölgesinde hâkimiyetlerini kabul ettikten sonra bu devletle iyi geçinmeyi beyliğinin geleceği bakımından daha faydalı gördü Osmanlılarla olan bu dostluğu Ramazanoğulları Beyliğinin Memlûk Devletiyle bağlantılarını iyice zayıflattı Uzun süren saltanatı sırasında bölgede barışın sağlanması için büyük dikkat sarfeden Halil Bey; âlimlere hürmet eden cömert fákìr-fûkáráÿı koruyup gözeten bir beydi Tebaası tarafından çok sevildiği için hizmetleri sebebiyle kendisine dine yardım eden manâsına gelen “Gıyâseddîn” lakabı verildi Ramazanlı ülkesi en çok bu bey zamanında imar görmüş camiler medreseler saraylar hanlar ve çeşmelerle ülkenin dört bir yanı tezyin edilmişti Halil Bey mezar kitabesinden anlaşıldığına göre 1511 senesinde vefat etmiştir
Halil Beyin vefatından sonra yerine kardeşi Mahmud Bey geçti Mahmud Bey de Osmanlı Devleti’ne yaklaşmak ve Memlûklarla olan yakınlığını azaltmak suretiyle ağabeyi Halil Beyin siyasetini devam ettirdi Ancak Memlûklar Mahmud Beyi beylikten azlederek yerine kardeşinin oğlu Selim Beyi tâyin ettiler Bu durum üzerine Mahmud Bey İstanbul’a gelerek Yavuz Sultan Selim Hana tâbiiyetini arz etti Mahmud Beye büyük itibar gösteren Osmanlı sultanı Yavuz Sultan Selim Han iki yüz bin akçelik bir dirlik verdi Ayrıca seferde kendisine refakat etmek imtiyazını da bahşetti Böylece Mahmud Bey sultandan başka kimseye tâbi olmayacaktı
1516 senesinde Osmanlı ordusu Mısır Seferine çıktığı zaman Mahmud Bey de padişahın yanında bulunuyordu Ordu Halep’e geldiği zaman Mahmud Beye bağlı Ramazanlı kuvvetleri Osmanlı sultânının ordusuna katıldılar Ridâniye Savaşı sırasında Memlûk Sultanı Tomanbay ve üç yüz seçme silahşorun padişahı öldürmek için otağ-ı hümâyûna baskında bulundukları sırada Sadrazam Sinan Paşa’nın yanı sıra Ramazanoğlu Mahmud Bey de öldürüldü Mahmud Beyin nâşını Halep’e gönderen Yavuz Sultan Selim Han Ramazanoğulları Beyliğinin başına Halil Beyin oğlu Kubad Beyi tayin etti (1517)
Ancak bu tarihten itibaren Ramazanoğulları beyleri bir Osmanlı sancakbeyi olarak hüküm sürdüler Bundan sonra hanedandan mühim Osmanlı devlet adamları yetişti
Ramazanoğulları Beyliğinin teşkilâtı hakkında kesin delillere dayalı bir bilgi yoktur Ancak Dulkadırlılarda olduğu gibi Oğuz geleneklerine yani töre esasına dayanmış oldukları görülmektedir Kendilerine ait olarak para bastırmamışlardır Halil Beyden önceki Ramazan Beylerine ait cami medrese ve hamam gibi eserlere rastlanmamıştır Halil Bey ve bilhassa Osmanlı sancakbeyi olan hattâ daha sonra paşalık rütbesine yükseltilerek Halep ve Ş> beylerbeyliklerinde bulunan oğlu Pîrî Paşa’nın Adana’da cami medrese han ve hamam olmak üzere birçok hayır eserleri mevcuttur Ramazanoğulları zamanında Çukurova hac yolunun geçtiği mühim bir bölge hâline gelmişti Osmanlı Devletinin yükselişiyle birlikte bu yolun önemi daha da artmıştır Bu durumun bölgenin iktisadî hayatına önemli ölçüde tesir ettiği anlaşılmaktadır