Ülkeler Tarihi: Çin

Eski devirlere ait yapılan araştırmalar Çin hakkında devamlı yeni bilgiler vermektedir Ülkeyi yöneten ilk hanedan olarak Hya ve Şang sülaleleri bilinmektedir Hya sülalesi hakkında bilinen tek bilgi hükümdarların isimleridir Şang sülalesinin yapılan araştırmalar neticesinde yaklaşık olarak MÖ 1450-1050 seneleri arasında Çin ovalarına hakim oldukları bilinmektedir

MÖ 1050-220 yılları arasında değişik çeşitli uygulamalarla Çov Sülalesi yönetmiştir Şang Sülalesini yıkarak başa geçen Çov Sülalesi MÖ 1050-771 seneleri arasında feodal bir idare kurdular Ülkede feodal devletler bağımsız devletler halinde gelişmeye başladı Bu durum hükümdarın gücünün azalmasına ve feodal devletler arasında savaşa sebep oldu Batıdan gelenTürk ve Moğollar ülkenin büyük bir kısmını fethettiler Batı milletlerinin eline düşmüş olan topraklarından büyük bir kısmını Çin beyi Tsin geri aldı Böylelikle devleti önemli feodal devletlerden biri oldu

MÖ 770-472 devri: Feodal beylerin kendi aralarında iç savaşlara giriştikleri bir devirdir Bu savaşlar neticesinde yedi bey kalmış ve bunlar da kral şanını alarak Çov Sülalesinden ayrıldılar MÖ 472-221 iç savaş sonunda MÖ 453 senelerinde Tsin in feodal devleti üç devlete bölündü

MÖ 221-206 aralarında Tsin in Sülalesi memleketi mutlakiyetle idare etti Tekerlek dingillerinin standartlaştırılması ve bazı ölçü birimlerinin kullanılmaya başlaması Çin tarihinin bu safhasına ait önemli hadiselerdir Kuzeyden gelen saldırılardan (Hun saldırıları) korunmak için Çin Seddinin ilk şekli olan toprak tabyalar yapıldı Doğu Çin bölgesinde başlayan bir ayaklanma uzun süren savaşlara sebepiyet verdi ve bu savaşlar sonunda Han Sülalesi yönetimi ele geçirdi ise de bir müddet sonra idare değişti

MÖ 206 yılında yönetimi küçük rütbeli bir asker olan Lui Ki ele geçirerek Han Sülalesini (asiller) kurdu MS 168 senesinde meydana gelen bir hükumet darbesi üzerine 220 senesine kadar devam eden iç savaşlar devri başladı Büyük bir halk ayaklanması bastırıldı Bu iç savaş neticesinde ülke üçe bölündü kuzeyde Vey (220-264) güneydoğuda Vu (229-280) güneybatı Şu (221-263) imparatorlukları kuruldu

Göçlerin arttığı devirde Tsin Sülalesinin (265-316) başa geçerek parçalanan Çin i birleştirmeleri de ülkeye huzur ve istikrar getirdi Daha önceleri ücretle kullanılan milletler bu savaşlarda (asillerin savaşlarında) o derece kuvvetlendiler ki bunlardan Hyung-nu lar (Hunlar) 303 te yeni bir devlet (Han) kurdular Bu sülale Çin İmparatorunu iki defa esir almış ve 317 den başlayarak bütün Kuzey Çin de hakimiyet kurmayı başarmıştır Bunun üzerine Tsin Âilesi kuzeye inerek burada Doğu Tsin Sülalesini (317-419) kurdu

Güney Çin de 580 senesine kadar çeşitli sülalelerin kurduğu muhtelif devletler görülür Suy Sülalesi (581-618) Çin i birleştirmeye muvaffak oldu Bu kısa ömürlü hanedan zamanında Çin Vietnam ın kuzey ve güneyini ve Tibet in kuzeyini ele geçirdi Çin in nüfuzunu tekrar Orta Asya da hissettirdi Bu devrede Kuzey ve Orta Çin Ovasındaki ticari münasebetleri kolaylaştırmak için kanallar açıldı

Ancak bütün bu işlerin yapılması için yabancılardan yardım istenmesi Suy Sülalesinin sonu oldu T ang Sülalesi (618-907) işbaşına geldi Bu hanedan devrinde (664) toprakların yeniden taksimi ve vergilendirilmesi yapılmıştır Müslüman Arapların saldırıları üzerine Türkistan Çin in elinden çıktı

Bundan sonra Türkler devlet idaresinde önemli mevkilere yerleştiler ve sık sık vuku bulan ihtilallerde önemli rol oynadılar T ang Hanedanının düşüşünden sonra 960 tarihine kadar 5 küçük hanedan iş başına geçti Bu devirde Kuzey ve Güney Çin de küçük eyaletler şeklinde devletler meydana çıkmıştı 960 tarihinde iş başına geçen Sung Hanedanı zamanında Çin İmparatorluğunun birliği yeniden tesis edilmeye çalışılmış ancak bunda muvaffak olunamamıştır

Bu hanedan devrinde birçok şehirler kuruldu ve barut kullanılmaya başlandı Mimari tarih şiir resim porselen ve bahçecilikte çok yüksek bir seviyeye ulaştılar Elde bulunan tarihi dokümanlar bu medeniyetin yüksekliğine delil teşkil etmektedir

Cengiz Han 1206-27 yılları arasında Çin i işgal etti ve Moğollar 1214 yılında Sarı Nehirin kuzey tarafındaki bölgede hakimiyeti ele geçirdiler 1271 tarihinde Kubilay Han imparatorluğunu ilan etti Böylece Yüan Hanedanının (1260-1368) ve başşehir Yenching (Pekin)i kurdular Moğollarla beraber Yüan Hanedanı bütün Çin i fethederek hakimiyetleri altına aldılar Bundan sonra Moğollar Çin kültürünün etkisi altına girerek din örf ve adetlerinde giyim ve kuşamlarında Çin örf ve adetlerini benimsediler

Chu Yüan Chang Yüan Hanedanı yerine Ming Hanedanını (1368-1644) kurdu Bu hanedan zamanında Moğollar Baykal Gölünün kuzey tarafına sürüldü ve imparatorluk eski kuvvetine kavuştu Yine bu devirde Avrupalılar Çin e ulaştılar Portekizliler ve İspanyollar 16 yüzyılda Alman ve İngilizler 17 yüzyılda buraya geldiler Ming Hanedanından sonra işbaşına geçen Ch ing Hanedanı (1644-1912) zamanında Avrupalı tüccarlar Çin in önemli kaynaklarını yıllarca batıya aktarıp bundan istifade ettiler

Çin uzun yıllar batıya kapalı kaldı Çin in batıya açılması 19 yüzyıl ortalarında başladı Bu yıllarda Portekiz İngiltere Fransa ABD ile ticari siyasi münasebetler başladı Bunlardan İngilizler Hint pamuklukları ve afyonunu çay ve ipekle değiştiriyorlardı Çin üst makamları bu ticareti engellemeye çalıştılar Bununla ilgili olarak afyon ithalini yasaklayan kararlar aldılar Bunun üzerine İngilizlerle anlaşmazlıklar çıktı ve savaşlar başladı Ancak bu savaşlar İngilizlerin galibiyeti ile sona erdi (1842)

Yapılan anlaşma sonunda İngilizler daha geniş haklara sahip oldular Bunun neticesi olarak beş Çin limanı İngilizlere açıldı ve Hong Kong Adası da İngilizlere bırakıldı Bu savaşlara Afyon Savaşı adı verildi Daha sonra yapılan anlaşmalarla ABDve Fransa ya aynı haklar tanındı

Zamanla anlaşmaların uygulanması aksadı Çinliler yabancıları ülkelerinden atmak istiyorlardı Fakat onlar elde ettikleri imtiyazları geri vermeye niyetli olmadıkları gibi bunları az buldular Böylece on dokuzuncu yüzyılın ikinci yarısında ülkede ayaklanmalar oldu Fakat bu ayaklanmalar yabancı güçler tarafından bastırıldı 1858 yılında anlaşma uyarınca İngiliz ve Fransızlar yeni haklar kazandılar Bir müddet sonra aynı menfaatler ABDve Rusya ya da tanındı Bu olaylardan sonra Çin de bir sükunet dönemi başladı

Çin-Japon Savaşları: Çin in Kore üzerinde hakimiyet kurmak istemesi üzerine 1894 yılında ilk savaş başladı Kore de çıkan ayaklanmayı bastırmak üzere her iki ülke de Kore ye asker gönderdi Ayaklanma bastırıldı Fakat daha sonra her iki ülke birbirleriyle savaşa tutuştular Bu savaşlar sonunda Çin büyük kayıplara uğradı 1895 yılında savaş sona erdi ve Çin Kore nin bağımsızlığını tanıdı ayrıca Formoza Adasını da Japonya ya vermek mecburiyetinde kaldı

1911 den sonra başa geçen Yuan Şi-K ay monarşik bir idare kurmaya başlamışsa da muvaffak olmayarak 1916 da öldü Bu arada 1917 de sembolik olarak Birinci Dünya Savaşına girmiş ancak bir çok şehirleri bu arada Şanghay Japonya tarafından işgal edilmiştir 1925 yılında milliyetçilerin önderi olan Çiank Kayşek yönetimi ele geçirdi Orduları ile Japonlara karşı savaşarak bir çok yerleri geri aldı Bu arada Şanghay tekrar ele geçirildi

Ülkede 1920 yılında komünist partisi kuruldu ve taraftar toplamaya başladı Bu parti ülkede bir çok karışıklıklar çıkardı Çiank- Kay-Şek bir taraftan Japonlarla savaşırken bir taraftan da bu ayaklanmaları bastırmaya uğraşıyordu Nihayet 1927 de komünistlerin başına geçen Mao Çe-Tung Çu Enlay ve Çu Di ile komünist partisi güçlenerek ülke çapında teşkilatlanmaya hükumet kuvvetleri ile çarpışmaya başladı

İkinci Dünya Savaşı sona erince komünistlerle milliyetçiler başbaşa kaldılar Mao Çe-Tung yönetimindeki komünist birlikleri ülkeye hakim oldular ABD milliyetçilere yardım eder göründü ABD nin Çin e gönderdiği diplomatlar hep milliyetçilerin aleyhine çalışmış onların komünistlerin eline geçmesine sebep olmuşlardır Yönetim tamamen komünistlerin eline geçince Milliyetçi Çin hükumeti Formoza (Tay-Van) Adasına çekilmek zorunda kaldı Böylece Çin ikiye ayrıldı: Çin Halk Cumhuriyeti ve Milliyetçi Çin Cumhuriyeti

1 Ekim 1949 yılında Mao Çe-Tung un başkanlığında Çin Halk Cumhuriyeti kurulmuş oldu Böylece Çin in Asya kıtasındaki bütün toprakları Çin Halk Cumhuriyeti nin eline geçti Milliyetçi Çin Cumhuriyeti de Formoza Adasına çekildi ve orada hükumet kurdu Mao 1976 da öldü Mao nun ölümünden sonra Maoizm açıktan tenkid edilmeye başlandı Çin idarecileri ABD ve Japonya ile ekonomik iş birliği yaptı

Mareşal Ye Cienying Mao nun yanlışlarını açıkladı Eski katı durum kaldırılarak ekonomik ve siyasi yönde yumuşama başladı Çin kapıları yabancı sermayeye açıldı Son yıllarda demokratikleşme hareketleri kanlı bir şekilde bastırıldı


Alıntı